AHISKA TÜRKLERİNİN GERİ DÖNÜŞ SORUNU VE GÜRCİSTAN'IN YÜKÜMLÜLÜKLERİ

HASANOĞLU, İbrahim

AHISKA TÜRKLERİNİN GERİ DÖNÜŞ SORUNU VE GÜRCİSTAN'IN YÜKÜMLÜLÜKLERİ

İbrahim HASANOĞLU (Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya, Türkiye)

Orta Asya ve Kafkasya Araştırmaları

37 0

Yıl: 2015 Cilt: 10 Sayı: 20 Sayfa Aralığı: 75 - 105 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

AHISKA TÜRKLERİNİN GERİ DÖNÜŞ SORUNU VE GÜRCİSTAN'IN YÜKÜMLÜLÜKLERİ

Öz:

Gürcistan Parlamentosu 2007 yılında “Eski Sovyetler Birliği Tarafından 20. Yüzyılın 40’lı Yıllarında Gürcistan’dan Zorla Göçe Tabi Tutulan Şahısların Geri Dönüşü Hakkında Gürcistan Cumhuriyeti’nin Kanunu” kabul etti. Kanun 1944 yılında sürgün edilen Ahıska Türklerinin ve diğer küçük etnik grupların geri dönüşüne yönelik çıkarılmıştı. II. Dünya Savaşı zamanında toplu sürgüne maruz kalan ve 1956’dan itibaren geri dönüş izni verilen milletlerin aksine Ahıska Türklerine bu izin asla verilmedi. 1999 yılında Avrupa Konseyi’ne üye olurken Ahıska Türklerinin geri dönüşünü sağlamayı taahhüt etmesine rağmen, Gürcistan hükümetleri 1990’lı yıllarda ve 2000’lerin başında geri dönmek isteyen Ahıska Türklerini engelledi. Saakashvili hükümetinin iktidara gelmesiyle Avrupa-Batı bütünleşmesi yönündeki güçlü kararlılığın oluşması, sorunun yeniden siyasi gündeme gelmesine neden olmuş, Avrupa Konseyi’ne verilen taahhüt yukarıda adı geçen yasayla kısmen de olsa yerine getirilmiş gibi görünmektedir. Çalışmada bu yasa çerçevesine Ahıska Türklerinin geri dönüş sorunu ve Gürcistan’ın uluslararası hukuk bakımından yükümlülükleri incelenecektedir.

Anahtar Kelime:

GÜRCİSTAN IN YÜKÜMLÜLÜKLERİ REPATRIATION OF MESKHETIAN TURKS AND THE OBLIGATIONS OF GEORGIA

Öz:

