Cumhuriyet Ankarası'nın devraldığı edebî miras: Cumhuriyet dönemi'ne kadar Ankara'daki edebiyat hayatı ve edebiyat mahfilleri

TONGA, Necati

Cumhuriyet Ankarası'nın devraldığı edebî miras: Cumhuriyet dönemi'ne kadar Ankara'daki edebiyat hayatı ve edebiyat mahfilleri

Necati TONGA (Akaki Tsereteli Devlet Üniversitesi, Kutaisi, Gürcistan)

Ankara Araştırmaları Dergisi

23 1

Yıl: 2014 Cilt: 2 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 184 - 202 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Cumhuriyet Ankarası'nın devraldığı edebî miras: Cumhuriyet dönemi'ne kadar Ankara'daki edebiyat hayatı ve edebiyat mahfilleri

Öz:

Ankara, Cumhuriyetin ilanını takip eden yıllarda Türk edebiyatına yön veren önemli edebî muhitlerden biri olmuştur. Ankaranınbu dönemde edebî muhit olmasında başkent seçilmesinin ve devletin bu şehirden yönetilmesinin önemli bir etkisi vardır. Bununlabirlikte Cumhuriyet öncesinde de Ankarada belirli bir edebî birikiminin varlığı dikkat çekmektedir. Şehirde, Selçuklu ve Osmanlıdönemlerinde kuvvetli bir tasavvuf ve divan edebiyatı geleneği var olmuştur. Ankaranın, tarih boyunca pek çok divan ve halkedebiyatı şairi yetiştirdiği görülür. Bu dönemlerde medrese, tekke, cami gibi edebiyat mahfillerine** ilave olarak bazı meyhaneler,hanlar, kahvehaneler, konaklar, bağ ve bahçeler de edebiyat mahfili özelliği gösterir. Özellikle 1919-1922 yılları arasında Mustafa Kemal Atatürkün şehri, Millî Mücadele merkezi yapmasına bağlı olarak Ankaradakiedebiyat hayatı canlılık kazanmıştır. Millî Mücadele Döneminden Cumhuriyetin ilanına kadar olan sürede Tâceddin Dergâhı, KuyuluKahve, Merkez Kıraathanesi, Hakimiyet-i Milliye ve Yenigün gazetelerinin idarehaneleri, Anadolu Lokantası, Teceddüt Lokantası,Abdullah Efendi Lokantası, Muallimler Birliği, Şehir Bahçesi, Daykonun Tütüncü Dükkânı ve Efe Haydarın Meyhanesi Ankaradakiedebiyat hayatını zenginleştiren önemli edebiyat mahfilleri olmuştur.

Anahtar Kelime:

Konular: Tarih Kültürel Çalışmalar Antropoloji Edebiyat Sanat Edebi Teori ve Eleştiri

The literary legacy inherited by Ankara of the Republican era: Literary life and milieux in Ankara until the Republic era

Öz:

Ankara became one of the most important circles of literary activities afer the establishment of the Republic of Turkey in 1923. In thisera, the most prevalent factor for this nourishment was that Ankara was chosen as the capital city and Turkey would be governed fromAnkara from then on. Besides this fact, before being the capital, Ankara had a rich background in terms of literature. Te city had astrong tradition of Divan and Sufi literature in the ruling periods of Seljuks and Ottomans. Many Divan poets and minstrels lived inAnkara throughout history. In those times, in addition to madrasahs, dervish lodges and mosques, there were taverns, inns, mansions,cofeehouses, vineyards and gardens that were used for gatherings where poems were recited and talks about literature took place. Before the establishment of the Republic, in the years between 1919 and 1922, Mustafa Kemal Atatürk proclaimed Ankara as theheadquarters of the national movements. Tis choice brought out a liveliness to Ankara in terms of literature. In this period until theRepublic, many places serving as dervish lodges, cofeehouses, restaurants, gardens, taverns, and shops, and newspaper editorials such asTâceddin Dergâhı (Taceddin s Lodge), Kuyulu Kahve (Cofee-shop), Merkez Kıraathanesi (Central cofee-shop), Hakimiyet-i Milliye andYenigün Newspaper Editorial Ofices, Anadolu Lokantası (Anadolu Restaurant), Teceddüt Lokantası (Teceddüt Restaurant), AbdullahEfendi Lokantası (Abdullah Efendi Restaurant), Muallimler Birliği (Teachers Union), Şehir Bahçesi (City Garden), Dayko nun TütüncüDükkânı (Dayko s Tobacco Shop) and Efe Haydar ın Meyhanesi (Efe Haydar s Tavern) were prominent gathering places that fourishedin the literary activities of Ankara.

