Türkiye'de ruhsal hastalığa / hastaya yönelik inanç, tutum ve damgalama süreci: Sistematik derleme

ÇAM, Mahire Olcay; Dönmez, Ayşegül

Türkiye'de ruhsal hastalığa / hastaya yönelik inanç, tutum ve damgalama süreci: Sistematik derleme

Mahire Olcay ÇAM, (Ege Üniversitesi, Hemşirelik Fakültesi, Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, İzmir, Türkiye)

Ayşegül BİLGE (Ege Üniversitesi, Hemşirelik Fakültesi, Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, İzmir, Türkiye)

Psikiyatri Hemşireliği Dergisi

44 10

Yıl: 2013 Cilt: 4 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 91 - 101 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Türkiye'de ruhsal hastalığa / hastaya yönelik inanç, tutum ve damgalama süreci: Sistematik derleme

Öz:

Bu derlemede, ruhsal hastalığa, hastaya yönelik inanç, tutum ve damgalama etkilerini alanyazın taraması yaparak eleştirel bir gözle sergilemek amaçlanmıştır. Yıl sınırlaması gözetmeksizin 27.11.2012-29.08.2013 tarih aralığında Google ve Google Akademi veri tabanı, Ruhsal hastalık inanç, tutum, damgalama, Ruhsal hasta inanç, tutum, damgalama, anahtar sözcükleri kullanılarak taranmıştır. Tarama sonucunda, 1439 makaleye/çalışmaya ulaşılmış, 59 sonuç değerlendirmeye alınmıştır. Taranan yayınların %54.2si psikiyatri hemşiresi/leri tarafından yazılmış, %52.5i hakemli dergilerde yayınlanmış, %45.8i araştırma makalesi olarak sunulmuş ve %22si damgalama ve damgalama ile mücadele ve sağlık çalışanının hastaya/hastalığa karşı tutum, inanç ve damgalamasını araştıran yayınlar olduğu belirlenmiştir. Tarama sonuçlarının %33.9unda, inanç, tutum ve damgalamayla mücadele hakkında öneri belirtilmezken, %30.5i bu konuda toplumun eğitiminin önemliliğini vurgulamıştır. Ruhsal hastalığa ve hastaya yönelik inanç, tutum ve damgalama ile ilgili yapılan yayınlar; profesyonellerin ve toplumun bu konuda olumlu görüş birliğine ve davranışına ulaşmasının gerekli olduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelime:

Konular: Davranış Bilimleri

The process of stigmatization, attitude, and belief about mental ıllness and patient in Turkey: A systematic review

Öz:

The aim of this manuscript is to provide a critical review through screening of the literature regarding the effects of belief, attitude and stigmatization of mental illness and the patient. Google and google academic databases were screened between 27-11-2012 and 29-08-2013 using the key wordsMental illness, belief, attitude, stigmatization and Mentally ill, illness, belief, attitude, stigmatization. As a result of the screening, a total of 1439 articles/ studies were obtained and 59 suitable results were utilized. The results of this review show that 54.2% of the screened publications were written by psychiatric nurse(s) and 52.5% were published in a refereed journal, while 45.8% were presented as a research article and 22% of the studies were about stigmatization, the fight against stigma, and attitudes, beliefs and stigmatiza- tion of health professionals towards patients/illness. No recommendation was made about attitude, belief and the fight against stigma behavior in 33.9% of the screened studies, while 30.5% emphasized the importance of public education on this matter. The studies investigating mental illness and attitudes, beliefs and stigmatization for this illness have indicated that professionals and society must reach a consensus and behavior pattern.

Anahtar Kelime:

