Cerrâh b. Abdullah el-hakemî
Yıl: 2013 Cilt: 0 Sayı: 21 Sayfa Aralığı: 229 - 264 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
Cerrâh b. Abdullah el-hakemî
Öz: Cerrâh b. Abdullah el -Hakemî Emevîler dönemi kumandan ve valileri arasındaönemli bir yere sahiptir. Aslen Şam lı olup daha sonra Basra ve Kûfe ye yerleşti.Haccâc b.Yûsuf ile tanıştıktan sonra yaklaşık kırk yıl boyunca Emevî Devleti ndeönemli görevlerde bulundu. Deyru l -Cemâcim Savaşına katıldı, Haricilere karşıgörevlendirildi. Cerrâh 705 -715 yılları arasında Basra valiliği yaptı. 715 -717 yıll arı arasında da Irak genel valiliğine vekaleten baktı.Ömer b.Abdülaziz halife olu nca (717 -720) Cerrâh b.Abdullah ı Horasan valiliğine tayi n etti. Fakat Cerrâh ınArap ırkçılığı yapması, İslama giren Ehl -i Zimm eden cizye almaya devam etmesi,halka karşı kılıç ve kırbaç kullanma fikrini ileri sürmesi üzerine görevden alındı.II.Yezîd döneminde (720 -724) Akr Savaşına katıldı. 722 yılında Ermeni yye veAzerbaycan genel valiliğine atandı. Burada uzun süre Hazar Türkleri ile mücadeleetti.Hişâm döneminde de Hazarlarla mücadeleye devam etti. Cerrâh, 730 yılındaErdebil civarında komuta ettiği bir savaşta yenildi ve şehid oldu.Cerrâh b. Abdullah İslâ m Târihi kaynaklarında; uzun boylu, heybetli, cesur, yiğit, kahraman, âdil, âbid, kurâ, cengaver gibi çeşitli vasıflarla nitelendirilmiştir. Hadîste Muhammed b.Sîrîn den Rivâyette bulunmuş, kendisinden de Safvân b.Amr, Yahyâ b. Utayye ve Rebîa b. Fedâle rivâyette bulunmuşlardır.
Anahtar Kelime: Konular:
Carrah b. Abdullah al-Hakami: His life, activities and personality
Öz: Carrah b. Abdullah al -Hakami has an important place among the commandersand the governers at the time of Umayyads. He is originally from Damascus butsettled in Basra and Kufa later. After having acquainted with Hajjaj b. Yusuf, heoccupied important positions almost forty years at the Umayyads Caliphate. Heparticipated in the War of Dayr al -Jamajim. He was appointed to struggle withthe Kharijites. He was the governer of Basra between 705 -715 A.H. He repre- sented the general governership of Iraq between 715 -717 A.H. He was appoi n- ted as the governer of Khurasan by Umar b. Abdilaziz (717 -720 A.H.) but he wasdismissed because he claimed that the pool -tax should be taken from Ahl al - Zimma and there should be used sword and scourge against them.At thie time of Yazid II (720 -724 A.H.), Carrah participated in th e Battle of Aqr.In 722 (A.H.) he was appointed as the General Governer of Irminiyya and Adha r- baycan. At the meantime he struggled with the Khazar Turks for a long time. Atthe time of Hisham he contiuned to struggle with the Khazars. In 730 (A.H.) hewas defeated and killed at the battle near Ardabil in 730 (A.H.) as the comme n- der.In the classical sources, he was described as tall, awesome brave, hero, co u- rageous, just, worshipper and warlike. In hadith, he narrated from Muhammad b.Sirin and from him Safwan b. Amr, Yahya b. Utayya and Rabia b. Fadalah narra- ted.K
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- » Abdulkâhir el -Bağdâdî (Ö.429/1037), Hizânetü‟l-Edeb ve Lübbü‟l-Lübâb Lisânü‟l-Arab, Kahire, 1989.
- » Ağırakça, Ahmet, İslâm‟da İlk Tecdid Hareketi ve Ömer b. Abdülaziz, İstanbul, 1 995.
- » Atçeken, İsmail Hakkı, Devlet Geleneği Açısından Hişâm b. Abdülmelik, Ankara, 2001.
