Bu makalede, prohairesis kavramının Aristoteles ve Epiktetosta nasıl ele alındığını ve bu kavrayışlardaki farklılıkları inceleyeceğim. Prohairesisi sadece kelime anlamının karmaşıklığı değil, aynı zamanda bu anlamın Aristotelesten Epiktetosa kadar geçirdiği değişim bakımından da, tek bir kelime ile karşılamak suretiyle çevirmek oldukça zordur. Bennette (2001) göre, antik ve Helenistik felsefe üzerine yazılmış olan ikincil literatürün, prohairesisi Aristoteles için iradi tercih, Epiktetos içinse amaca yönelik tercih olarak çevirme yönünde bir eğilimi vardır. Yine de Aristoteles ve Epiktetosun prohairesis kavramları arasındaki farkları anlayabilmek için daha derin bir inceleme gereklidir. Bu nedenle, makalenin amacı hem Aristoteles hem de Epiktetosun prohairesis ile neyi kast ettiklerini anlayabilmek açısından daha iyi bir kavrayış sağlamaktır. Kelimenin kronolojik kullanımına sadık kalmak bakımından, önce Aristotelesin daha sonra da Epiktetosun prohairesis kavramını ele alacağım. Aristoteles Nikomakhosa Etik 5.8de, adil insan ve adilane eyleyen insan arasında bir ayrım yapar. Bir insan gönüllü eylem sonucu olarak adilane bir biçimde eylemde bulunursa, buradan onun adil bir insan olduğu sonucu zorunlu olarak çıkmaz. Benzer şekilde, bir kişi adaletsiz bir şey yapmış ise, bu onun zorunlu olarak adaletsiz bir insan olduğu anlamına gelmez (NE 5.8, 1135b 23-24). Adil bir insanla yalnızca adilane eyleyen bir insan arasındaki farkın temel sebebi, onun eyleminden önce, etraflıca düşünmede veya bunun eksikliğinde yatar. Prohairesis, etraflıca düşünmenin sonucunda yapılan bir seçimdir ve eylemden önce gelir; -pro öneki bundan ötürü bulunur (NE 3.2, 1112a 15-17). Aristotelesin prohairesisinde hem akıl hem de arzu bulunur. Bir kişinin bir amaç için duyduğu arzu vardır ve o bu amaca ulaşabilme yolunda gereken en iyi aracı elde etmek için aklını kullanır. Örneğin kişinin amacı sağlıklı olmaksa ve bunu arzuluyorsa, bu amaca hizmet edecek bir diyet türünü takip etme kararı alabilir. Bu örnekle Sorabjinin (2005: 314) Aristotelesin prohairesis kavramı ile ilgili olarak onun bir tutum kararı olduğunu söyleyerek kavramın özünü yakaladığını düşünüyorum. Genellikle prohairesisin özel bir eylemden ziyade genel bir davranış için verilen karar olduğu kabul edilir (Sorabji 1973-4: 110-11; Dobbin 1991: 115). Örneğin, bir kişi hayatta zenginliğe önem veriyorsa, onun zengin olmak için aldığı tutum kararı hırsızlık yapmak veya özveri ile çalışmak biçiminde olabilir. O kişinin prohairesisi olacak olan şey hırsızlık veya özverili çalışmadır; zenginliğe verdiği önem değildir. Bir kişinin prohairesisi olması bakımından hırsızlık veya özverili çalışma, onun kendi elinde olan bir şey olarak kabul edilir. Prohairesisin kendisi etraflıca düşünme değildir. Bunun yerine o etraflıca düşünme yoluyla ulaşılmış tercihtir. Bu özelliğe bağlı olarak da o, eylemi meydana getirir (NE 6.2, 1139a 32-33). Prohairesis, doğrudan erdemle ilintilidir çünkü erdemler bir amacı destekleyen yollarla ilgilidir ve prohairesis o amacı destekleyecek yollarla ilgili olarak etraflıca düşünmeyi içerir. Aristoteles şöyle der: tercihte, erdemin ve karakterin özsel öğesi bulunur (NE 8.13, 1163a 22-23), yani bir kişinin prohairesisinde. Prohairesis, birey tarafından benimsenmiş olan genel hareket tarzını yansıttığı ve dolayısıyla bireyin hareket ettirici nedenlerini daha iyi kavrama olanağı sağladığı için, eyleme nazaran, bireyin hareket ettirici nedenleri hakkında yargıda bulunma açısından daha iyi bir ölçüt olarak görülebilir. O ayrıca, bir kişinin karakteri hakkında yargı verirken de daha iyi bir ölçüttür. İkisi de zenginliğe değer veren, fakat biri çalarak öteki ise çalışarak zengin olan iki kişi düşünelim. Şurası açık ki, burada iki kişinin karakterleri arasında kesin olarak bir fark vardır. Ancak bu fark onların neye değer verdiklerinden değil, onların prohairesislerinin ne olduğundan yola çıkılarak anlaşılabilir. Sorabji (1973-4) Aristotelesin prohairesis kavramında görünen bir takım tutarsızlıkları tartışır. Örneğin, prohairesisin bir kişinin elinde olması gerektiği söylenmiştir. Fakat prohairesisi, savaş zamanında ülkesini savunmak olan bir adamı ele alalım. Nihayet yaşı ve cinsiyeti de bilindiğine göre, ülkesini savunmak için savaşa gitmesi zorunlu görünebilir. Sonuç olarak prohairesisin her zaman kişinin elinde olmadığı ileri sürülebilir. Ancak bu yorum, adamın ortada savaş yokken yıllar önce de alınmış olabilecek kararını, belirli bir savaşa katılma durumundan ayırt edememe sonucunda oluşur. Onun prohairesisi göz önüne alındığında, zorunlu askerlik söz konusu olmasa dahi savaşa katılmayı tercih ederdi. Prohairesis genel kararla ilgilidir ve kişinin kontrolü altındadır. Prohairesis ile ilgili görünen diğer bir zorluk da, bazı eylemler göz önünde bulundurulduğunda, her zaman etraflıca düşünmek için zaman olmadığıdır. O halde bu gibi eylemlerde prohairesis bulunmadığı söylenebilir. Prohairesisi ülkesini savunmak olan adamı tekrar düşünelim. Savaşın sırasında, silah arkadaşını kurtarmak için cesaret dolu bir eylemde bulunduğunda, her şey etraflıca düşünmenin pratik olarak imkânsız göründüğü bir hal içinde meydana gelebilir. Fakat bu adamın prohairesisini onun belirli eylemleri içinde bulunan herhangi bir eyleminden önce bulmaya çalışmak yanlış olacaktır. Daha önce belirtildiği gibi prohairesis belirli değil genel tercihle ilgilidir. Benzer şartlar altında, bir bireyin prohairesisi sonucunda anında tepki verme kapasitesine sahip olması yüksek bir ihtimaldir, çünkü ona mevcut karakterini (doğasını) veren yine onun prohairesisidir. Prohairesis kavramıyla ilgili olarak görünen bir diğer zorluk, etraflıca düşünmenin ihtiyaç duyulmadığı izlenimini veren türde erdemlerle ilgili olabilir. Mesela dürüstlük, hangi koşulda olursa olsun, doğruyu söylemek için mutlak bir taahhüt olarak alındığında etraflıca düşünmek gereksiz gözükebilir (Dobbin: 1991). Böyle bir zorluğun Aristotelese karşı ileri sürülebileceğini düşünmüyorum, çünkü bu en başta onun erdem anlayışı