Anahtar Kelime:

Konular: Tarih Kültürel Çalışmalar Antropoloji Edebiyat Sanat Edebi Teori ve Eleştiri

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Adıvar, H. E. (2004). Türkün ateşle imtihanı. İstanbul: Özgür Yayınları.
Akgün, N. (1996). Burası Ankara . Ankara, Ankara Kulübü Yayınları
Aksan, D. (2001). Cumhuriyetin çocukluk, gençlik yılları ve bugün . Ankara: Bilgi Yayınevi Yayınları.
Aktaş, Ş. (1987). Yakup Kadri Karaosmanoğlu. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Artam, N. (1953). İstiklâl Marşının yazıldığı şehir: Ankara. Ankara Belediye Dergisi, 2(5), 8.
Atay, F. R. (1923). Ankara-İstanbul. Akşam 1755 , s. 2.
Atay, F.R. (2004). Çankaya. İstanbul: Pozitif Yayınları.
Ayda, A. (1991). Sadrî Maksudi Arsal. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Aydın, S., Türkoğlu, Ö., Emiroğlu, K., Özsoy, E.D. (2005). Küçük Asyanın bin yüzü: Ankara. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
Aygün, Ö. (2002). Edebiyatımızda popüler roman ve Aka Gündüz, Yayımlanmamış Doktora tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
Azamat, N. (1996). Hacı Bayrâm-ı Velî. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.14 içinde (ss. 442-447). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Beyatlı, Y. K. (1968). Siyasî ve edebî portreler , İstanbul: Yahya Kemal Enstitüsü Yayınları.
Birinci, A. (2008). Meşrutiyet Ankarasında bir yangın. Türk Yurdu, 251 , 51-63.
Cantek, L. F. Ş. (2011). Yabanlar ve yerliler: Başkent olma sürecinde Ankara (2. baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
Cantek, F. Ş. (2012). Cumhuriyetin ütopyası: Ankara. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınevi.
Çantay, H.B. (1966). Âkifnâme (Mehmet Âkif). İstanbul: Ahmed Sait Matbaası.
Doğan, A. (1995). Müştak Baba hayatı ve edebî şahsiyeti. Ankara: Akçağ Yayınları.
Düzdağ, M. E. (1996). Mehmet Âkif Ersoy. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Erdoğan, A. (t.y.). Müştak Babanın Kerameti 11 Ekim 2014 tarihinde http://www.ankarasevdam.net/makaleler/mustak- babanin-kerameti adresinden erişildi.
Erdoğan, A. Günel, G. ve Kılcı A. (2008a). Tarih içinde Ankara , C.1. Ankara: Ankara Büyükşehir Belediyesi.
Kurnaz, C. (2004). 19. yy. şairlerinden Beypazarlı Şâkir Efendi, Cumhuriyetin 80. yılında her yönüyle Ankara içinde (ss. 108-134). Ankara: Ankara Büyükşehir Belediyesi Eğitim ve Kültür Daire Başkanlığı Yayınları.
Kutlu, Ş. (1979a). Şair Dertli, C.1, İstanbul: Tercüman.
Kutlu, Ş. (1979b). Şair Dertli, C.2, İstanbul: Tercüman.
Mehmed Kemal. (1967). Doktor şair. Dost, 19 (29), 26.
Nazım Hikmet. (1967). Yaşamak güzel şey be kardeşim. İstanbul: Gün Yayınları.
Nazım Hikmet. (2002). Kuvâyi Milliye (Şiirler 3). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Onay, A.T. (1928). Âşık Dertli, hayatı-divanı. Bolu: Bolu Vilâyet Matbaası.
Onay, A.T. (1933). Âşık Tokatlı Nuri. Çankırı: Çankırı Matbaası.
Onay, A.T. (2004). Eski Türk edebiyatında mazmunlar, (2.baskı), İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Özaydın, A. (1991). İslâmi dönemde Ankara. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.3 içinde (ss. 203-204). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. .
Öztürk, N. (2007). Geçmişten günümüze İstiklâl Marşının yazıldığı mekân Tâceddin Dergâhı. Mehmet Âkif, Türkiyede modernleşme ve gençlik bilgi şöleni bildiriler kitabı içinde (ss.204-227). Ankara: Türkiye Yazarlar Birliği Yayınları.
Öztürkmen, N. M. (1969). Mehmet Âkif ve dünyası: Safahâtta geçen yapı unsurları . Ankara: Altınok.
Sevük, İ. H. (1981). O zamanlar. Ankara: Kültür Bakanlığı.
Soydan, M. (2007). Millî Mücadele tarihine dair notlar: Ankaralının deferi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
Şapolyo, E. B. (1935). Ankaranın göçen Taşhanı. Varlık , 44 , 314.
Şapolyo, E. B. (1958a). Ankaranın meşhur ve eski simâlarından Tâcettin Sultan., Ankara Belediye Dergisi,19 , 23-24.
Şapolyo, E. B. (1958b). Yahya Kemal Ankarada. Ankara Belediye Dergisi, 20, 18.