- » Aycan, İrfan -İbrahim Sarıçam, Emeviler, Ankara, 1999.
- » Bâkır, Abdülhâlık, " Basra", DİA, İstanbul, 1992, V, 108 -111.
- » Barthold V.V., Moğol İstilasına Kadar Türkistan , Haz. H. Dursun Yıldız, Ankara, 1990.
- » el -Belâzurî, Ebul -Abbas Ahmet b.Yahya b. Cabir (Ö.279/892), Fütûhu'l-Büldân , Çev. Z. Kadirî Ugan, İstanbul, 1965.
- » ________, Ensâbu‟l-Eşrâf, Neşr: Suheyl Zekkâr-Riyad Ziriklî, Beyrut, 1996.
- » el -Buhârî, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmâil (Ö.256/870), Târîhu‟l-Kebîr, Diyarbekr, trz.
- » ed -Dineverî, Ebu Hanife Ahmed b. Davud (Ö. 282/895) Ahbâru't-Tıvâl,Neşr. Ömer Faruk Et- Tabba, Beyrut, trz.
- » Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Târihi, Red. Hakkı Dursun Yıldız, İstanbul, 1992.
- » Ebu'I -Ferec e l -İsfahânî, Ali b. Hüseyn (Ö. 256/967) e l-Egânî, Thk. Semir Cabir, Beyrut, 1995.
- » Eminoğlu, Ahmed, V. Raşid Halife Ömer b. Abdülaziz, İstanbul, 1984.
- » Halîfe b. Hayyât (Ö. 240/854), Târîhu Halîfe b. Hayyât, thk. Süheyl Zekkâr, Beyrut, 1993.
- » Hasan İbrahim Has an, Siyasi,Dini,Kültürel ve Sosyal İslâm Târihi, Terc. İ.Yiğit- S.Gümüş,1991.
- » Hodgson, M.G.S., İslam‟ın Serüveni, Çev. Heyet, İstanbul, 1995.
- » el -Hudarî Bek, Muhammed, Târihu‟1 -Ümemi‟l-İslâmiyye ed -Devletü‟l-Ümeviyye , Mısır, 1969.
- » İbn Abd Rabbih, Ahmed b. Mu hammed el -Endelüsî (Ö.328/939), el-Ikdü‟l-Ferîd, Thk. M. Said Uryan, Beyrut, trz.
- » İbn Asâkir, Ali b. Hasan b. Hibetullah el -Dımeşkî, (Ö. 571/1176) Târîhu Medineti Dımeşk, Beyrut, 1995.
- » İbn Asem el -Kûfî, Ebu Muhammed Ahmed (Ö. 314/926), e l-Fütûh , Beyrut, 1 995.
- » İbnül Cevzî, Ebul -Ferac Abdurrahman b. Ali (Ö. 597/1200), e l-Muntazam fî Târîhu‟1 - Mülûki Ve‟1 -Ümem , Thk. Süheyl Zekkâr, Beyrut, 1995.
- » İbnül -Esîr, İzzeddin Ebul -Hasen Ali b. Muhammed (Ö.630/1232), el-Lübâb fi Tehzîbi‟l- Ensâb, Beyrut, 1994,
- » ________, e l Kâmil Fi‟t-Târîh , Çev. A. Ağırakca -M.B. Eryarsoy-Y. Apaydın, İstanbul, 1986.
- » İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed (Ö. 808/1405), Tarihu İbn Haldûn , Neşr. Halil Şehhâde-Süheyl Zekkâr, Beyrut, 1988.
- » İbn Hallikân, Şemsüddin Ahmed b. Muhammed b. Ebûbekr (Ö.681/1282), Vefeyâtü‟l A‟yân ve Enbâu Ebnâi‟z-Zamân, Thk. İhsan Abbas, Beyrut, trz.
- » İbnül -İmâd, Ebül -Felah Abdülhay el -Hanbeli (Ö.1089/1378), Şezerâtü‟z-Zeheb fi Ahbâri men Zeheb, Beyrut, trz.
- » İbn Kesîr, Ebul -Fidâ İsmail (Ö.774/1372), El-Bidâye ve‟n -Nih âye , Terc. Mehmet Keskin, İ stanbul, 1995.
