Ön-tür kuramı çerçevesinde Türkçede anlamsal ulamların incelenmesi
Yıl: 2012 Cilt: 52 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 23 - 40 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
Ön-tür kuramı çerçevesinde Türkçede anlamsal ulamların incelenmesi
Öz: Roschun ön-tür kuram ı, uzun çağlar boyunca kabul gömüş olan Aristocu görüşe tepki olarak doğmuşbir zihin tabanlı ulamlaş tırma kuram ıdır. Rosch, Aristocu görüşün tersine, ulam ın içi yapısının homojenolmadığını, bir ön-tür (prototype) ile birlikte iyi ve kötü üyelerden oluştuğunu iddia etmiştir. Kurama göre, ulamsınırlar ı kesin de ğildir ve geçiş bölgeleri içerir ki bu ulam ın daima yeni üyelere aç ık olduğu anlam ına gelir.Ulamda ön-tür olarak da adlandır ılan bir en tipik üye ve kademeli olarak ulam ı temsil niteliği azalan çevreselüyeler vardır.Ön-türler bazı zihinsel ayrıcalıklara sahipti; Birer zihinsel referans noktalarıdırlar. En kolayhatırlanabilen üyelerdir. Ön-tür ler, çocukların anadillerini edinirlerken ilk öğrendikleri kavramlaştırma düzeyiolan temel düzey kavramlardır aynı zamanda.Araştırmanın deneysel bölümünde yürütülen sormacada, çocuk,genç ve yetişkinlerden oluş an 210 denekten, 22 somut ve soyut ulam içeriği için 7 tipik üye yazmalar ı istenmiştir.Sonuçlar, çalışmanın örneklemi ile sınırlı olmakla birlikte, Türkçede anlamsal ulamların belirli ön-türleretrafında yapılandığını göstermiş tir. Ancak, soyut ve somut ulamlar arasında e ğilimler aç ısından bazı farklılıklartespit edilmiştir.
Anahtar Kelime: Analysis of Semantic categories in Turkish according to prototype theory
Öz: Rosch s prototype theory is a cognition-based categorization theory which was born as a reaction toAristotelian view of categorization which has been acknowledged for centuries. Contrary to the Aristotelian view,Rosch claimed that internal structure of a category is not homogeneous, i.e. it has a prototype, good and badmembers. Category boundaries are not clear cut and they have transition zones which means that the category isalways open to new members. There are a typical member named as prototype in the center and other peripheralmembers ranking in a hierarchical order, steadily having less representative attributes. Prototypes have someprivileges; they are the cognitive reference points, they are easily retrieved and they belong to the basic levelcategory, which children learn first while acquiring their mother tongue. In the experimental part of the research,a group of 210 subjects formed by children, teenagers and adults have been asked for to write down seven typicalexamples under 22 concrete and abstract category names. The results, within the scope of the research, showedthat, the semantic categories in Turkish are formed around prototypes. However, some differences betweenabstract and concrete categories have been detected.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- AITCHISON, J.(2003) Words in the Mind.: An Introduction to the Mental Lexicon. Third edition.Oxford Blackwell Publishing:
- AKMAJIAN ve diğ.(2001) Linguistics.Cambridge:MIT Press
- CÜCELO ĞLU, D.(2009) İnsan ve Davranışı. İ stanbul: Remzi Kitabevi
- ÇENGELC İ , N. B. (1996) Geli şimsel Olarak Kavram ve Kategori Yapılar ının İncelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi SBE, İ zmir.
- GÖKMEN, S. (2005) 2;5-4;0 Yas Aralığındaki Çocuklar ın Kavram Alanlar ı Açıs ından Sözcüksel Edinim Düzeyleri Dilbilim İncelemeleri (ed. İ clâl Ergenç, Selçuk İssever, Seda Gökmen, Özgür Aydın) 154-171.Ankara: Doğan Yayıncılı k.