Şapolyo, E. B. (1959). Aka Gündüz. Ankara Belediye Dergisi, 21 , 22.
Şapolyo, E. B. (1967). Mustafa Kemal Paşa ve Millî Mücadelenin iç âlemi. İstanbul: İnkılâp ve Aka Kitabevi Yayınları.
Şapolyo, E.B. (1971). Atatürk ve Seymen alayı, Ankara: Ankara Kulübü Yayınları.
Tâceddin Camii. [fotoğraf]. ( t.y.). Fotoğraf ve Kartpostal Arşivi (2523), Koç Üniversitesi Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (VEKAM).
Tanyer, T. (2006). Ankarada eski mekânlar. Kitap-lık, 90 , 65-75.
Taşhan. [fotoğraf]. (t.y.). Fotoğraf ve Kartpostal Arşivi (2852), Koç Üniversitesi Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (VEKAM).
Erdoğan, A. Günel, G. ve Narince, M. (2008b). Cumhuriyet ve başkent Ankara, C.4. Ankara: Ankara Büyükşehir Belediyesi.
Erdoğan, M. (1997). Abdüllatif Razî ve Ankara methiyesi, Türk Dili, II(550), 356-359.
Ersoy, M.Â. (1921a [1337]). Süleyman Nazife. Sebilürreşad, 19 (476), 69.
Ersoy, M.Â. (1921b [1337]). Bülbül, Sebilürreşad, 19 (479), 105.
Eşref Edip. (2010). Mehmet Âkif, hayatı, eserleri ve yetmiş muharririn yazıları. İstanbul: Beyan Yayınları.
Evliyâ Çelebi seyahatnâmesi-2. kitap. (1998). Z. Kurşun, S. A. Kahraman, Y. Dağlı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Galanti, A. (2005). Ankara tarihi I-II, (2.baskı), Ankara: Çağlar Yayınları.
İsen, M. (1997). Ankaralı divan şairleri. Ötelerden bir ses: Divan edebiyatı ve Balkanlarda Türk edebiyatı üzerine makaleler içinde (ss. 106-113). Ankara: Akçağ Yayınları.
İşçen, Y. (2013). Ankara kent yazıları-2. 25 Mart 2013 tarihinde http://yavuziscen.blogspot.com/p/ankara-kent-yazlar2.html adresinden erişildi.
İz, M. (2003). Yılların izi (3.baskı), İstanbul: Kitabevi Yayınları. Kandemir, F. (1936). Millî edebiyatın en kuvvetli yazıcısı: M. Âkif. Yedigün , VII(173), 6-8.
Kandemir, F. (1955). Otuz beş yıl evvelki Ankara. Resimli Tarih Mecmuası, 61 , 3597.
Karan, H. (2011). Eşref Edibin Millî Mücadele yılları. İstanbul: Beyan Yayınları.
Karaoğlan Caddesi [fotoğraf]. (1927). Fotoğraf ve Kartpostal Arşivi (869), Koç Üniversitesi Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (VEKAM).
Karaoğlan Caddesi [fotoğraf]. (t.y.). Fotoğraf ve Kartpostal Arşivi (1257), Koç Üniversitesi Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (VEKAM).
Karaosmanoğlu, Y.K. (1999). Vatan yolunda , (4.baskı), İstanbul: İletişim Yayınları.
Karay, R. H. (2009). Ankara . İstanbul: İnkılâp Yayınları.
Kılıç, F. (1998). XVII. yüzyıl tezkirelerinde şair ve eser üzerine değerlendirmeler. Ankara: Akçağ Yayınları.
Konyalı, İ. H. (1978). Ankara camileri. Ankara: Vakıfar Genel Müdürlüğü.
Köprülüzâde, M. F. (1929). XIXuncu asır sazşairlerinden Erzurumlu Emrah , İstanbul: Evkâf Matbaası.
Kösemihal, M. R. ve Karsel, H. S. (1939). Ankara musikî folkloru halk ezgi, çalgı ve ayak oyunları hakkında notlar. İstanbul: Nümune Matbaası
Kuntay, M. C. (2007). Mehmet Âkif, (5.baskı), İstanbul: LM Yayınları.
Yalçın, A. (1985). Yahya Kemal ve Ankara. Doğumunun 100. yildönümünde Yahya Kemal Beyatlı semineri bildirileri içinde (ss. 145-152). Ankara: Milli Kütüphane. .
Yalman, A. E. (1997). Yakın tarihte gördüklerim ve geçirdiklerim c.1(1888-1922), (2. baskı). İstanbul: Pera.
Yatman, M. (1953). İstiklâl Marşı şairi ve Ankara (Şefik Kolaylının Mehmet Âkif ile ilgili hâtıraları). Ankara Belediye Dergisi, 2(5), 13.
Yücebaş, H. (1974). Faruk Nafiz Çamlıbel: Bütün cepheleriyle hayatı hatıraları ş iirleri. İstanbul: Yaylacık Matbaası. Timurtaş, F. K. (1974). Mehmet Âkif ve İstiklâl Marşının yazıldığı ev, Çağrı ,193, 6-8.
Turan, F. A. (1995). XIX. yüzyılda Ankaralı a şıklar ve Ayaşlı Ahmet Fahri, Yayımlanmamış Doktora tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Turan, F. A. (2011). Halk şairlerinin sanatlarını icra ettikleri mekânlar. Journal of Turkish studies-Türklük Bilgisi Araştırmaları , 35(1), 285-303.
Turinay, N. ve Çavuş, N. (2011). Mehmet Âkif Ersoy şiir k ülliyatı Safahat. Ankara: TOBB Yayınları.
Vâlâ Nureddin. (1969). Bu dünyadan Nazım geçti, (2.baskı), İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları.

