AMERİKAN KAYNAKLARINDAN KURTULUŞ SAVAŞI BAŞINDA ERMENİLERLE İLGİLİ GELİŞMELER
Yıl: 2015 Cilt: 0 Sayı: 50 Sayfa Aralığı: 13 - 86 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
AMERİKAN KAYNAKLARINDAN KURTULUŞ SAVAŞI BAŞINDA ERMENİLERLE İLGİLİ GELİŞMELER
Öz: Fransız İhtilaliyle gelen milliyetçilik akımı, Osmalı İmparatorluğunun azınlıklarını da etkiledi. Yunanlıların devlete karşı ayaklanıp 1830da İmparatorluktan ayrılması, Ermenilere de bağımsızlık kazanıp kendi ulusdevletlerini kurabileceklerini düşündürdü. Bu ara endüstride ilerleyip yayılmacılığa yönelen ve zayıflamakta olduğunu gördükleri Osmanlı Devletinin verimli topraklarına göz diken emperyalist devletler de Osmanlı halklarını bölüp yönetime karşı örgütleyerek emellerine hızla ulaşacaklarını düşünerek Ermeni ihtilal Komiteleri ile birlikte Ermenileri devlete karşı kışkırtmaya başladılar. Ermenilerin bağımsızlık için devlete karşı ayaklanmaları kanlı Türk-Ermeni çarpışmalarına dönüştü. İki ulus arasında böylece başlayan düşmanlık, dünya savaşı yıllarında Osmanlı Ermenilerinin İtilaf Devletlerine destek vermesiyle iyice tırmandı. Hükümetin, silahlanarak devleti içten vurmaya kalkışan Ermenileri bir yasayla yaşadıkları bölgelerden uzaklaştırmasıysa büyük tepkiler doğurdu. Amerikan kaynaklarına dayanarak yapılan bu araştırmada önce Dünya Savaşı Osmanlıyı da içeren İttifak Blokunun yenilgisiyle sona erdiğinde savaşı bitiren güç olan Amerikanın savaş süresince İtilaf devletlerinin Osmanlı topraklarını aralarında paylaşırken Amerikayı dışladığını görünce uluslara çoğunluk oldukları topraklarda egemenlik sözü verip sömürgeciliği reddeden Wilson İlkeleri etrafında barışa çağırması, ardından çıkar alanlarını korumaya kararlı İtilaf Devletlerinin Amerikayı karşılarına almadan barış konferansında amaçlarına varmak için Anadoluda Ermeni devleti kurulması ve bu ülkenin Türk toprakları ile birlikte Amerikan Mandası yapılmasına ikna etmeye çalışmaları ele alınmaktadır. Amerikanın heyetler göndererek bu yönde yaptığı saptamalar sonunda Türklerin öne sürüldüğü gibi Ermenilere zulüm ve baskı uygulamadığının, ayrıca doğu Anadoluda çoğunlukta olmadıkları saptanınca Amerikan Kongresinin öneriyi reddetmesi, Ermenilerinse barış görüşmelerinde batı devletlerinin desteğine sahip olmadıklarını anlamaları incelenmektedir.
Anahtar Kelime: Konular:
(DEVELOPMENTS ON THE ARMENIAN ISSUE AT THE BEGINNING OF THE TURKISH INDEPENDENCE WAR THROUGH AMERICAN SOURCES)
Öz: Nationalism which emerged with the French Revolution also influenced the minorities in the Ottoman Empire. Revolts by the Greeks and their secession from the Ottoman Empire in 1930 led Armenians to believe that they can gain their independence and establish their own nation state. Meanwhile, imperialist countries, which progressed industrially and turned towards expansionism and set their eye on the rich lands of the weakening Ottoman Empire, together with the Armenian revolutionary committees, started to provoke Armenians to rebel against the Ottoman state believing that they would achieve their goals by dividing the Ottoman people. Armenian revolts against the state turned into bloody clashes between the Turks and Armenians. This hostility between the two nations escalated when the Ottoman Armenians supported the Allied Powers during the First World War. The Ottoman Government s decision to resettle Armenians which took up arms and tried to hit the state from within drew strong reactions. This study which is based on American sources first analyzes the United States call for peace following the defeat of the Central Powers through Wilson s Fourteen Points which promised sovereignty to the nations on territories where they constitute the majority and rejected colonialism when the USthe power which ended the warsaw that they were excluded from the talks where the Allied Powers were sharing Ottoman territories among themselves. Secondly, it analyzes the efforts by the Allied Powers, which were determined to look out for their best interests, to establish an Armenian State in Anatolia and convince the US for an American mandate over Armenia along with Turkish territories, in order to reach their goals in the peace conference without antagonizing the US. This study also examines the rejection of the mandate by the United States Senate following the American delegations findings on the issue which indicated that, contrary to claims, there were no Turkish cruelty and oppression against Armenians and that Armenians did not constitute the majority in eastern Anatolia, and the realization by Armenians that they don t have the support of Western Countries in the peace talks.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
0
0
0
- Arşivler ve Birincil Kaynaklar
- ABCFM 353, Roll 6, April 15, 1917.