- » İbn Kuteybe, Ebu Muhammed Abdullah b. Müslim ed -Dineverî, (Ö.276/889), el-İmâme ve‟s- Siyâse (İbn Kuteybeye nisbet edilmektedir), Thk: Halil Mansur, Beyrut, 1997.
- » ________, el-Maârif, thk. Servet Ukkaşe, Mısır, 199 2.
- » İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem (Ö.711/1312), Muhtasar Târîhu Dımeşk , Nşr.A. Hemmâmî-R.Abdulhamid Murâd, Dımeşk, 1984.
- » İbn Sad, Muhammed (Ö. 230/844), et-Tabakâtü1 -Kübrâ, Beyrut, trz.
- » İbn Sellâm, Ebû Ubeyd el -Kâsım (Ö.224/839), Kitâbu‟n -Neseb , Beyru t, 1989.
- » İbn Tağriberdî, Cemaleddin Ebul -Mehasin Yusuf el -Atabekî (Ö.874/1470), en -Nücûmu‟z- Zâhire fî Mülûki Mısr Ve‟1 -Kâhire, Mısır, trz.
- » İbnül -Verdî, Zeynüddin b. Ömer b. Muzaffer (Ö.749/1349), Tetimmetü‟l-Muhtasar fi Ahbâri‟l-Beşer, Beyrut, 1980.
- » İma duddin Halîl, Ömer b. Abdülaziz Dönemi ve İslâm İnkilabı, Çev. Ubeydullah Dalar, İsta nbul, 1984.
- » İnan, Abdülkadir, Orta Asya'da Muğkale Hafriyatında Bulunan Vesikalar, Belleten, İsta nbul, 1943, C., VII, Sayı: 27, s. 615 -619.
- » Kehhâle, Ömer Rıza, Mu‟cemu Kabâili‟l-Arab , Beyrut, 1982.
- » Kitapçı, Zekeriya, Yeni İslâm Tarihi ve Türkler, Konya, 1999.
- » ________, Orta Asya'da İslâmiyet'in Yayılışı ve Türkler, Konya, 1998.
- » ________, İlk Müslüman Türk Hükümdar ve Hakanları, Konya, 1995.
- » Kurat, Akdes Nimet, IV-XVIII.Yü zyıllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri,
- » 1972.
- » el -Makdisî, Mutahhar b. Tahir (Ö. 387/997), el-Bed‟u ve‟t-Târih, Beyrut, trz. (Paris 1899un Tıpkı Basımı)
- » el -Mesûdî, Ali b. Hüseyn b. Ali (Ö.346/957), et-Tenbîh ve‟1 -İşrâf, Beyru t, trz.
- » ________, Mürûcu‟z-Zeheb , Kahire, 1964.
- » el -Müberred, Muhammed b. Yezid (Ö.285/898), el-Kâmil fi‟l-Luğâ ve‟l-Edeb , Beyrut, 1993.
- » Ostrogorsky, Georg, Bizans Devleti Tarihi, Çev. Fikret Işıltan, Ankara, 1991.
- » Öz, Mustafa, Ezârika ‖, DiA, İstanbul, 199 5, XII/45 -46.
- » er-Râzî, Abdurrahman b. Ebi Hatim (Ö. 327/938), Kitâbu‟1 -Cerh ve‟t-Ta‟dîl, Beyrut, 1952.
- » Sehleifer, J., ―Hakam b. Sa‟d al-Aşira, İA (MEB), İstanbul, 1950, V/100.
- » es -Semânî, Ebu Sad Abdülkerîm b. Muhammed (Ö.562/1167), el-Ensâb , Beyrut, 198 8.
- » Streck, M. ―Vâsıt‖, İA (MEB), İstanbul, 1988, XIII/222 -226.
- » es -Suyûtî, Celalüddin Abdurrahman b. Ebi Bekr (Ö.911/1505), Lübbu‟l-Elbâb fi Tahrîri‟l- Ensâb .
- » ________, Târihu‟l-Hulefâ, Thk. İbrahim Salih, Beyrut, 1997.
- » Şemseddin Sami, Kâmûsu‟l-A‟lâm-(Tarih ve Coğrafya Lugatı), İstanbul, 1308.
- » et-Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerir (Ö.310/922), Târîhu‟r-Rusuli ve‟1 -Mülûk , Nşr. Ebul -Fadl İbrâhim, Kahire, 1979.