In 2007 the Parliament of Georgia adopted the “Law of Georgia on Repatriation of Persons Forcefully Sent into Exile from Georgian SSR by the Former USSR in the 40’s of the 20th Century”. The law addresses the issue of repatriation of people deported in 1944, i.e. Meskhetian Turks and other smaller groups. Unlike other nations collectively deported during World War II who were allowed to return since 1956, the Meskhetian Turks were in effect never rehabilitated. Georgian governments in the 1990s and early 2000s prevented the Meskhetian Turks from returning, although repatriation was among Georgia’s obligations upon becoming a member of the Council of Europe in 1999. It was only after the coming to power of the Saakashvili government with its strong commitment to Euro-West integration that the issue again appeared on the political agenda; and this important commitment to the Council of Europe now seems to have been, at least partially, fulfilled. In this study the issue of the repatriation of Meskhetian Turks and the obligations of Georgia as outlined in international law will be examined.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Alpkaya, Gökçen, “BM’de Irksal Ayrımcılık Yasağı, Erken Uyarı ve Soykırım Suçunun Önlenmesi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt: 66, No: 3, 2011, ss. 1-27.
Armaoğlu, Fahir, 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi, (1789-1914), (İstanbul: Alkım Yayı- nevi, 2010).
Armaoğlu, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, (1914-1995), (İstanbul: Alkım Yayı- nevi, 2010).
Arsava, Füsun, “İnsani Devletler Hukuku ve İnsan Hakları Sözleşmeleri İlişkisi”, Uluslararası Hukuk ve Politika, Cilt: 5, Sayı: 19, 2009, ss. 1-21.
Aydıngün, Ayşegül ve Aydıngün, İsmail, Ahıska Türkleri: Ulusötesi Bir Topluluk Ulusötesi Aileler, (Ankara: Ahmet Yesevi Üniversitesi Yayınları, 2014).
Baddeley, John F., Rusların Kafkasya’yı İstilası ve Şeyh Şamil, çev: Sedat Özden, (İstanbul: Kayıhan Yayınları, 1995).
Bugay, Nikolay, İosif Stalin-Lavrentiyu Berii: İh Nado Deportirovat, (Moskva: Drujba Narodov, 1992).
Bugay, Nikolay, L.Beriya-İ.Stalinu: “Soglasno Vaşemu Ukazaniyu…”, (Moskva: AİRO-XX, 1995).
Buntürk, Seyfeddin, Rus Türk Mücadelesinde Ahıska Türkleri, (Ankara: Berikan Yayınevi, 2007).
Cornell, Svante E., Small Nations and Great Powers: A Study of Ethnopolitical Conflict in the Caucasus, (London: Routledge Curzon, 2001).
Crass-Frisk, Monica, Mülkiyet Hakkı: AİHS’nin 1 No’lu Protokolünün 1. Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Kılavuz, (Ankara: TBB Yayınları, 2005).
Çakar, Ayşen Seyman, “İnsanlığa Karşı Suçlar”, TBB Dergisi, Sayı: 103, 2012, ss.169-198.
Çavuşoğlu, Naz, Uluslararası İnsan Hakları Hukukunda İnsan Hakları, (İstanbul: Su Yayınları, 2001).
Çelikpala, Mitat, “Başarısız Devlet-Demokratik Model Ülke Sarmalında Gürcistan’ın 20 Yılı”, Orta Asya ve Kafkasya Araştırmaları, Cilt: 7, Sayı: 14, 2012 ss. 1-35.
Doğan, İlyas ve Salihpaşaoğlu, Yaşar, “Ahıska Türklerinin Uluslararası Statüsü- ne İlişkin Dönüm Noktaları”, Ahıska Dosyası, Yıl: 1, Sayı: 1, 2007, ss. 10-16.
Doğan, İlyas, “Vatanında Yaşama Hakkının Devletler Hukukunda Var Olup Olmadığı ve Sürgünün Yasaklanıp Yasaklanmadığı Hakkında Bir İnceleme”, içinde Can O. vd., (Der.), Fazıl Sağlam 65.Yaş Armağanı, (İstanbul: İmaj Yayınevi, 2006), ss. 83-104.
Hasanoğlu, İbrahim, “Ahıska Türklerinin Fergana Faciası”, Bizim Ahıska, Yıl: 10, Sayı: 34, 2014, ss. 11- 16.
Hosking, Geoffrey, Rusya ve Ruslar: Erken Dönemden 21. Yüzyıla, çev: Kezban Acar, (İstanbul: İletişim Yayınları, 2011).
Jones, Stephen F., “Meskhetians: Muslim Georgians or Meskhetian Turks? A Community without a Homeland”, Refuge, Vol: 13, No: 2, 1993, ss. 14-16.
Kalkan, Mustafa, “Ahıska Türklerinin Menşei ve Tarihi Gelişim Seyirleri”, Bilig, Sayı: 7, 1998, ss. 160-170.
Kolesnikov, Aleksandr, Atatürk Dönemi Türk-Rus İlişkileri, çev: İlyas Kamalov, (Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2010).
Konstitutsiya Soyuza Sovetskih Sotsialicheskih Respublik, (Moskva: İzdaniya Tsik SSSR, 1937).
Kurat, Akdes Nimet, Türkiye ve Rusya: XVIII. Yüzyıl Sonundan Kurtuluş Savaşına Kadar Türk-Rus İlişkileri (1798-1919), (Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2011).
Kütükçü, Akif ve Poyraz, Yasin, “Ahıska Türklerinin Anavatanlarına Dönüş Sorunu”, 8. Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi Türk Dünyasında Muhtemel İşbirliği Alanları, Kırgızistan, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 9-13 Haziran 2010, ss. 889-897.
Kütükçü, Akif, “Uluslararası Hukuk Çerçevesinde Ahıska Türklerinin Anavatanlarına Dönüş Sorunu”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 13, 2005, ss. 271-284.
Mamayev, M. İ., “Turki-Meshetintsi v Etnopoliticheskoy Situatsii Severnogo Kavkaza: Vıhod İz Krizisnogo Sostoyaniya”, İzvestiya Samarskogo Nauchnogo Tsentra Rossiyskoy Akademii Nauk, Tom: 12, No: 2, 2010, ss. 285-289.
Minasyan, Sergey, Etniçeskie Menşistva Gruzii: Potentsial İntegratsii na Primere Armyanskogo Naseleniya Stranı, (Erevan: Erkir, 2006).
Modebadze, Valeri, “Historical Bckround of Meskhetian Turks Problem and Major Obstacles to the Repatriation Process”, ISBU Scientific Journal, Volume: 3, Issue: 1, 2009, ss. 113-128.
Nomer, Engin ve Eskiyurt, Özer, Avrupa Sözleşmeleri, (İstanbul: Fakülteler Matbaası, 1975).
Osipov, Aleksandr, “Ferganskie Sobıtiya 1989 Goda: Konstruirovanie Etnicheskogo Konflikta”, içinde S.S. Gubaeva, (Der.)., Ferganskaya Dolina: Etnichnost, Etnicheskie Protsesı, Etnicheskie Konfliktı, (Peterburg: Nauka, 2004), ss. 164-223.
Osipov, Alexander, Russian Experience of Ethnic Discrimination: Meskhetians in Krasnodar Region, (Moskva: Zvenya, 2000).
Paneş, E. H ve Ermolov, L. B., “Turki Meshetintsi: İstoriko-Etnografiçeskiy Analiz Problemı”, Sovetskaya Etnografiya, No: 1, 1990, ss. 16-24.
Pazarcı, Hüseyin, Uluslararası Hukuk, (Ankara: Turhan Kitabevi, 2003).
Pentikainen, Oskari ve Trier, Tom, “Between Integration and Resettlement: The Meskhetian Turks”, ECMI Working Paper, No: 21, September 2004.
Sur, Melda, Uluslararası Hukukun Esasları, (İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, 2000).
Swerdlow, Steve, “Understanding Porst-Soviet Ethnic Discrimination and the Effective Use of U.S. Refugee Resettlement: The Case of the Meskhetian Turks Of Krasnodar Krai”, California Law Review, Vol: 94, Issue: 6, 2006, ss. 1826-1878.
Topal, Coşkun, “Güney Kafkasya’da İstikrar ve Ahıskalıların Vatana Dönüş Sorunu”, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume: 3, Issue: 7, 2008, ss. 619-631.
Trier, Tom, Tarkhan-Mouravi George ve Kilimnik, Forrest, Meshetintsi: Put Domoy, (Georgia, ECMI, 2011).
Trier, Tom, “Can Meskhetian Repatriation to Georgia Begin”, European Centre For Minority Issues, Volume: 4, Issue: 2, 2007, ss. 1-2.
Uravelli, Orhan, “Sovyet Resmi Belgelerinde Ahıska Sürgünü”, Bizim Ahıska, Yıl: 6, Sayı: 16, 2009, ss. 8-11.
Uravelli, Orhan, “Şevarnadze’nin Ardından”, Bizim Ahıska, Yıl: 10, Sayı: 35, 2014, ss. 32-37.
Vernadsky, George, Rusya Tarihi, çev: Doğukan Mızrak-Egemen Mızrak, (İstanbul: Selenge Yayınları, 2011).
Yunusov, Arif, “Ahıskinskie (Meshetintsi) Turki, Dvajdı Deportirovannıy Narod”, Tsentralnaya Aziya i Kavkaz, No: 1-2, 1999, ss. 161-172.
Zeyrek, Yunus, Ahıska Bölgesi ve Ahıska Türkleri, (Ankara, 2001), [http:// www.ahiska.org.tr/kitap_muhteviyat/ahiska%20bolgesi%20ve%20ahiska%20turkleri.pdf](Erişim Tarihi: 22 Mayıs 2015).
ÇEVRİMİÇİ KAYNAKÇA
“Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi”, [http://www.echr.coe.int/Documents/Convention_TUR.pdf], (Erişim Tarihi: 30 Kasım 2014).
“Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi”, [http://www.yargitay.gov.tr/abproje/belge/ temelbelge/AIHS_Tr_A6format.pdf], (Erişim Tarihi: 14 Kasım 2014).
Islami, Kastriot ve Jensen, Michael Aastrup, “The Honouring of Obligations and Commitments by Georgia”, Council of Europe Parliamentary Assembly, Doc. 12554, 28 March 2011, [http://assembly.coe.int/nw/xml/XRef/X2HXref-ViewPDF.asp?FileID=12656&lang=en], (Erişim Tarihi: 7 Mayıs 2015).
İzzetgil, Elşan, “Avrupa Konseyi Raporlarında Ahıska Sorunu I”, USGAM, 17 Mayıs 2012, [http://www.usgam.com/tr/index.php?l=807&cid=683&konu=21], (Erişim Tarihi: 7 Mayıs 2015).
İzzetgil, Elşan, “Avrupa Konseyi Raporlarında Ahıska Sorunu II”, USGAM, 12 Haziran 2012, [http://www.usgam.com/tr/index.php?l=807&cid=792&bolge =7&konu=25], (Erişim Tarihi: 15 Kasım 2014).
“International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination”, 21 Mayıs 2015, [https://treaties.un.org/Pages/ViewDetails. aspx?src=TREATY&mtdsg_no=IV-2&chapter=4&lang=en], (Erişim Tarihi: 22.05.2015).
“Kişisel ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesi”, [http://www.uhdigm.adalet. gov.tr/sozlesmeler/coktaraflisoz/bm/bm_05.pdf], (Erişim Tarihi: 14 Kasım 2014).
“Ulusal Azınlıkların Korunması İçin Çerçeve Sözleşme”, [http://www.coe.int/t/ dghl/monitoring/minorities/6_resources/PDF_brochure_Turkish.pdf], (Erişim Tarihi: 15 Kasım 2014).
“Uluslararası Ceza Mahkemesi Temel Belgeler Derlemesi”, 18 Aralık 2006, [http://www.ihop.org.tr/dosya/ucm/ucm.pdf], (Erişim Tarihi: 30 Kasım 2014).