Konular: Davranış Bilimleri

Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık

1. Mıhcı Ö, Kızışar S. Deli derken. VI. Tıpta İnsan Bilimleri Kongresi Özet Kitabı; 2010. s.32.
2. Sabancıoğulları S, Doğan S. Psikiyatri hastalarında içselleştirilmiş damgalanma ve etkileyen faktörler. 20. Anadolu Psikiyatri Günleri Özet Kitabı; 2011. s.112.
3. Üçok A. Psikiyatrik bozukluklara ilişkin damganın psikoterapiye etkisi. XI. Anadolu Psikiyatri Günleri Kongre Tam Metin Kitabı; 2002. s.172-9.
4. Yüksel GE, Taşkın EO. Türkiyede hekimler ve tıp fakültesi öğrencilerinin ruhsal hastalıklara yönelik tutum ve bilgileri. Anadolu Psikiyatri Derg 2005;6:113-21.
5. Çam O, Bilge A. Türkiyenin batısında yaşayan halkın ruhsal hastalığa ve hastalara yönelik inanç ve tutumlarının belirlenmesi. Yeni Symposium 2011; 49:131-40.
6. Taşkın TO, Şen SF, Özmen E, Aydemir Ö. Kırsal kesimde depresyonlu hastalara yönelik tutumlar: sosyal mesafe ve etkileyen etmenler. Psychiatry in Türkiye 2006;8:11-7.
7. Kuş Saillard E. Psychiatrist views on stigmatization toward people with mental illness and recommendations. Turk Psikiyatri Derg 2010;21:14-24.
8. Aker T, Özmen E, Ögel K, Sağduyu A ve ark. Birinci basamak hekimlerinin şizofreniye ve bakış açısı. Anadolu Psikiyatri Derg 2002;3:5-13.
9. Bozkurt S, Top ED. Hemşirelik öğrencilerinin ruhsal hastalığa karşı inançlarınıın incelenmesi. III. Ulusal ve Uluslararası Katılımlı Psikiyatri Hemşireliği Kongresi Özet Kitabı. Akçakoca-Düzce: 2009.
10. Özyiğit Ş, Savaş HA, Ersoy MA, Yüce S ve ark. Hemşirelerin ve hemşirelik öğrencilerinin şizofreniye ilişkin tutumları. Yeni Symposium 2004;42:105-12.
11. Bostancı N, Aştı N. Hemşirelerin ruh sağlığı bozuk olan bireylere karşı tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi. Düşünen Adam:Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi 2004;17:87-93.
12. Moran M. Psikiyatri alanında ve diğer kliniklerde çalışan hemşirelerin ruh hastalarına ve hastalıklarına ilişkin görüşleri. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi] Mersin: Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2008.
13. Çam O, Arabacı BL. Bölge psikiyatri hastanelerinde çalışan hemşirelerin ruhsal hastalıklara yönelik inançları ve etkileyen faktörler. Türkiye Klinikleri Hemşirelik Bilimleri Dergisi. 2012; (Kabul edildi, Basımda).
14. Bağ B, Ekinci M. Sağlık personelinin ruhsal sorunları olan bireylere yönelik tutumlarının araştırılması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 2005;3:107- 27. (Erişim: 11.11.2012). www.e-sosder.com.
15. Taşkın EO, Özmen E, Yüksel EG, Deveci A. Depresyonlu hastaların depre- syona yönelik tutumları. Türkiyede Psikiyatri 2005;7:44-53.
16. Bozdoğan S, Dündar Y. Farklı tedavi düzeylerindeki şizofreni hastalarının benlik saygısı ve kendini damgalama düzeyleri. III. ulusal ve uluslararası katılımlı psikiyatri hemşireliği kongresi, özet kitabı Akçakoca-Düzce: 2009.
17. Arslantaş H, Gültekın KB, Söylemez A, Dereboy F. Bir üniversite hastanesi psikiyatri polikliniğine ilk kez başvuran hastaların damgalamayla ilgili inanç, tutum ve davranışları, ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi 2010;11:11-7.
18. Sağduyu A, Aker T, Özmen E, Ögel K ve ark. Halkın şizofreniye bakışı ve yaklaşımı üzerine bir epidemiyolojik araştırma. Türk Psikiyatri Dergisi 2001;12:99-110.
19. Sağduyu A, Aker T, Ozmen E, Uğuz S ve ark. Relatives beliefs and attitudes towards schizophrenia: an epidemiological investigation. Turk Psikiyatri Derg 2003;14:203-12.
20. Taşkın OE, Yüksel GE, Deveci A, Özmen E. Psikiyatri polikliniğine başvuran hastaların depresyona yönelik tutumları. Anadolu Psikiyatri Derg 2009;10:100-8.
21. Görgülü Ü, Fesci H. Epilepsi ile yaşam: epilepsinin psikososyal etkileri. Göztepe Tıp Dergisi 2011;26:27-32.
22. Özbaş D, Küçük L, Buzlu S. Ruhsal bozukluğu olan bireye sahip ailelerin hastalığa karşı tutumları. Düşünen Adam: Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi 2008;21:14-23.
23. Külüğ MY, Coşkun S. Üniversite öğrencilerinin ruhsal hastalıklara yönelik inançlarının incelenmesi. II. uluslararası VI. ulusal psikiyatri hemşireliği kongresi, özet cdsi. Erzurum: 2012. s.179-80.
24. Mutlu M, Bölük G, Kayacı M, Ada G. Manisa ruh sağlığı ve hastalıkları hastanesinde tedavi gören hastaların yakınlarının psikiyatrik hastalıklara yönelik bilgi, tutum ve inançlarının incelenmesi.II. uluslararası VI. Ulusal Psikiyatri Hemşireliği Kongresi, Özet Kitabı CD. Erzurum: 2012. s.371-2.
25. Özkan B, Saraç B, Çoban S, Medık K. Kronik ruhsal bozukluğu olan hasta yakıınlarıınıın stigmaya ilişkin görüşleri III. Ulusal ve Uluslararası Katılımlı Psikiyatri Hemşireliği Kongresi, Özet Kitabı. Akçakoca-Düzce: 2009.
26. Çimen S, Yasar R, Aydın N, Özbe S. İstanbul ilinde yasayan bireylerin ruhsal bozukluğu olan bireylere iliskin görüşlerinin araştırılması. III. Ulusal ve Uluslararası Katılımlı Psikiyatri Hemşireliği Kongresi, Özet Kitabı. Akçakoca-Düzce: 2009.
27. Eker F, Atalan E, Küçük Ö, Öner Ö ve ark. Din görevlilerinin şizofreniye ilişkin bilgi ve tutumları (Düzce örneği) III. Ulusal ve Uluslararası Katılımlı Psikiyatri Hemşireliği Kongresi, Özet Kitabı. Akçakoca-Düzce: 2009.
28. Oban G, Küçük L. Ergenlerde ruhsal hastalıklara yönelik damgalamayı etkileyen etmenler. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi 2011;2:31-9.
29. Çam O, Bilge A. Ruh hastalığına yönelik inanç ve tutumlar. Anadolu Psikiyatri Derg 2007;8:215-23.
30. Eryıldız D. Gündüz hastanesi ve rehabilitasyon merkezine devam eden kronik şizofreni hastaları ile bir rehabilitasyon programına katılmayan kronik şizofreni hastalarının işlevsellik ve yaşam kalitesi açısından karşılaştırılması. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi] İstanbul: T.C Sağlık Bakanlığı Bakırköy Prof. Dr. Mahzar Osman Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi; 2008.