- ____________(2010) Anlamsal ve Algısal Ulamları n Türkçedeki Prototipleri 24.Ulusal Dilbilim Kurultayı . Ankara: ODTÜ
- HEIDER, E.R.(1971) Focal Color areas and the development of color names Developmental Psychology. 4, 447-55
- ___________(1972) Universals in Color Naming and Memory Journal of Experimental Psychology. 93, 10-20
- LÖBNER, S.(2002) Understanding Semantics, New York: Oxford University Presss Inc
- ROSCH, E. (1973). On the internal structure of perceptual and semantic Categories : T.E. Morre (Ed.) Cognitive development and acqusition of language (111-141) New York :Academic Press
- SAEED, J.I. (2005) Semantics. Second Edition,UK: Blackwell Publishing
- SEFERO ĞLU, G.(1999) Prorotip Kuramı Çerçevesinde Bir Araşt ırma: Dilbilim Araştırmalar ı 1999 (Haz. Doğan Aksan), İ stanbul: Simurg Yayınevi
- UNGERER,F. ve SCHMID,H.J.(2006) An Introduction to Cognitive Linguistics. Second Edition: Pearson Longman
APA | GÖKMEN S, Önal Ö (2012). Ön-tür kuramı çerçevesinde Türkçede anlamsal ulamların incelenmesi. , 23 - 40. |
Chicago | GÖKMEN SEDA GÜLSÜM,Önal Özay Ön-tür kuramı çerçevesinde Türkçede anlamsal ulamların incelenmesi. (2012): 23 - 40. |
MLA | GÖKMEN SEDA GÜLSÜM,Önal Özay Ön-tür kuramı çerçevesinde Türkçede anlamsal ulamların incelenmesi. , 2012, ss.23 - 40. |
AMA | GÖKMEN S,Önal Ö Ön-tür kuramı çerçevesinde Türkçede anlamsal ulamların incelenmesi. . 2012; 23 - 40. |
Vancouver | GÖKMEN S,Önal Ö Ön-tür kuramı çerçevesinde Türkçede anlamsal ulamların incelenmesi. . 2012; 23 - 40. |
IEEE | GÖKMEN S,Önal Ö "Ön-tür kuramı çerçevesinde Türkçede anlamsal ulamların incelenmesi." , ss.23 - 40, 2012. |
ISNAD | GÖKMEN, SEDA GÜLSÜM - Önal, Özay. "Ön-tür kuramı çerçevesinde Türkçede anlamsal ulamların incelenmesi". (2012), 23-40. |
APA | GÖKMEN S, Önal Ö (2012). Ön-tür kuramı çerçevesinde Türkçede anlamsal ulamların incelenmesi. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 52(2), 23 - 40. |
Chicago | GÖKMEN SEDA GÜLSÜM,Önal Özay Ön-tür kuramı çerçevesinde Türkçede anlamsal ulamların incelenmesi. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 52, no.2 (2012): 23 - 40. |
MLA | GÖKMEN SEDA GÜLSÜM,Önal Özay Ön-tür kuramı çerçevesinde Türkçede anlamsal ulamların incelenmesi. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, vol.52, no.2, 2012, ss.23 - 40. |
AMA | GÖKMEN S,Önal Ö Ön-tür kuramı çerçevesinde Türkçede anlamsal ulamların incelenmesi. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi. 2012; 52(2): 23 - 40. |
Vancouver | GÖKMEN S,Önal Ö Ön-tür kuramı çerçevesinde Türkçede anlamsal ulamların incelenmesi. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi. 2012; 52(2): 23 - 40. |
IEEE | GÖKMEN S,Önal Ö "Ön-tür kuramı çerçevesinde Türkçede anlamsal ulamların incelenmesi." Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 52, ss.23 - 40, 2012. |
ISNAD | GÖKMEN, SEDA GÜLSÜM - Önal, Özay. "Ön-tür kuramı çerçevesinde Türkçede anlamsal ulamların incelenmesi". Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 52/2 (2012), 23-40. |