Yıl: 2014 Cilt: 14 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 97 - 110 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Doğrudan Yabancı yatırımları belirleyen faktörler: Yükselen piyasalar örneği

Öz:
Doğrudan yabancı sermaye yatırımları, yatırım yapılan ülke için bir takım sosyal ve ekonomik fayda anlamına gelmekte; istihdamın artırılması, doğal kaynakların etkin olarak değerlendirilmesi, teknik bilgide gelişme, dış ticaret açığının azaltılması ve ekonomik büyümenin artırılmasına katkı sağlamaktadır. Yabancı yatırımcı açısından ise ucuz girdi kullanımı, hammadde kaynaklarına yakınlık ve yeni pazarlardan faydalanma gibi fırsatlar yaratmaktadır. Ev sahibi ve yatırım yapan ülkeler açısından karşılıklı fayda ve aynı zamanda da bir maliyet unsuru olan doğrudan yabancı yatırımları belirleyen faktörler konusunda yazında henüz bir görüş birliği bulunmamakta, bu akışın, ülkelerin ekonomik, politik ve hatta coğrafi yapılarına göre değiştiği genel kabul görmüş bir gerçek olarak ortaya çıkmaktadır. Bu konuda yapılan en kapsamlı araştırmalar arasında yer alan Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı Dünya Yatırım Raporu’nda (1998) doğrudan yabancı yatırımları etkileyen faktörlere ilişkin bir analiz yapılmış ve söz konusu belirleyiciler; ekonomik faktörler, yatırım ortamına ait faktörler ve politik faktörler olarak üç ana başlıkta toplanmıştır. Bu çalışmada, Birleşmiş Milletler’in Dünya Yatırım Raporu’nda (1998) ortaya koyduğu bu unsurlar temel alınarak, 1990-2011 döneminde, yükselen ekonomilerden Brezilya, Çin, Hindistan, Rusya, Meksika, Endonezya ve Türkiye’ye gelen doğrudan yabancı yatırımları etkileyen faktörler panel veri analizi ile incelenmiştir. Analiz sonucunda, ev sahibi ülkelerin piyasa büyüklüğünün, dışa açıklığının ve ekonomik istikrarının doğrudan yabancı yatırımları etkilediği tespit edilmiştir.
Anahtar Kelime:

The determining factors of foreign direct investment: The case of emerging markets

Öz:
Foreign Direct Investment means set of social and economic utility for host country as an increase in employment and economic growth, an efficient use of natural resources, a progress in technical knowledge and a decrease in trade deficit. In addition, for investors being able to use cheap inputs, being close to raw material resources and exploiting new markets are potential benefits of direct investment. Though there has not been a consensus on the determinants of foreign direct investment, it is generally accepted that it depends on the host country’s economic and political structures and even geographical features. The determining factors of foreign direct investment was analyzed in the United Nations Conference on Trade and Development World Investment Report (1998), which is one of the most comprehensive research about the issue, and it is divided into three main categories; economic factors, factors related to business facilitation and political factors. This study examines the factors determining foreign direct investment inflows to some of the emerging market economies; China, Brazil, India, Russia, Mexico, Indonesia and Turkey. Annual dataset from the period 1990 to 2011 is used and panel data analysis is employed. The variables are chosen based on the World Investment Report (1998). It is found that the host country’s market size, trade openness and economic stability have a significant effect on foreign direct investment inflows.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Açıkalın, S., E. Gül, ve E. Yaşar, (2006), “Ücretler ve Büyüme ile Doğrudan Yabancı Yatırımlar Arasındaki İlişkinin Ekonometrik Analizi”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16, 271- 282.
  • Agiomirgianakis, G., Asterou, D., ve Papathom, K., (2003), “The Determinants of Foreign Direct Investment: A Panel Data Study for the OECD Countries”, City University, Department of Economics, Discussion Paper Series, No.03/06.
  • Alagöz, M., Erdoğan, S. ve Topallı, N., (2008), “Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Ekonomik Büyüme: Türkiye Deneyimi 1992-2007”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 79-89.
  • Berköz, L., ve Türk, Ş. Ş., (2007), “Yabancı Yatırımların Yer Seçimini Etkileyen Faktörler: Türkiye Örneği”, İTÜ DERGİSİ/A Mimarlık, Planlama, Tasarım, 6 (2), 59–72.
  • Berköz, L., ve Türk Ş. Ş., (2009), “Locational Preferences of FDI Firms in Turkey: A Detailed Examination of Regional Determinants”, European Planning Studies, 17 (8), 1243-1256.
  • Bevan, A.A. ve Estrin, S., (2004), “The Determinants of Foreign Direct Investment into European Transition Economies”, Journal of Comparative Economics, Vol.32, 775-787.
  • Bilgili, F., Düzgün, R. ve Uğurlu, E., (2007), “Büyüme, Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Yurt İçi Yatırımlar Arasındaki Etkileşim”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23 (2), 127-152.
  • Blomström, M. ve Kokko, A., (2003), “The Economics of Foreign Direct Investment Incentives”, NBER Working Paper Series, No. 9489.