31. Çam O, Çuhadar D. Bipolar bozukluğu olan hastalarda işlevsellik düzeyi ve içselleştirilmiş damgalama arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2012;2:230-46.
32. Üstündağ MF, Kesebir S. İki uçlu bozuklukta içselleştirilmiş damgalanma: klinik özellikler, yaşam kalitesi ve tedaviye uyum ile ilişkisi. Türk Psikiyatri Dergisi 2013;24, Baskıda.
33. Üçok A. Şizofreni: damga, mitler ve gerçekler. Psikiyatri Dünyası 1999;3:67- 71.
34. Ozmen E, Taşkin EO, Ozmen D, Demet MM. Which psychiatric label is more stigmatizating? ruhsal hastalik or akil hastaligi. Turk Psikiyatri Derg 2004;15:47-55.
35. Beşiroğlu L, Ağargün MY. The correlates of healthcare seeking behavior in obsessive-compulsive disorder: a multidimensional approach. Turk Psikiyatri Derg 2006;17:213-22.
36. Aksoy MU. Türkiyede psikiyatristlerin DEHB konusunda tutum ve tedavi konusunda yaklaşımları. XII. Ulusal Konsültasyon Liyezon Psikiyatrisi ve Psikosomatik Tıp Kongresi. Bezmialem Vakıf Üniversitesi; 2012. s.54-55.
37. Ahern L, Rosenthal E. Kapalı kapılar ardında: Türkiyenin psikiyatri kurumları, rehabilitasyon merkezleri ve yetimhanelerinde yaşanan insan hakları ihlalleri. Çev: Layikel Ş ve Asan P uluslararası zihinsel engellilik ve psikiyatride insan hakları kuruluşu- mental disability rights ınternational; 2005.
38. Meriç M, Oflaz F. Anksiyolitik ve antidepresan kullanan hastaların sağlık inanç modeline dayalı tedaviyle ilgili düşüncelerinin tedaviyi bırakma ile ilişkisi. TAF Prev Med Bull 2010;9:441-52.
39. Sönmez UE. Şizofreni hastalarında dönerkapı fenomeni değişkenlerinin incelenmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]İstanbul:T.C. Sağlık Bakanlığı Bakırköy Prof.Dr.Mazhar Osman Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi; 2008.
40. Bahar A. Şizofreni ve damgalama. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi 2007;2:101-10.
41. Kayahan M. Hemşirelik öğrencilerinin sizofreniye karşı tutumları ve psikiyatri egitiminin etkisi. Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2009;6:27-34.
42. Kelleci M, Doğan S, Ata EE, Avcı D ve ark. Bir psikiyatri kliniğinde yatan hastaların psikotrop ilaç kullanma hakkında düşünceleri ve taburculuk sonrası telefonla izlem.Psikiyatri Hemşireliği Dergisi 2011;2:128-35.
43. Bıldır S, Bayram E, Seyhun C, Osmanlı S. Psikiyatrik hastalara dünyadaki bakış. VI. Tıpta İnsan Bilimleri Kongresi Özet Kitabı Kongre Kitabı; 2010. s.16-7.
44. Sartorius N, Gaebel W, Cleveland HR, Stuart H, Akiyama T, Arboleda-Flórez J, et al. WPA guidance on how to combat stigmatization of psychiatry and psychiatrists. World Psychiatry 2010;9:131-44.
45. Kızılkaya M, Beydağ DK. Ruh sağlığında damgalama ve sağlık çalışanları III. Ulusal ve Uluslararası Katılımlı Psikiyatri Hemşireliği Kongresi, Özet Kitabı Akçakoca-Düzce: 2009.
46. Duman ÇZ, Günüşen N. Psikiyatri hemşireliği teori ve uygulamasının öğrencilerin psikiyatri hastalarına yönelik tutumlarına, psikiyatri hemşireliğini algılamasına ve kariyer tercihlerine etkisi. II. Uluslararası VI. Ulusal Psikiyatri Hemşireliği Kongresi, Özet CD. Erzurum: 2012;278-79.
47. Özmen E, Ögel K, Sağduyu A, Tamar D ve ark. Psikiyatri dışı uzman hekimlerin ruhsal bozukluklar konusunda bilgi ve tutumları. Anadolu Psikiyatri Derg 2003;4:5-12.
48. Bilge A, Koçak ÇY, Akmeşe BZ, Sarıcan SE. Öğrencilerin ruhsal hastalıklara yönelik inançlarına ruh sağlığı ve hastalıkları dersinin etkisi. II. Uluslararası VI. Ulusal Psikiyatri Hemşireliği Kongresi, Özet CD. Erzurum: 2012;302-3.
49. Bilge A, Akmeşe ZB, Koçak YÇ, Sarıcan ES. Türkiyede bir grup üniversite öğrencilerinin ruhsal hastalıklara yönelik inançları. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi 2013;2:9-14.
50. Çuhadar D, Çam MO. Bipolar bozukluk tanısı alan hastalarda içselleştirilmiş damgalamayı azaltmada psikoeğitimin etkinliği. II. Uluslararası VI. Ulusal Psikiyatri Hemşireliği Kongresi, Özet CD. Erzurum: 2012;107-8.
51. Cakir S, Ozerdem A. Psychotherapeutic and psychosocial approaches in bipolar disorder: a systematic literature review. Turk Psikiyatri Derg 2010;21:143-54.
52. Üçok A. Şizofreni hastası neden damgalanır? Klinik Psikiyatri 2003;Ek 1:3-8.
53. Bilge A, Çam O. Ruhsal hastalığa yönelik damgalama ile mücadele. TAF Prev Med Bull 2010;9:71-8.
54. Bilge A. Damgalama ile mücadele. III. Ulusal ve Uluslararası Katılımlı Psikiyatri Hemşireliği Kongresi. İkili konferans 4 Haziran (11:00-12:30), özet kitabı, Akçakoca-Düzce 2009. s.25-6.
55. Arkan B, Bademli K, Duman ÇZ. Sağlık çalışanlarının ruhsal hastalıklara yönelik tutumları: son 10 yılda türkiyede yapılan çalışmalar. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 2011;3:214-31.
56. Bilge A, Çam O. Ruhsal hastalığa yönelik inançlar ölçeğinin geçerliliği ve güvenilirliği. Anadolu Psikiyatri Derg 2008;9:91-6.
57. Oban G, Küçük L. Lise öğrencilerinde şizofreniye yönelik bilgilendirme eğitiminin sosyal mesafe ve tutuma etkisi. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi 2012;9:35-41.
58. Oban G, Küçük L. Damgalama Erken Yaşlarda Başlar... Gençlerde Ruhsal Hastalıklara Yönelik Damgalamayla Mücadelede Eğitimin Rolü. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi 2011;2:141-8.
59. Bostancı N. Ruhsal bozukluğu olan bireylere yönelik stigma ve bunun azaltılmasına yönelik uygulamalar. Düşünen Adam:Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi 2005;18:32-8.
60. Bates L, Stickley T. Confronting Goffman: how can mental health nurses effectively challenge stigma? A critical review of the literature. J Psychiatr Ment Health Nurs 2013;20:569-75.

