Özel Eğitim Merkezlerinde Çalışan Öğretmenlerin Mesleki Yetkinlik ve Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi

Dere Çiftçi, Hale

Özel Eğitim Merkezlerinde Çalışan Öğretmenlerin Mesleki Yetkinlik ve Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi

HALE DERE ÇİFTÇİ (Turgut Özal Üniversitesi, Ankara, Türkiye)

Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi

17 1

Yıl: 2015 Cilt: 5 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 221 - 241 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Özel Eğitim Merkezlerinde Çalışan Öğretmenlerin Mesleki Yetkinlik ve Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi

Öz:

Öz: Özel eğitim alanında okul öncesi eğitim öğretmeni, görme, konuşma, işitme, zihinsel engeli vb. alan- larda uzmanlaşmış özel eğitim öğretmenleri, psikolog ya da psikolojik danışman ve fizyoterapist gibi farklı meslek grupları bir arada çalışmaktadır. Özel eğitim merkezlerinde çalışan öğretmenlerin birçok nedenden dolayı mesleki yetkinliklerinde azalma olmakta, daha fazla mesleki tükenmişlik görülmektedir. Bu araş- tırmanın amacı da, özel eğitim merkezlerinde çalışan personelden öğretmenlerin mesleki yetkinlik düzeyleri ile mesleki tükenmişlik düzeylerini belirlemek ve mesleki yetkinlikleri ile mesleki tükenmişlikleri arasındaki ilişkiyi incelemektir. Araştırmada genel tarama yöntemlerinden ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırma, Ankara İlinde bulunan özel eğitim merkezlerinde çalışan öğretmenlerden çalışmaya gönüllü katılmak isteyen okul öncesi eğitim öğretmenleri, işitme, zihinsel ve görme engelliler öğretmenleri (318 öğretmen) ile yürütülmüştür. Araştırmada verileri toplamak amacıyla Kişisel Bilgi Formu, Öğretmen Mesleki Yetkinlik Ölçeği (ÖMYÖ) ve Öğretmen Mesleki Tükenmişlik Ölçeği (ÖMTÖ) kullanılmıştır. Araştırmanın sonunda öğretmen mesleki yetkinlik ve mesleki tükenmiş ölçeği puanları ile her iki ölçeğin tüm alt boyutlarında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Öğretmenlerin mesleki yetkinliği ve mesleki tükenmişlikleri arasında negatif yönde ilişki olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelime:

Konular: İş Eğitim, Eğitim Araştırmaları Eğitim, Özel Psikoloji Aile Çalışmaları Davranış Bilimleri

Identifying the Relationship between Professional Self-Efficacy and Burnout Levels of Teachers Working in Special Education Centres

Öz:

Abstract: In the field of special education, pre-school education teachers, special education teachers specialized in teaching those who are handicapped, visually impaired, whose hearing is impaired, mentally retarded children etc. and different professional groups such as psychologists, psychological counsellors and physiotherapists all work together. For many reasons, the professional self-efficacy of teachers working in special education centres decreases and they exhibit a higher burnout rate. The purpose of this study is to learn the professional self-efficacy and professional burnout levels of teachers from the personnel working in special education centres and to examine the relationship between their professional self-efficacy and burnout. In this study the relational screening model was used among the general screening methods. The study was conducted with the teachers of visually, hearing and mentally impaired students and pre-school education teachers (318 teachers) who volunteered their participation in this study amongst the teachers working in special education centres in Ankara province. A Personal Information Form, Teacher Professional Self-Efficacy Scale and Teacher Professional Burnout Scale were employed in order to collect the data that was studied. This research showed a significant relationship between teacher professional self- efficacy and professional burnout scale scores and in all sub-dimensions of both scales. It was established that a negative relationship existed between professional self-efficacy and the professional burnout levels of these teachers.

