Yıl: 2013 Cilt: 15 Sayı: 27 Sayfa Aralığı: 167 - 190 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Âşık Paşa'nın Garib-Nâme'de Kur'ân âyetlerine yaklaşımı

Öz:
13. ve 14. yy. Moğol istilası sebebiyle Anadolu topraklarında kargaşanın hâkim olduğu, toplumsal birlikteliğin dumûra uğradığı dönemlerdir. Bu kargaşada halkı dinî değerlerden yararlanarak bir arada tutma çabaları çoğu zaman halkın itibar ettiği dînî-tasavvufî önderler sayesinde olmuştur. Nitekim Mevlânâ, Yunus Emre vb. zatlar bu konuda önemli hizmetler îfâ etmişlerdir. Birliğin sağlanmasında benzer bir çabayı ortaya koyanlardan biri de şüphesiz Âşık Paşa‟dır. Âşık Paşa yazdığı eserlerle topluma yön vermiş, toplumun içinde bulunduğu buhrandan kurtulması için manevî dinamikleri harekete geçirmeye çalışmıştır. Onun bu amaçla kaleme aldığı eserlerden biri de Garib-nâme adlı eseridir. O, bu eserinde dinin özünü ve hayatın gerçekliğini yüz kıssa/konu çerçevesinde anlatmıştır. Âşık Paşa anlattığı her konuyu bir şekilde Kur‟ân‟la ilintilendirmiş ve böylece Kur‟ân‟ın ruhunu insanlara teneffüs ettirmeye çalışmıştır. Bu makalede Âşık Paşa‟nın Garib-nâme‟de Kur‟ân‟la kurduğu ilişki üzerinde durulmaya çalışılmıştır. Bu ilişki yanında ayrıca müellifin hayatı, eserleri, ilmi kişiliği ve Garib-nâme‟si hakkında da bilgi verilmiştir. Âşık Paşa‟nın Kur‟ân âyetlerine yaklaşımını ele veren örnekler onun Kur‟ân âyetleri paralelinde oluşturduğu kıssalardan/konulardan seçilerek arz edilmiştir.
Anahtar Kelime:

Konular: Edebiyat

Ashik Pasha s approach to Quran verses in hiıs Gharib-Nameh

Öz:
Due to the Mongols‟ cruelty, 13 th and 14th centuries were periods of administrative chaos and social conflicts in Anatolia. During this chaotic period, mystic scholars and suphies, such as Mawlana and Yunus Emre, always attempted for the unity of the people by using the religion. Certainly, Ashik Pasha was also one of such leaders. In his writings, he guided the people and tried to help them to alleviate the social athmosphere by using the spiritual dynamics. Gharibnameh was one of his such works. He explained in that work the esence of the religion and the reality of the life in hundred stories. Each subject in Ashik Pasha‟s Gharib-nameh was supported by Quran verses. The present article discusses the relation between Gharib-nameh and Quran. Moreover, it gives information about Ashik Pasha‟s life, works, and Gharib-nameh. It also presents sellected examples explaining Ashik Pasha‟s approach to Quran verses.
Anahtar Kelime:

Konular: Edebiyat
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Aclûnî, Keşfu’l-Hafâ, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle,1985.
  • Âşık Paşa, Garib-nâme, Haz. Kemal Yavuz, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2000.
  • Celâleyn, Tefsîru’l-Celâleyn, Beyrut: Müessesetü’r-Reyyân, 4. Baskı, 2007.
  • Çiçekler, Mustafa, ‚Mesnevî‛, DİA, Ankara, 2004.
  • Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara: Aydın Kitabevi Yay., Ankara, 1993.
  • Dilçin, Cem, Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1996.
  • Elmalılı, M. Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’ân Dili, Sad. İsmail Karaçam, Emin Işık, Nusrettin Bolelli, Abdullah Yücel, İstanbul: Feza Gazetecilik A.Ş Yay., ts.
  • İbn-i Kesîr, Ebu’l Fidâ İsmail, Tefsîru’l-Kur’âni’l–‘Azîm, Beyrut: Dâru’l-Me‘ârif, 1987.
  • Kaplan, Mehmet, Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar-1, İstanbul: Dergâh Yayınları, 1992.
  • Karaman, Fikret, Karagöz, İsmail, Paçaçı, İbrahim, Canbulat, Mehmet, Gelişken,Ahmet, Ural, İbrahim, Dinî Kavramlar Sözlüğü, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., 3. Baskı, 2007.
  • Karaman, Hayreddin, Çağrıcı, Mustafa, Dönmez, İbrahim Kâfi, Gümüş, Sadrettin, Kur’ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., 2008.
  • Köprülü, M. Fuad, ‚Âşık Paşa‛, İslam Ansiklopedisi, İstanbul: MEB Yayınları, 1993.
  • Köprülü, M. Fuad, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Ankara, 4. Baskı, 1981.
  • Kurtubî, Muhammed, el-Câmi‘u li-ahkâmi’l-Kur’ân, Beyrut: Dâru İhyai’t- Türâsi’l- Arabiyyi,1965.
  • Kut, Günay, ‚Âşık Paşa‛, DİA., İstanbul, 1991.
  • Mengi, Mine, Eski Türk Edebiyatı Tarihi,(Edebiyat Tarihi- Metinler), Ankara: Akçağ Yay., 1995.
  • Münavî, Muhammed Raûf, Feyzu’l-Kadîr, Beyrut: Daru’l-Fikr, ts.
  • Râzî, Fahruddin, Mefâtîhu’l-Ğayb (et-Tefsîru’l-Kebîr), Tahran: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
  • Şevkânî, Muhammed b. Ali, Fethu’l-Kadîr, Mısır, ts.
  • Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed, Câmi’u’l-beyân, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1995.
  • TDK, Türkçe Sözlük 1-2, Ankara: Türk Dil Kurumu Yay., 1998.
  • Tanman, M. Baha, ‚Mesnevî‛, DİA., Ankara, 2004.
APA DORUK M (2013). Âşık Paşa'nın Garib-Nâme'de Kur'ân âyetlerine yaklaşımı. , 167 - 190.
Chicago DORUK Mehmet Âşık Paşa'nın Garib-Nâme'de Kur'ân âyetlerine yaklaşımı. (2013): 167 - 190.
MLA DORUK Mehmet Âşık Paşa'nın Garib-Nâme'de Kur'ân âyetlerine yaklaşımı. , 2013, ss.167 - 190.
AMA DORUK M Âşık Paşa'nın Garib-Nâme'de Kur'ân âyetlerine yaklaşımı. . 2013; 167 - 190.
Vancouver DORUK M Âşık Paşa'nın Garib-Nâme'de Kur'ân âyetlerine yaklaşımı. . 2013; 167 - 190.
IEEE DORUK M "Âşık Paşa'nın Garib-Nâme'de Kur'ân âyetlerine yaklaşımı." , ss.167 - 190, 2013.
ISNAD DORUK, Mehmet. "Âşık Paşa'nın Garib-Nâme'de Kur'ân âyetlerine yaklaşımı". (2013), 167-190.
APA DORUK M (2013). Âşık Paşa'nın Garib-Nâme'de Kur'ân âyetlerine yaklaşımı. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15(27), 167 - 190.
Chicago DORUK Mehmet Âşık Paşa'nın Garib-Nâme'de Kur'ân âyetlerine yaklaşımı. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15, no.27 (2013): 167 - 190.
MLA DORUK Mehmet Âşık Paşa'nın Garib-Nâme'de Kur'ân âyetlerine yaklaşımı. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, vol.15, no.27, 2013, ss.167 - 190.
AMA DORUK M Âşık Paşa'nın Garib-Nâme'de Kur'ân âyetlerine yaklaşımı. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2013; 15(27): 167 - 190.
Vancouver DORUK M Âşık Paşa'nın Garib-Nâme'de Kur'ân âyetlerine yaklaşımı. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2013; 15(27): 167 - 190.
IEEE DORUK M "Âşık Paşa'nın Garib-Nâme'de Kur'ân âyetlerine yaklaşımı." Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15, ss.167 - 190, 2013.
ISNAD DORUK, Mehmet. "Âşık Paşa'nın Garib-Nâme'de Kur'ân âyetlerine yaklaşımı". Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/27 (2013), 167-190.