APA	ÇAM M, Dönmez A (2013). Türkiye'de ruhsal hastalığa / hastaya yönelik inanç, tutum ve damgalama süreci: Sistematik derleme. , 91 - 101.
Chicago	ÇAM Mahire Olcay,Dönmez Ayşegül Türkiye'de ruhsal hastalığa / hastaya yönelik inanç, tutum ve damgalama süreci: Sistematik derleme. (2013): 91 - 101.
MLA	ÇAM Mahire Olcay,Dönmez Ayşegül Türkiye'de ruhsal hastalığa / hastaya yönelik inanç, tutum ve damgalama süreci: Sistematik derleme. , 2013, ss.91 - 101.
AMA	ÇAM M,Dönmez A Türkiye'de ruhsal hastalığa / hastaya yönelik inanç, tutum ve damgalama süreci: Sistematik derleme. . 2013; 91 - 101.
Vancouver	ÇAM M,Dönmez A Türkiye'de ruhsal hastalığa / hastaya yönelik inanç, tutum ve damgalama süreci: Sistematik derleme. . 2013; 91 - 101.
IEEE	ÇAM M,Dönmez A "Türkiye'de ruhsal hastalığa / hastaya yönelik inanç, tutum ve damgalama süreci: Sistematik derleme." , ss.91 - 101, 2013.
ISNAD	ÇAM, Mahire Olcay - Dönmez, Ayşegül. "Türkiye'de ruhsal hastalığa / hastaya yönelik inanç, tutum ve damgalama süreci: Sistematik derleme". (2013), 91-101.