  • Buckley, P. J. ve Casson, M.,(1981), “The Optimal Timing of FDI”, Economic Journal, Vol. 91, No. 4, 75-87.
  • Carstensen, K., ve Farid, T., (2003), “Foreign Direct Investment in Central and Eastern European Countries: A Dynamic Panel Analysis”, Kiel Institute for World Economics, Kiel Working Paper, No. 1143.
  • Chakrabarti, A.,(2001), “The Determinants of Foreign Direct Investment: Sensitivity Analyses of Cross- Country Regressions”, Kyklos, No. 54, 89-114.
  • Çağatay, S. (2012), “Akdeniz için Birlik Anlaşması: Türkiye’den Güney Akdeniz’e Giden Doğrudan Yatırım ve İhracat Potansiyelinin Etkin Değerlendirilmesi”, TÜBİTAK Proje Raporu, No: 110K303, Ankara.
  • Çavuşgil, S.T. ve Ghauri P.N., (1990), “Doing Business in Developing Countries: Entry and Negotiation Strategies, New York: Routledge, 10-15.
  • Çivi, E., Çavuşgil, S.T. (2001), “Yeni Dünya Düzeninde Güç Kazanan Ülkeler: Yükselen Ekonomiler”, Yönetim ve Ekonomi, Cilt:7, Sayı:1, 113-128.
  • Demirel, O., (2006), Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Ekonomik Büyümeye Etkileri ve Türkiye Uygulaması, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı Yayınlamamış Yüksek Lisans Tezi.
  • Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu, (2003). T.C. Resmi Gazete, 4875, 05 Haziran 2003.
  • Driscoll, J. ve Kraay, A., (1998), “Consistent Covariance Matrix Estimation with Spatially Dependent Panel Data”, Review of Economics and Statistics, 80 (4), 549-560.
  • Dunning, J. H.,(1988), Explaining International Production, Unwin Hyman, London, Dunning, J.H.,(2000), “The Eclectic Paradigm as an Envelope for Economic and Business Theories of MNE Activity” International Business Review, No.9, , 163.190.
  • Emery, D.R., Finnerty, J.D.,Stowe, J. D., (1998), “Principles of Financial Management”, First Edition, Prentice Hall, New Jersey.
  • Erdal, F. ve Tatoğlu,E.(2002), “Locational Determinants of Foreign Direct Investment in an Emerging Market Economy: Evidence from Turkey”, Multinational Business Review, Vol.10, No.1.
  • Greene, W. H., (2002), Econometric Analysis, Fifth Edition, Prentice Hall, New Jersey.
  • Güngör, B., (2002), “Gelişmekte Olan Ülkelerde Uygulanan Yabancı Direkt Sermaye Politikaları”, İktisat İşletme ve Finans, 17 (200), 73-84.
  • Göver, Z. T., (2005), “Doğrudan Yabancı Yatırımların Uluslararası Ticarete Etkileri: Türkiye Değerlendirmesi”, T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı, Araştırma ve İnceleme Dizisi, No.40, , 1-12.
  • Hausman, J. A., (1978), “Specification Test in Econometrics”, Econometrica, Vol. 46, No. 6, (November, 1978), 1251-1271.
  • Hennart, J. F. M. A., (1977), “A Theory of Foreign Direct Investment”, Ph.D. thesis. Maryland: University of Maryland.
  • Hill, R. C., Griffiths, W. E., Lim, G. C., (2008), Principles of Econometrics, Third Edition, John Wiley and Sons Inc., New Jersey.
  • IMF, (1993), “Balance of Payments Manual, Fifth Edition”, http://www.imf.org/external/np/sta/bop/ BOPman.pdf
  • Kar, M., ve Tatlısöz, F., (2008), “Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Hareketlerini Belirleyen Faktörlerin Ekonometrik Analizi”, KMU İİBF Dergisi Yıl:10 Sayı:14.
  • Khachoo, Q., ve Khan, M. I., (2012), “Determinants of FDI Inflows to Developing Countries: A Panel Data Analysis”, Munich Personal RePEc Archive, MPRA Paper No. 37278.
  • Lipsey, R. E., (1999), “The Role of FDI in International Capital Flows”, International Capital Flows, der. Feldstein M., Chicago.
  • Özcan, B., ve Arı, A., (2010), “Doğrudan Yabancı Yatırımların Belirleyicileri Üzerine Bir Analiz: OECD Örneği”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, Sayı. 12, 65-88.
  • Öztürk, L., (2004), “Serbest Bölgelerdeki Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları: Dünyadaki Uygulamalara Teoriler Işığında Bir Bakış”, Akdeniz İİBF Dergisi, Sayı 7, 110-128.
  • Ranjan, V. ve Agraval, G., (2011), “FDI Inflow Determinants in BRIC Countries: A Panel Data Analysis”, International Business Research, Vol. 4, No. 4, 255-263.
  • Seyidoğlu, H., (2001), Uluslararası Finans, 3. Baskı, Güzem Yayınları No 16, İstanbul.