APA	HASANOĞLU İ (2015). AHISKA TÜRKLERİNİN GERİ DÖNÜŞ SORUNU VE GÜRCİSTAN'IN YÜKÜMLÜLÜKLERİ. , 75 - 105.
Chicago	HASANOĞLU İbrahim AHISKA TÜRKLERİNİN GERİ DÖNÜŞ SORUNU VE GÜRCİSTAN'IN YÜKÜMLÜLÜKLERİ. (2015): 75 - 105.
MLA	HASANOĞLU İbrahim AHISKA TÜRKLERİNİN GERİ DÖNÜŞ SORUNU VE GÜRCİSTAN'IN YÜKÜMLÜLÜKLERİ. , 2015, ss.75 - 105.
AMA	HASANOĞLU İ AHISKA TÜRKLERİNİN GERİ DÖNÜŞ SORUNU VE GÜRCİSTAN'IN YÜKÜMLÜLÜKLERİ. . 2015; 75 - 105.
Vancouver	HASANOĞLU İ AHISKA TÜRKLERİNİN GERİ DÖNÜŞ SORUNU VE GÜRCİSTAN'IN YÜKÜMLÜLÜKLERİ. . 2015; 75 - 105.
IEEE	HASANOĞLU İ "AHISKA TÜRKLERİNİN GERİ DÖNÜŞ SORUNU VE GÜRCİSTAN'IN YÜKÜMLÜLÜKLERİ." , ss.75 - 105, 2015.
ISNAD	HASANOĞLU, İbrahim. "AHISKA TÜRKLERİNİN GERİ DÖNÜŞ SORUNU VE GÜRCİSTAN'IN YÜKÜMLÜLÜKLERİ". (2015), 75-105.