Anahtar Kelime:

Konular: İş Eğitim, Eğitim Araştırmaları Eğitim, Özel Psikoloji Aile Çalışmaları Davranış Bilimleri

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

KAYNAKÇA Abell M. M., Bauder D. K. & Simmons T. J. (2005). Access to the General Curriculum: A Curriculum and Instruction Perspective for Educators. Intervention in School and Clinic 41/2 (2005) 82-86.
Akten S. (2007). Rehber Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Edirne 2007.
Almog O. & Shechtman Z. (2007). Teachers' Democratic an Defficacy Beliefs and Styles of Coping With Behavioural Problems of Pupils With Special Needs. European Journal of Special Needs Education 22/2 (2007) 115-129. Doi: 10.1080/08856250701267774.
Andreassen R. & Braten I. (2013). Teachers Source Evaluation Self-Efficacy Predicts Their Use of Relevant Source Features When Evaluating ohe Trust Worthiness of Web Sources on Special Education. British Journal of Educational Technology 44/5 (2013) 821-836. Doi:10.1111/j.1467- 8535.2012.01366.
Bandura A. (1977). Self-Efficacy: Toward a Unifying Theory of Behavioral Change. Psychological Review 84/2 (1977) 191-215.
Bandura A. (1989a). Social Cognitive Theory. Ed. R. Vasta. Annals of child development, 6, Six theories of child development (1989) 1-60. Greenwich. Bandura A. (1989b). Regulation of Cognitive Processes Through Perceived Self-Efficacy. Developmental Psychology 25/5 (1989) 729-735.
Baran G., Bıçakçı M. Y., İnci F., Öngör M., Ceran A. & Atar G. (2010). Analysis of Burnout Levels of Teacher. Procedia Social and Behavioral Sciences 9 (2010) 975-980. Doi:10.1016/j.sbspro. 2010.12.270.
Betoret F. D. (2009) Self-Efficacy, School Resources, Job Stressors and Burnout Among Spanish Primary And Secondary School Teachers: A Structural Equation Approach. Educational Psychology: An International Journal of Experimental Educational Psychology 29/1 (2009) 45-68. Doi: 10.1080/01443410802459234.
Biglan A., Layton G. L., Jones L. B., Hankins M. & Rusby J. C. (2013). The Value of Workshops on Psychological Flexibility for Early Childhood Special Education Staff. Topics Early Childhood Special Education 32/4 (2013), Doi: 10.1177/0271121411425191 .
Billingsley B. S. & Cross L. H. (1991). Teachers Decisionsto Transfer from Special to General to General Education. The Journal of Special Education 24/4 (1991) 496-511.
Brouwers A., Evers W. J. G. & Tomic W. (2001). Self-Efficacy in Eliciting Social Support and Burnout Among Secondary-School Teachers. Journal of Applied Social Psychology 31 (2001) 1474-1491.
Chan D. W. (2005). Teacher Self-Efficacy Research and Teacher Education. Educational Research Journal 20/2 (2005) 149-164. Cherniss C. (1995). Stress, Burnout, and the Special Services Provider. Special Services in the Schools 2/1 (1995) 45-61. Doi: 10.1300/J008v02n01_04.
Çapri B. (2013). Tükenmişlik Ölçeği-Kısa Formu ile Eş Tükenmişlik Ölçeği-Kısa Formunun Türkçe Uyarlaması ve Psikoanalitik-Varoluşçu Bakış Açısından Mesleki ve Eş Tükenmişlik İlişkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri 13/3 (2013) 1393-1418. Doi: 10.12738/estp.2013.3.1576.
Davis K. C. & Palladino J. M. (2011). Compassion Fatigue Among Secondary Special Education Teachers: A Case Study About Job Stres and Burnout. Online Submission Eric Number: ED522807.
Dembo M. H. & Gibson S. (1985). Teachers Sense of Efficacy: An Important Factor in School Improvement. The Elementary School Journal 86/2 (1985) 173-184. Kaynak: http://www.jstor.org/ stable/1001201 Embich J. L. (2001). The Relationship of Secondary Special Education Teachers Roles and Factors That Lead to Professional Burnout. The Journal of the Teacher Education Division of the Council for Exceptional Children 24/1 (2001) 58-69. Doi: 10.1177/088840640102400109. Ertürk E. & Keçecioglu, T. (2012). Çalışanların İş Doyumları İle Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkiler: Öğretmenler Üzerine Örnek Bir Uygulama. Ege Akademik Bakış 12/1 (2012) 39-52.
Friedman I. A. (2000). Burnout in Teachers: Shattered Dreams of Impeccable Professional Performance. JCLP/In Session: Psychotherapy in Practice 56/5 (2000) 595-606. Friedman I. A. (2002). Burnout in School Principals: Role Related Antecedents. Social Psychology of Education 5 (2002) 229-251.
Friedman I. A. (2003). Self-efficacy and Burnout in Teaching: the Importance of Interpersonal-Relations Efficacy. Social Psychology of Education 6 (2003) 191-215.
Friedman I. A. & Kas, E. (2002). Teacher Self-Efficacy: A Classroom Organization Conceptualization. Teaching and Teacher Education 18 (2002) 675-686.
Gersten R., Keating T., Yovanoff P. & Harniss M. K. (2001). Working in Special Education: Factors That Enhance Special Educators Intent to Stay. Exceptional Children 67/4 (2001) 549-567.
Girgin G. (2010). Öğretmenlerde Tükenmişliğe Etki Eden Faktörlerin Araştırılması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 9/32 (2010) 31-48. Kaynak: www.esosder.org. Girgin G. & Baysal A. (2005). Tükenmişlik sendromuna bir örnek: Zihinsel engelli öğrencilere eğitim veren öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyi. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 4/4 (2005) 172-187.
Güleç-Aslan Y., Özbey F., Sola-Özgüç C. & Cihan H. (2014). Vaka Araştırması: Özel Eğitim Alanında Çalışan Öğretmenlerin Sorunları ve İhtiyaçları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 7/31 (2014) 639-654.
Gündüz B. (2005). İlköğretim Öğretmenlerinde Tükenmişlik. Mersin Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi 1/1 (2005) 152-166.
Gündüz B. (2012). Okul Psikolojik Danışmanlarında Yetkinlik İnancı ve Tükenmişlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12/3, 1749-1767. Kaynak: www.edam.com.tr/kuyeb. Hastings R. & Brown T. (2002). Behavioral Knowledge, Causal Beliefs and Self-Efficacy as Predictors of Special Educators Emotional Reactions to Challenging Behaviors. Journal of Intellectual Disability Research 46 (2002) 144-150. Doi: 10.1046/j.1365-2788.2002.00378.x. İkiz F. E. (2010). Psikolojik Danışmanların Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 11/2 (2010) 25-43.