- » Taşağıl, Ahmet, ― Hazarlar, DiA, İstanbul, 1998, XVII/116 -120.
- » Togan, Zeki Velidi, ―Hazarlar, İA (M EB), İstanbul, 1950, V/397 -408.
- » Üçok, Bahriye, İslâm Târihi Emeviler-Abbasiler, Ankara, 1968.
- » Vagleri, L. V. Raşid Halifeler ve Emevi Halifeleri, İslam Târîhi -Kültür ve Medeniyeti, Çev.İlhan Kutluer, İstanbul, 1988, I/71 -144.
- » Wellhausen, Julius, Arap Devleti ve Sukutu , Çev. Fikret Işıltan, Ankara, 1963.
- » el -Yakûbî, Ahmed b. Ebi Yakub b. Cafer b. Vehb b. Vâdıh (Ö. 292/905), Târihu‟l-Ya‟kûbî, Beyrut, 1995.
- » Yâkût el -Hamevî, İbn Abdullah el -Rûmî el -Bağdâdî (Ö. 626/1229), Mu'cemu‟l-Büldân , Beyrut, Trz.
- » Yıldız , Hakkı Dursun, Cerrâh b. Abdullah, DİA, İstanbul, 1993, VII/414.
- » ________, ―Yezîd b. Abdülmelik, İA (MEB), İstanbul, 1988, XIII/409 -411.
- » ________, ―Yezîd b.Mühelleb, İA (MEB), İstanbul, 1988, XIIl/413 -415.
- » Yücel, Ahmet, ―İbn Sîrîn ‖, DİA, İstanbul, 199 9, XX/358 -359.
- » ez-Zehebî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Osman (Ö.748/1374), Siyeru A‟lâmi‟n - Nubelâ , Beyrut, 1990.
- » ________, el-İber fi Haberi Men Ğabar, Nşr. Said ez-Zağlul, Beyrut, trz.
- » ________, Târîhu‟l-İslâm , Beyrut, 1990, VII(Hicri 101 -120 olayları).
- » Zettersteen, K.V., ― Mühelleb, İA (MEB), İstanbul, 1960, VIII/792 -793.
- » Ziriklî, Hayreddin, el-A‟lâm Kâmûsu Terâcim , Beyrut, 1995.
| APA | ÇELİK Y (2013). Cerrâh b. Abdullah el-hakemî. , 229 - 264. |
| Chicago | ÇELİK YILMAZ Cerrâh b. Abdullah el-hakemî. (2013): 229 - 264. |
| MLA | ÇELİK YILMAZ Cerrâh b. Abdullah el-hakemî. , 2013, ss.229 - 264. |
| AMA | ÇELİK Y Cerrâh b. Abdullah el-hakemî. . 2013; 229 - 264. |
| Vancouver | ÇELİK Y Cerrâh b. Abdullah el-hakemî. . 2013; 229 - 264. |
| IEEE | ÇELİK Y "Cerrâh b. Abdullah el-hakemî." , ss.229 - 264, 2013. |
| ISNAD | ÇELİK, YILMAZ. "Cerrâh b. Abdullah el-hakemî". (2013), 229-264. |
| APA | ÇELİK Y (2013). Cerrâh b. Abdullah el-hakemî. İstem, 0(21), 229 - 264. |
| Chicago | ÇELİK YILMAZ Cerrâh b. Abdullah el-hakemî. İstem 0, no.21 (2013): 229 - 264. |
| MLA | ÇELİK YILMAZ Cerrâh b. Abdullah el-hakemî. İstem, vol.0, no.21, 2013, ss.229 - 264. |
| AMA | ÇELİK Y Cerrâh b. Abdullah el-hakemî. İstem. 2013; 0(21): 229 - 264. |
| Vancouver | ÇELİK Y Cerrâh b. Abdullah el-hakemî. İstem. 2013; 0(21): 229 - 264. |
| IEEE | ÇELİK Y "Cerrâh b. Abdullah el-hakemî." İstem, 0, ss.229 - 264, 2013. |
| ISNAD | ÇELİK, YILMAZ. "Cerrâh b. Abdullah el-hakemî". İstem 21 (2013), 229-264. |