APA	ÇAM M, Dönmez A (2013). Türkiye'de ruhsal hastalığa / hastaya yönelik inanç, tutum ve damgalama süreci: Sistematik derleme. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 4(2), 91 - 101.
Chicago	ÇAM Mahire Olcay,Dönmez Ayşegül Türkiye'de ruhsal hastalığa / hastaya yönelik inanç, tutum ve damgalama süreci: Sistematik derleme. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi 4, no.2 (2013): 91 - 101.
MLA	ÇAM Mahire Olcay,Dönmez Ayşegül Türkiye'de ruhsal hastalığa / hastaya yönelik inanç, tutum ve damgalama süreci: Sistematik derleme. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, vol.4, no.2, 2013, ss.91 - 101.
AMA	ÇAM M,Dönmez A Türkiye'de ruhsal hastalığa / hastaya yönelik inanç, tutum ve damgalama süreci: Sistematik derleme. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi. 2013; 4(2): 91 - 101.
Vancouver	ÇAM M,Dönmez A Türkiye'de ruhsal hastalığa / hastaya yönelik inanç, tutum ve damgalama süreci: Sistematik derleme. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi. 2013; 4(2): 91 - 101.
IEEE	ÇAM M,Dönmez A "Türkiye'de ruhsal hastalığa / hastaya yönelik inanç, tutum ve damgalama süreci: Sistematik derleme." Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 4, ss.91 - 101, 2013.
ISNAD	ÇAM, Mahire Olcay - Dönmez, Ayşegül. "Türkiye'de ruhsal hastalığa / hastaya yönelik inanç, tutum ve damgalama süreci: Sistematik derleme". Psikiyatri Hemşireliği Dergisi 4/2 (2013), 91-101.