Jennett H. K., Harris S. L. & Mesibov G. B. (2003). Commitment to Philosophy, Teacher Efficacy, and Burnout among Teachers of Children With Autism. Journal of Autism and Developmental Disorders 33 (2003) 583-593.
Kaner S. (2010). Özel Gereksinimli Olan ve Olmayan Öğrencilerin Öğretmenlerinin Öz-Yetkinlik İnançları. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 11/2 (2010) 25-43.
Kaner S., Şekercioğlu G. & Yellice-Yüksel B. (2007). Öğretmenlerin ve Ana-Babaların Öz-Yetkinlik İnançları, Tükenmişlik Algıları ve Çocukların Problem Davranışları. Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi Kesin Raporu. Ankara 2007.
Karahan Ş. & Balat G. U. (2011). Özel Eğitim Okullarında Çalışan Eğitimcilerin Öz-Yeterlik Algılarının ve Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 29/1 (2011) 1-14.
Karasar N. (1995). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara 1995. Küçüksüleymanoğlu R. (2011). Burnout syndrome Levels of Teachers in Special Education Schools in Turkey. International Journal of Special Education 26/1 (2011) 53-63.
Lamude K. G., Scudder J. & Furno-Lamude J. (1992). The Relationship of Student Resistance Strategies in the Classroom to Teacher Burnout and Teacher Type-A Behavior. Journal of Social Behavior & Personality 7/4 (1992) 597-610.
Lee Y., Patterson P. P. & Vega L. A. (2011). Perils to Self-Efficacy Perceptions and Teacher- Preparation Quality Among Special Education Intern Teachers. Teacher Education Quarterly 38/2, (2011) 61-76. Eric Number: EJ926860. Lloyd C. & King R. (2004). A Survey of Burnout Among Australian Mental Health Occupational Therapists and Social Workers. Soc. Psychiatry Psychiatr Epidemiol 39 (2004) 752-757. Doi: 10.1007/s00127-004-0808-7.
Mandy A., Sacter M. & Lucas K. (2004). Burnout and Self-Efficacy in Norwegian Physiotherapists. Öğretmenlerin Mesleki Yetkinlik ve Tükenmişlik Düzeyleri Arasında İlişkinin Belirlenmesi 241 International Journal of Therapy and Rehabilitation 11/6 (2004) 51-258.
Maslach C., Schaufeli W. B. & Leiter M. P. (2001). Job Burnout. Annual Review of Psychology 52 (2001) 397-422, Doi: 10.1146/annurev.psych.52.1.397.
Muscatello M. R. A., Bruno A., Carroccio C., Cedro C., Torre D. L., De Rosa A. E. & Zoccali R. (2006). Associations Between Burnout and Anger in Oncology Versus Ophthalmology Health Care Professionals. Psychological Reports 99 (2006) 641-650.
Oshagbemi T. (2000). How Satisfied are Academics With Their Primary Tasks of Teaching Research and Administration and Management?. International Journal of Sustainable Higher Education 1/2 (2000) 124-136.
Paneque O. M. & Barbetta P. M. (2006). A Study of Teacher Efficacy of Special Education Teachers of English Language Learners With Disabilities. Bilingual Research Journal 30/1 (2006) 171-193.
Paresa D. E. (2009). Influences of Mentor Support on Beginning Special Education Teachers' Self- Efficacy. University of Hawait in Partial Fulfillment of The Requirements for the Degree of Doctor of Philosophy in Education. UMI Microform 3367920. USA.
Plessis T. D., Visagie S. & Mji G. (2014). The Prevalence of Burnout Amongst Therapists Working in Private Physical Rehabilitation Centers in South Africa: A Descriptive Study. South African Journal of Occupational Therapy 44/2 (2014) 11-16.
Sakız G. (2013). Başarıda Anahtar Kelime: Öz-yeterlik. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 26/1 (2013) 185-209. Kaynak: http://kutuphane.uludag.edu.tr/Univder/uufader.htm. Sarıçam H. & Sakız H. (2014) Burnout and Teacher Self-Efficacy Among Teachers Working in Special Education Institutions in Turkey. Educational Studies 40/4 (2014) 423-437, Doi: 10.1080/03055698.2014.930340
Schwarzer R. & Hallum S. (2008). Perceived Teacher Self-Efficacy as a Predictor of Job Stres and Burnout: Mediation Analyses. Applied Psychology: An International Review 57 (2008) 152-171. Doi: 10.1111/j.1464-0597.2008.00359.x Skaalvik E. M. & Skaalvik S. (2010). Teacher Self-Efficacy and Eacher Burnout: A Study of Relations. Teaching and Teacher Education 26 (2010) 1059-1069. Doi:10.1016/j.tate.2009.11.001.
Sucuoğlu B. & Kuloğlu N. (1996). Özürlü Çocuklarla Çalışan Öğretmenlerde Tükenmişliğin Değerlen- dirilmesi. Türk Psikoloji Dergisi 10/36 (1996) 44-60. Telef B. B. (2011). Öğretmenlerin Öz-Yeterlikleri, İş Doyumları, Yaşam Doyumları ve Tükenmişlikleri- nin İncelenmesi. İlköğretim Online 10/1 (2011) 91-108. Kaynak: http://ilkogretim-online.org.tr. Tschannen-Moran M. & Hoy A. W. (2001). Teacher Efficacy: Capturing an Elusive Construct. Teaching and Teacher Education 17 (2001) 783-805.
Voris B. C. (2011). Teacher Efficacy, Job Satisfaction, and Alternative Certification in Early Career Special Education Teachers. University of Kentucky Doctoral Dissertations. Paper 159 (2011). Kaynak: http://uknowledge.uky.edu/gradschool_diss/159. Weiskopf P. E. (1980). Burnout Among Teachers of Exceptional Children. Exceptional Children 47/1 (1980) 18-23.
Wisniewski L. & Gargiulo R. M. (1997). Occupational Stres and Burnout Among Special Educators: A Review of the Literatüre. Journal of Special Education 31/3 (1997) 325-346. Doi: 10.1177/002246699703100303 Yüksel B. (2009). Özel Eğitim ve Genel Eğitim Öğretmenlerinin Tükenmişliklerine Etki Eden Değişkenlerin İrdelenmesi. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Özel Eğitim Bölümü. Ankara 2009.
Yellice-Yüksel B., Kaner S. & Güzeller C. O. (2011). Öğretmenlerin Mesleki Yetkinlik, Mesleki Sosyal Destek ve Tükenmişlik İlişkisinin Yapısal Eşitlik Modeli İle İncelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 11/21 (2011) 1-25. Yıldırım F. & İlhan İ. Ö. (2010). Genel Öz-yeterlilik Ölçeği Türkçe Formunun Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi 21/4 (2010) 301-308.