- ABCFM Unit V, Vol. VI Reel: 504.
- ABCFM Unit V: Vol. VII, Reel: 506, March 29 1916.
- Bible House, İstanbul
- Brownes Papers (Hoover Inst. )
- Columbia University, New York Congressional Records 65, 1st and 2nd Sessions, 1741-43.
- Department of State, Div. Of Western European Affairs, July 18,1917, 867.22/9.
- Foreign Relations, 1917 Part I: Continuation of the War- Participation of U.S. Worlds Work, New York, 1920,V. XL, No.1, (May 1920).
- Harbord, MaJ. Gen. James G., Conditions in the Near East- Report of the American Military Mission to Armenia. Washington Government Printing Office, 1920
- Harvard University, Houghton Library
- Hoover Institute Archive
- Library of Congress
- Manchester Guardian
- Mosley, Brig. Gen. George van Horn, Mandatory Over Armenia, Report Made to Maj. Gen. James G. Harbord,Washington Government Printing Office, 1920 New York Times.
- Public Records Office, Londra
- Stanford University, Hoover Instıtute Archive
- United Church Board for World Ministries ABCFM Arşivi, New York
- University of Utah
- İkincil Kaynaklar
- Adıvar, Halide Edip. Memoirs of Halide Edib, Murray, 1926.
- Akgün, Seçil Karal. General Harbordun Anadolu Gezisi ve Raporu, Tercüman Yayınları: İstanbul,1981
- Akgün, Seçil Karal. Ana Hatlarıyla General Mosley Raporu: Türkiyede Amerikan Mandası, Belleten Cilt: XLVIII, Sayı 189-190 (Ocak-Nisan 1984).
- Akgün, Seçil Karal. Ottoman Armenians Intricate Relations With Western Powers During the Peace Settlements of the First World War, Review of Armenian Studies, No.18 2008 s. 39-80
- Akgün, Seçil Karal. Birinci Dünya Savaşı Sonunda Osmanlı Ermenilerinin Büyük Batı Devletleriyle Karmaşık İlişkileri. Ermeni Araştırmaları Dergisi, Sayı: 33/34, (2009): ss.61-124.
- Akgün, Seçil Karal. "Brownie and the Leaders of the Sivas Congress", George Sellers Harris ve Bilge Criss (der.), Studies in Atatürk's Turkey: The American Dimension. Brill, 2009
- Armenians In the Ottoman Empire and Modern Turkey (1912-1926). Boğaziçi Üniversitesi. Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü: İstanbul, 1984.
- Aspaturian, Vernon V. Armenia in the World Arena 1914-1921.Armenian Review Vol.46, Sayı. 1-4 s.181-184 (1993).
- Atatürk, Mustafa Kemal. Nutuk. Cilt. I, İstanbul, 1967.
- Atatürkün Tamim Telgraf ve Beyannameleri, Ankara, 1956
- Baykal, Bekir Sıtkı. Erzurum Kongresi ile İlgili Belgeler. Ankara: Türk İnkilap Tarihi Enstitüsü, 1969.
- Bayur, Hikmet. Türk İnkılabı Tarihi. Vol. III, Bölüm IV, Ankara, 1967.
- Bıyıklıoğlu, Tevfik. Atatürk Anadolu'da. Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1955.
- Bilgen, Deniz. ABDli Gözüyle Sivas Kongresi. İstanbul, 2004.
- Bryson, Thomas A. Mark Lambert Bristol, U.S. Navy, Admiral-Diplomat: His Influence on the Armenian Mandate Question. The Armenian Review Vol. 21, No. 484, (Winter 1968).
- Bryson, Thomas A. The Armenia-America Society: A Factor In AmericanTurkish Relations, 1914-1924, Records of the American Catholic Historical Society, (Haziran 1971).