  • Sichei, M. M. ve Kinyondo, G., (2012), “Determinants of Foreign Direct Investment in Africa: A Panel Data Analysis”, Global Journal of Management and Business Research, Vol. 12, No. 18, 84-97.
  • Taylor, C. T., (2000), “The Impact of Host Country Government Policy on US Multinational Investment Decisions”, World Economy, No. 23, 635-648
  • UNCTAD, (2013), World Investment Report 2013 Global Value Chains: Investment and Trade for Development, United Nations, New York and Geneva. UNCTAD, (2012), World Investment Report 2012: Towards a New Generation of Investment Policies, United Nations, New York and Geneva.
  • UNCTAD, (2004), World Investment Report 2004: The Shift Towards Services, United Nations Conference on Trade and Development, New York and Geneva.
  • UNCTAD, (1998), World Investment Report 1998: Trends and Determinants, United Nations, New York and Geneva.
  • Vernon, R., (1966) “International Investment and International Trade in the Product Cycle”, The Quarterly Journal of Economics, Vol. 80, No.2, 190-207.
  • Vernon, R.,(1974), “Competition Policy Toward Multinational Corporations”, The American Economic Review, Vol. 64, No. 2, 276-82.
  • Vijayakumar, N., Sridharan, P., ve Rao, K. C. S., (2010), “Determinants of FDI in BRICS Countries: A Panel Analysis”, International Journal of Business Science and Applied Management, Vol. 5, No. 3, 1-13.
  • Voutilainen, T., (2005), “Foreign Direct Investment (FDI) Theories Explaining the Emergence of Multinational Enterprises (MNEs), Who, Where and Why”, Seminar in Strategy and International Business, 28.01.2005.
  • World Bank, (2013), “World Development Indicators”, Updated 15 April 2013. http://data.worldbank. org/data-catalog/world-development-indicators (Erişim tarihi: 20.04.2013).
  • Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu, (1954), T.C. Resmi Gazete, 6224, 18 Ocak 1954.
  • Yerdelen, Tatoğlu F., (2012), Panel Veri Ekonometrisi Stata Uygulamalı, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş., İstanbul.
APA ARIK Ş, AKAY A, Zanbak M (2014). Doğrudan Yabancı yatırımları belirleyen faktörler: Yükselen piyasalar örneği. , 97 - 110.
Chicago ARIK Şebnem,AKAY A. Beyhan,Zanbak Mehmet Doğrudan Yabancı yatırımları belirleyen faktörler: Yükselen piyasalar örneği. (2014): 97 - 110.
MLA ARIK Şebnem,AKAY A. Beyhan,Zanbak Mehmet Doğrudan Yabancı yatırımları belirleyen faktörler: Yükselen piyasalar örneği. , 2014, ss.97 - 110.
AMA ARIK Ş,AKAY A,Zanbak M Doğrudan Yabancı yatırımları belirleyen faktörler: Yükselen piyasalar örneği. . 2014; 97 - 110.
Vancouver ARIK Ş,AKAY A,Zanbak M Doğrudan Yabancı yatırımları belirleyen faktörler: Yükselen piyasalar örneği. . 2014; 97 - 110.
IEEE ARIK Ş,AKAY A,Zanbak M "Doğrudan Yabancı yatırımları belirleyen faktörler: Yükselen piyasalar örneği." , ss.97 - 110, 2014.
ISNAD ARIK, Şebnem vd. "Doğrudan Yabancı yatırımları belirleyen faktörler: Yükselen piyasalar örneği". (2014), 97-110.
APA ARIK Ş, AKAY A, Zanbak M (2014). Doğrudan Yabancı yatırımları belirleyen faktörler: Yükselen piyasalar örneği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 97 - 110.
Chicago ARIK Şebnem,AKAY A. Beyhan,Zanbak Mehmet Doğrudan Yabancı yatırımları belirleyen faktörler: Yükselen piyasalar örneği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 14, no.2 (2014): 97 - 110.
MLA ARIK Şebnem,AKAY A. Beyhan,Zanbak Mehmet Doğrudan Yabancı yatırımları belirleyen faktörler: Yükselen piyasalar örneği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, vol.14, no.2, 2014, ss.97 - 110.
AMA ARIK Ş,AKAY A,Zanbak M Doğrudan Yabancı yatırımları belirleyen faktörler: Yükselen piyasalar örneği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2014; 14(2): 97 - 110.
Vancouver ARIK Ş,AKAY A,Zanbak M Doğrudan Yabancı yatırımları belirleyen faktörler: Yükselen piyasalar örneği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2014; 14(2): 97 - 110.
IEEE ARIK Ş,AKAY A,Zanbak M "Doğrudan Yabancı yatırımları belirleyen faktörler: Yükselen piyasalar örneği." Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14, ss.97 - 110, 2014.
ISNAD ARIK, Şebnem vd. "Doğrudan Yabancı yatırımları belirleyen faktörler: Yükselen piyasalar örneği". Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 14/2 (2014), 97-110.