APA	Dere Çiftçi H (2015). Özel Eğitim Merkezlerinde Çalışan Öğretmenlerin Mesleki Yetkinlik ve Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi. , 221 - 241.
Chicago	Dere Çiftçi Hale Özel Eğitim Merkezlerinde Çalışan Öğretmenlerin Mesleki Yetkinlik ve Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi. (2015): 221 - 241.
MLA	Dere Çiftçi Hale Özel Eğitim Merkezlerinde Çalışan Öğretmenlerin Mesleki Yetkinlik ve Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi. , 2015, ss.221 - 241.
AMA	Dere Çiftçi H Özel Eğitim Merkezlerinde Çalışan Öğretmenlerin Mesleki Yetkinlik ve Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi. . 2015; 221 - 241.
Vancouver	Dere Çiftçi H Özel Eğitim Merkezlerinde Çalışan Öğretmenlerin Mesleki Yetkinlik ve Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi. . 2015; 221 - 241.
IEEE	Dere Çiftçi H "Özel Eğitim Merkezlerinde Çalışan Öğretmenlerin Mesleki Yetkinlik ve Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi." , ss.221 - 241, 2015.
ISNAD	Dere Çiftçi, Hale. "Özel Eğitim Merkezlerinde Çalışan Öğretmenlerin Mesleki Yetkinlik ve Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi". (2015), 221-241.