APA	TONGA N (2014). Cumhuriyet Ankarası'nın devraldığı edebî miras: Cumhuriyet dönemi'ne kadar Ankara'daki edebiyat hayatı ve edebiyat mahfilleri. , 184 - 202.
Chicago	TONGA Necati Cumhuriyet Ankarası'nın devraldığı edebî miras: Cumhuriyet dönemi'ne kadar Ankara'daki edebiyat hayatı ve edebiyat mahfilleri. (2014): 184 - 202.
MLA	TONGA Necati Cumhuriyet Ankarası'nın devraldığı edebî miras: Cumhuriyet dönemi'ne kadar Ankara'daki edebiyat hayatı ve edebiyat mahfilleri. , 2014, ss.184 - 202.
AMA	TONGA N Cumhuriyet Ankarası'nın devraldığı edebî miras: Cumhuriyet dönemi'ne kadar Ankara'daki edebiyat hayatı ve edebiyat mahfilleri. . 2014; 184 - 202.
Vancouver	TONGA N Cumhuriyet Ankarası'nın devraldığı edebî miras: Cumhuriyet dönemi'ne kadar Ankara'daki edebiyat hayatı ve edebiyat mahfilleri. . 2014; 184 - 202.
IEEE	TONGA N "Cumhuriyet Ankarası'nın devraldığı edebî miras: Cumhuriyet dönemi'ne kadar Ankara'daki edebiyat hayatı ve edebiyat mahfilleri." , ss.184 - 202, 2014.
ISNAD	TONGA, Necati. "Cumhuriyet Ankarası'nın devraldığı edebî miras: Cumhuriyet dönemi'ne kadar Ankara'daki edebiyat hayatı ve edebiyat mahfilleri". (2014), 184-202.