APA	HASANOĞLU İ (2015). AHISKA TÜRKLERİNİN GERİ DÖNÜŞ SORUNU VE GÜRCİSTAN'IN YÜKÜMLÜLÜKLERİ. Orta Asya ve Kafkasya Araştırmaları, 10(20), 75 - 105.
Chicago	HASANOĞLU İbrahim AHISKA TÜRKLERİNİN GERİ DÖNÜŞ SORUNU VE GÜRCİSTAN'IN YÜKÜMLÜLÜKLERİ. Orta Asya ve Kafkasya Araştırmaları 10, no.20 (2015): 75 - 105.
MLA	HASANOĞLU İbrahim AHISKA TÜRKLERİNİN GERİ DÖNÜŞ SORUNU VE GÜRCİSTAN'IN YÜKÜMLÜLÜKLERİ. Orta Asya ve Kafkasya Araştırmaları, vol.10, no.20, 2015, ss.75 - 105.
AMA	HASANOĞLU İ AHISKA TÜRKLERİNİN GERİ DÖNÜŞ SORUNU VE GÜRCİSTAN'IN YÜKÜMLÜLÜKLERİ. Orta Asya ve Kafkasya Araştırmaları. 2015; 10(20): 75 - 105.
Vancouver	HASANOĞLU İ AHISKA TÜRKLERİNİN GERİ DÖNÜŞ SORUNU VE GÜRCİSTAN'IN YÜKÜMLÜLÜKLERİ. Orta Asya ve Kafkasya Araştırmaları. 2015; 10(20): 75 - 105.
IEEE	HASANOĞLU İ "AHISKA TÜRKLERİNİN GERİ DÖNÜŞ SORUNU VE GÜRCİSTAN'IN YÜKÜMLÜLÜKLERİ." Orta Asya ve Kafkasya Araştırmaları, 10, ss.75 - 105, 2015.
ISNAD	HASANOĞLU, İbrahim. "AHISKA TÜRKLERİNİN GERİ DÖNÜŞ SORUNU VE GÜRCİSTAN'IN YÜKÜMLÜLÜKLERİ". Orta Asya ve Kafkasya Araştırmaları 10/20 (2015), 75-105.