APA	Dere Çiftçi H (2015). Özel Eğitim Merkezlerinde Çalışan Öğretmenlerin Mesleki Yetkinlik ve Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, 5(1), 221 - 241.
Chicago	Dere Çiftçi Hale Özel Eğitim Merkezlerinde Çalışan Öğretmenlerin Mesleki Yetkinlik ve Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi 5, no.1 (2015): 221 - 241.
MLA	Dere Çiftçi Hale Özel Eğitim Merkezlerinde Çalışan Öğretmenlerin Mesleki Yetkinlik ve Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, vol.5, no.1, 2015, ss.221 - 241.
AMA	Dere Çiftçi H Özel Eğitim Merkezlerinde Çalışan Öğretmenlerin Mesleki Yetkinlik ve Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi. 2015; 5(1): 221 - 241.
Vancouver	Dere Çiftçi H Özel Eğitim Merkezlerinde Çalışan Öğretmenlerin Mesleki Yetkinlik ve Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi. 2015; 5(1): 221 - 241.
IEEE	Dere Çiftçi H "Özel Eğitim Merkezlerinde Çalışan Öğretmenlerin Mesleki Yetkinlik ve Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi." Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, 5, ss.221 - 241, 2015.
ISNAD	Dere Çiftçi, Hale. "Özel Eğitim Merkezlerinde Çalışan Öğretmenlerin Mesleki Yetkinlik ve Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi". Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi 5/1 (2015), 221-241.