- Callwell, C. E. Field Marshall Sir Henry Wilson, His Life and Diaries. London, 1927, cilt II.
- Dyer, Gwynne, The Turkish Armistice of 1918, 2- A Lost Opportunity The Armistice Negotiations of Moudros. Middle Eastern Studies, Vol. 8, Issue 3, (1972).
- Erim, Nihat. Devletlerarası Hukuk ve Siyasi Tarih Metinleri. Cilt I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1953.
- Erol, Mine. Türkiyede Amerikan Mandası Meselesi, Giresun: İleri Basımevi, 1977.
- Faulkner, Harold U. American Political and Social History, Appleton-CenturyCrofts: New York, 1952.
- Fischer, Fritz. Germany's Aims in the First World War, Chatto & Windus, 1967.
- Gidney, James B. A Mandate for Armenia, Kent, Ohio: Kent State University Press, 1967.
- Gordon, Leland James. American Relations with Turkey 18301930.
- Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1932.
- Grabill, Joseph. Protestant Diplomacy and the Near East, Missionary Influence on American Policy, 1810-1927. Minneapolis, 1971.
- Hoover, Herbert. The Ordeal of Woodrow Wilson. McGraw-Hill book, New York, 1961.
- Hovannisian, Richard G.,The Allies and Armenia, 1915-18" Journal of Contemporary History, 1968.
- Hovannisian, Richard G.. The Armenian Holocaust, A Bibliography Relating to the Deportations, Massacres and Dispersion of the Armenian People, 1915-1923. Cambridge, Massachusetts: Armenian Heritage Press, 1980
- Howard, Harry N. The King Crane Commission: An American Inquiry in the Middle East. Beirut: Khayats, 1963.
- Howard, Harry N. Turkey, The Straits and the US Policy, Johns Hopkins University Press, 1974.
- Howard, Harry N. An American Experiment In Peacemaking- The King Crane Commission The Muslim World, 2, April 1942.
- Hurewitz, Jacob & Jacob D. Ed. Diplomacy in the Near and the Middle East: A Documentary Record, 1535-1956. Cambridge University Press, 1987.
- Jaschke, Gotthaard. Mondrosa Giden Yol. Belleten Cilt: XXVIII, Sayı: 109, Ankara, 1964.
- Karabekir, Kazım. İstiklal Harbimiz. İstanbul, 1960.
- Khatsian, Alexander. The Lausanne Conference and the Two Armenian Delegations. The Armenian Review, Vol. 14, No: 3-35, Catholic Historical Society, 82, (Haziran 1971).
- Kurat, Yuluğ Tekin. Osmanlı İmparatorluğu'nun Paylaşılması. Turhan Kitabevi, 1976.
- Latimer, Frederic P. The Political Philosophy of Mustapha Kemal Atatürk as Evidenced in His Published Speeches and Interviews. Princeton University, 1964.
- Logan, Rayford Whittingham. The Senate and the Versailles Mandate System. Washington DC, The Minorities Publishes, 1945.
- Lybyer, Albert Howe. Turkey Under the Armistice. Journal of International Relations, Vol. 12, No. 4, (Nisan, 1922).
- Macmillan, Margaret. Peacemakers, Londra, 2001.
- Mears, Eliot Grinnell. A Politico-Economic Interpretation, 1908-1923. Macmillan Company, 1924.
- Meray, Seha. Lozan Barış Konferansı Tutanakları. Ankara, 1973.
- Nalbandian, Louise. The Armenian Revolutionary Movement: The Development of Armenian Political Parties Through the Nineteenth Century. University of California Press: Berkeley, Los, Angeles, London, 1963.
- Sonyel, Salahi, Armenian Deportations: A Repraisal In the Light of New Documents, Belleten, No. 141, Ocak 1972.
- Studies In Atatürks Turkey. (ed.) George Haris ve Bilge Chriss, Leiden-Boston, 2009.
- Şimşir, Bilal. İngiliz Belgelerinde Atatürk - British Documents on Atatürk. Ankara, 1973.
- Şimşir, Bilâl. Malta Sürgünleri, İstanbul 1976.
- Trusk, Roger. The United States Response to Turkis Nationalism and Reform 1914-1939, University of Minnessotta Press, 1971
- Tumulty, Joseph Patrick. Woodrow Wilson as I Know Him. Doubleday, Page, 1921.