APA	TONGA N (2014). Cumhuriyet Ankarası'nın devraldığı edebî miras: Cumhuriyet dönemi'ne kadar Ankara'daki edebiyat hayatı ve edebiyat mahfilleri. Ankara Araştırmaları Dergisi, 2(2), 184 - 202.
Chicago	TONGA Necati Cumhuriyet Ankarası'nın devraldığı edebî miras: Cumhuriyet dönemi'ne kadar Ankara'daki edebiyat hayatı ve edebiyat mahfilleri. Ankara Araştırmaları Dergisi 2, no.2 (2014): 184 - 202.
MLA	TONGA Necati Cumhuriyet Ankarası'nın devraldığı edebî miras: Cumhuriyet dönemi'ne kadar Ankara'daki edebiyat hayatı ve edebiyat mahfilleri. Ankara Araştırmaları Dergisi, vol.2, no.2, 2014, ss.184 - 202.
AMA	TONGA N Cumhuriyet Ankarası'nın devraldığı edebî miras: Cumhuriyet dönemi'ne kadar Ankara'daki edebiyat hayatı ve edebiyat mahfilleri. Ankara Araştırmaları Dergisi. 2014; 2(2): 184 - 202.
Vancouver	TONGA N Cumhuriyet Ankarası'nın devraldığı edebî miras: Cumhuriyet dönemi'ne kadar Ankara'daki edebiyat hayatı ve edebiyat mahfilleri. Ankara Araştırmaları Dergisi. 2014; 2(2): 184 - 202.
IEEE	TONGA N "Cumhuriyet Ankarası'nın devraldığı edebî miras: Cumhuriyet dönemi'ne kadar Ankara'daki edebiyat hayatı ve edebiyat mahfilleri." Ankara Araştırmaları Dergisi, 2, ss.184 - 202, 2014.
ISNAD	TONGA, Necati. "Cumhuriyet Ankarası'nın devraldığı edebî miras: Cumhuriyet dönemi'ne kadar Ankara'daki edebiyat hayatı ve edebiyat mahfilleri". Ankara Araştırmaları Dergisi 2/2 (2014), 184-202.