- Tunaya, Tarık Zafer. Türkiyede Siyasi Partiler. İstanbul, 1952.
- Turan, Ömer. King Crane Raporu ve Etkileri (1919)
- Türkgeldi, Ali. Moudros ve Mudanya Mütarekeleri Tarihi. Türk Devrim Tarihi Enstitüsü:Ankara, 1948.
- Westerman, William Linn. The Armenian Problem and the Disruption of Turkey, What Really Happened At Paris: the Sory of the Peace Conference by American Delegates. ed.by Edward Mandell House and Seymour, N.Y. 1921.
| APA | AKGÜN KARAL S (2015). AMERİKAN KAYNAKLARINDAN KURTULUŞ SAVAŞI BAŞINDA ERMENİLERLE İLGİLİ GELİŞMELER. , 13 - 86. |
| Chicago | AKGÜN KARAL Seçil AMERİKAN KAYNAKLARINDAN KURTULUŞ SAVAŞI BAŞINDA ERMENİLERLE İLGİLİ GELİŞMELER. (2015): 13 - 86. |
| MLA | AKGÜN KARAL Seçil AMERİKAN KAYNAKLARINDAN KURTULUŞ SAVAŞI BAŞINDA ERMENİLERLE İLGİLİ GELİŞMELER. , 2015, ss.13 - 86. |
| AMA | AKGÜN KARAL S AMERİKAN KAYNAKLARINDAN KURTULUŞ SAVAŞI BAŞINDA ERMENİLERLE İLGİLİ GELİŞMELER. . 2015; 13 - 86. |
| Vancouver | AKGÜN KARAL S AMERİKAN KAYNAKLARINDAN KURTULUŞ SAVAŞI BAŞINDA ERMENİLERLE İLGİLİ GELİŞMELER. . 2015; 13 - 86. |
| IEEE | AKGÜN KARAL S "AMERİKAN KAYNAKLARINDAN KURTULUŞ SAVAŞI BAŞINDA ERMENİLERLE İLGİLİ GELİŞMELER." , ss.13 - 86, 2015. |
| ISNAD | AKGÜN KARAL, Seçil. "AMERİKAN KAYNAKLARINDAN KURTULUŞ SAVAŞI BAŞINDA ERMENİLERLE İLGİLİ GELİŞMELER". (2015), 13-86. |
| APA | AKGÜN KARAL S (2015). AMERİKAN KAYNAKLARINDAN KURTULUŞ SAVAŞI BAŞINDA ERMENİLERLE İLGİLİ GELİŞMELER. Ermeni Araştırmaları Dergisi, 0(50), 13 - 86. |
| Chicago | AKGÜN KARAL Seçil AMERİKAN KAYNAKLARINDAN KURTULUŞ SAVAŞI BAŞINDA ERMENİLERLE İLGİLİ GELİŞMELER. Ermeni Araştırmaları Dergisi 0, no.50 (2015): 13 - 86. |
| MLA | AKGÜN KARAL Seçil AMERİKAN KAYNAKLARINDAN KURTULUŞ SAVAŞI BAŞINDA ERMENİLERLE İLGİLİ GELİŞMELER. Ermeni Araştırmaları Dergisi, vol.0, no.50, 2015, ss.13 - 86. |
| AMA | AKGÜN KARAL S AMERİKAN KAYNAKLARINDAN KURTULUŞ SAVAŞI BAŞINDA ERMENİLERLE İLGİLİ GELİŞMELER. Ermeni Araştırmaları Dergisi. 2015; 0(50): 13 - 86. |
| Vancouver | AKGÜN KARAL S AMERİKAN KAYNAKLARINDAN KURTULUŞ SAVAŞI BAŞINDA ERMENİLERLE İLGİLİ GELİŞMELER. Ermeni Araştırmaları Dergisi. 2015; 0(50): 13 - 86. |
| IEEE | AKGÜN KARAL S "AMERİKAN KAYNAKLARINDAN KURTULUŞ SAVAŞI BAŞINDA ERMENİLERLE İLGİLİ GELİŞMELER." Ermeni Araştırmaları Dergisi, 0, ss.13 - 86, 2015. |
| ISNAD | AKGÜN KARAL, Seçil. "AMERİKAN KAYNAKLARINDAN KURTULUŞ SAVAŞI BAŞINDA ERMENİLERLE İLGİLİ GELİŞMELER". Ermeni Araştırmaları Dergisi 50 (2015), 13-86. |
