Yıl: 2015 Cilt: 0 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 421 - 470 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Aşırı İfa Güçlüğüne İlişkin İçtihat İncelemesi

Öz:
Öngörülmezlik teorisi, aşırı ifa güçlüğü bakış açısında Türk Borçlar Kanunu’nun 138’inci maddesinde düzenlendi. Mülga Borçlar Kanunu’nda konuya ilişkin genel hüküm yoktu. Yine de sözleşmenin uyarlanması, dürüstlük kuralıyla gerekçelendiriliyordu. Bu çalışmada, didaktik olarak uyarlamanın şartlarına değinmek yerine bir Yargıtay Hukuk Genel Kurulu kararı eleştirilmiştir. Türk Borçlar Kanunu’nun 138’inci maddesinin mehazı Alman Medenî Kanunu’nun 313’üncü paragrafıdır. Öngörülmezlik teorisinin hizmet ettiği gerçek amaç, ahde vefa prensibine sıkı sıkıya bağlılığın olumsuz sonuçlarını denkleştirici adaletle onarmaktır. Teorinin hizmet ettiği gerçek amacı ayrıntılı açıklamak için, gerek Alman Hukuku’ndan, gerek Fransız ve İsviçre Hukuklarından yardım alınmıştır. Uyarlama taleplerinde Hukuk Genel Kurulu, 2000’li yılların başlarından bu yana, kopyala yapıştır suretiyle tıpa tıp aynı girizgâhı yapmakta; ardından, kendi varsaydığı mütemadiyen ekonomik krizli Türkiye andıyla bu talepleri reddetmektedir. İncelenen somut olayda, Amerika Birleşik Devletleri’nde başlayan ve global boyutta yıkıcı etkiler doğuran büyük mortgage krizinin son safhasında, Japonya’da nükleer kaza meydana gelir. Japon Yeni’nin Türk Lirası karşısında aşırı değer kazanmasıyla tüketicinin kredi borcunu ödemesi aşırı güçleşir. Tüketicinin öngörü kapasitesinin global ekonomik kriz ve/veya nükleer kazayı kapsamayacağı aşikârdır. Yargıtay’ın kopyala yapıştır şeklinde yazılan kararlarla bilinçli veya bilinçsiz sürekli bankaları koruması eleştirilmeye muhtaçtır. Bankalara yönelik bu koruma kalkanı, ilk etapta yalnızca ticarî kredileri kapsarken, eleştirilen içtihatla artık, tüketici kredilerine de inhisar etmiştir. Erk olarak bağlı olduğu ülkeyi mütema- diyen ekonomik krizli varsayan ve tacir tüketici ayırımı göz etmeksizin herkese karşı daima bankaları yeğleyen açıkça yanlı ve hükmün amacı bilgisinden yoksun bu tutum en kısa zamanda son bulmalıdır.
Anahtar Kelime:

Konular: Hukuk

REVIEW OF A DECISION REGARDING HARDSHIP

Öz:
The theory of unforeseeability, from the perspective of hardship, is regulated in Article 138 of the Turkish Code of Obligations. In the repealed Code of Obligations, no general rule addressing this concept existed. However, the rule of good faith was considered as a ground for contract adaptations. This research analyzes a decision of the Turkish Supreme Court’s Assembly of Civil Cham- bers rather than explaining the elements of adaptation in a didactic manner. § 313 of the German Civil Code is considered as the source for Article 138 of the Turkish Code of Obligations. The spirit of the theory of unforeseeability aims to compensate the negative effects that may result from anchoring in the principle of pacta sund servanda by way of using the instrument of balancing justice. In order to explain this spirit in detail, in addition to the German Law, the French Law and Swiss Law were also considered. In cases relating to adaptation claims, the Turkish Supreme Court’s Assembly of Civil Chambers has been making the same justification in its decisions since 2000 and rejecting them on the basis of a presupposed reason that there has always been an economic crisis in Turkey. In the given case, a tragic nuclear accident occurred in Japan, after the outbreak of great mortgage crisis in the USA, which had destructive effects globally. Therefore, it became extremely difficult for the consumer to pay off his credit debt, since the Japanese Yen overvalued against the Turkish Lira. It is obvious that the capability of a con- sumer to foresee does not include a global economic crisis or nuclear accident. The attitude of the Turkish Supreme Court in this regard, defending interests of banking sector intentionally or unintentionally, must be criticized. At the first step, this legal shield for banking sector was applied only for commercial credits. With the aid of this criticized decision, starting from its effective date, this shield is also applicable to consumer credits. This biased and the ‘ratio legis’- ignoring attitude, which assumes that there is always an economic crisis in Turkey and holds banks above anybody by disregarding the distinction between consumer and merchandiser, must be abandoned.
Anahtar Kelime:

Konular: Hukuk
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Acar Hakan, Unidroit ve Avrupa Borçlar Hukuku Prensipleri Işığında Aşırı İfa Güçlüğü, EÜHFD, C. XII, Y. 2008, S. 1-2, s. 112-135.
  • Antonmattei Paul-Henri, Contribution à l’étude de la force majeure, Librairie générale de droit et de jurisprudence, T. 220, Paris, 1992.
  • Arat Ayşe, Sözleşmenin Değişen Şartlara Uyarlanması, Seçkin Yayınları, 1. Baskı, Ankara, 2006.
  • Baygın Cem, Türk Borçlar Kanunu’nun Borç İlişkilerinin Hükümleri- Borçların ve Borç İlişkilerinin Sona Ermesi Konularında Getirdiği Bazı Yenilik ve Değişiklikler, EÜHFD, C. XIV, S. 3–4, Y. 2010, s. 119-144.
  • Baysal Başak, Sözleşmenin Uyarlanması, 12 Levha Yayınları, 1. Baskı, İstanbul, 2009.
  • Bouthinon-Dumas Hugues, Les contrats relationnels et la théorie de l’imprévision, CAIRN. INFO (Distribution électronique Cairn), al. 1-70 (17.4.2015 tarihinde http://www.cairn.info/article_p.php?ID_ ARTICLE=RIDE_153_0339 adresinden erişildi).
  • Brogi Alice, La théorie de l’imprévision dans les contrats internationaux, Soumis par Philippe Guez le 22/5/2007 (23.4.2015 tarihinde http://m2bde.u- paris10.fr/content/la-theorie-de-l’imprevision-dans-les-contrats-internationaux- par-alice-brogi adresinden erişildi).
  • Canbolat Ferhat, Sözleşmelerde Amacın Gerçekleşmesi, Çökmesi ve Boşa Çıkması, Yetkin Yayınları, 1. Baskı, Ankara, 2012.
  • Cangüzel Taner Ahmet, Japonya Depremi Tsunami ve Nükleer Santraller, İnternete Konulduğu Tarih: 1.7.2011 (3.6.2015 tarihinde http://www.fmo. org.tr/wp-content/uploads/2011/07/Japonya-Depremi-Tsunami-Ve-Nükleer- Santraller.pdf adresinden erişildi).
  • Capitant Henri, Les effet de la dépréciation monétaire sur les rapports juri- dique contractuels (Journées d’İstanbul), Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1973.
  • Cavalié Bruno, Le projet de réforme du droit des contrats face à la crise: quel avenir pour la théorie de l’imprévision?, Revue Lamy Droit Civil, Juillet/Août 2009/62, p. 70-73 (17.4.2015 tarihinde http://www.racine.eu/publications/ articles/60/RLDC62-quel-avenir-pour-la-théorie-de-l-imprévision-par-Bruno- Cavalié-juil-août-2009.pdf adresinden erişildi).
  • Demir Mehmet, Türk Borçlar Kanunu’nun Getirdiği Yenilikler, Adalet Yayınevi, Ankara, 2002.
  • Dimdik Hakan, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanununun Genel Hükümleriyle Getirilen Değişikliklerin Değerlendirilmesi, İzmir Barosu Dergisi, Y. 2012, S. 2 (Mayıs), s. 95-118.
  • Doğan Gülmelahat, Aşırı İfa Güçlüğü Nedeniyle Sözleşmenin Değişen Koşullara Uyarlanması, TBB Dergisi, Y. 2014, S. 111, s. 9-36.
  • Eren Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’na Göre Hazırlanmış), Yetkin Yayınları, 14. Baskı, Ankara, 2012.
  • Faber Stéphanie, Vers la prise en compte de l’imprévision dans les cont- rats de droit privé?, 3 Octobre 2011, Revue Squire Patton Boggs (23.4.2015 tarihinde http://larevue.squirepattonboggs.com/Vers-la-prise-en-compte-de-l- imprevision-dans-les-contrats-de-droit-prive_a1528.html adresinden erişildi).
  • Feyzioğlu Turhan, İdare Hukukunda Emprevizyon Nazariyesi (Beklenmeyen Hâller Meselesi), Millî Eğitim Basımevi, Siyasal Bilgiler Okulu Yayımlarından Sayı: 18, Ankara, 1947.
  • Finkenauer Thomas, in: Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetz- buch, 6. Aufl., 2012.
  • Frison-Roche Marie-Anne, Droit des contrats, Dalloz, Paris, 1995.
  • Gauch Peter/Schluep Walter R./Tercier Pierre, Partie générale du droit des obligations, T. 1, Éditions Schulthess Zurich, Deuxième édition, Zurich, 1982.
  • Gözübüyük Abdullah Pulat, Mücbir Sebepler ve Beklenmeyen Hâller, Kazancı yayınevi, 3. Baskı, Ankara, 1977.
  • Grynbaum Luc, Le contrat contingent l’adaptation du contrat par le juge sur habilitation du législateur, Librairie générale de droit et de jurisprudence, T. 389, Paris, 2004.
  • Havutçu Ayşe, İfa Engelleri ve İfa Engellerine Bağlanan Hukukî Sonuçlar, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Hükümlerinin Değerlendirilmesi Sempoz- yumu (3-4 Haziran 2011) Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan, s. 319-339 (15.6.2015 tarihinde http://dosya.marmara.edu.tr/huk/Sempozyumyayınları/ Prof.Dr.CevdetYavuzAnısına/2g.5o.tebli_ler.pdf adresinden erişildi).
  • Hochmann Yvonne, L’admission de la théorie de l’imprévision dans les systèmes français et italien et ses conséquences pour les parties à des contrats internationaux, Soumis par Guez Philippe (23.4.2015 tarihinde http://m2bde.u- paris10.fr/content/ladmission-de-la-théorie-de-limprévision-dans-les-systèmes- français-et-italien-et-ses-conséq?destination=node%2F1341 adresinden erişildi).
  • Houtte Hans van, Changed circumstances and pacta sunt servanda, Document-Id: 117300 (Gaillard, Transnational Rules in International Com- mercial Arbitration, ICC Publ. Nr. 480-4, Paris 1993, 105 et s.), s. 107-123 (17.4.2015 tarihinde http://www.trans-lex.org/117300 adresinden erişildi).
  • Işıktaç Yasemin, Hukukun Kaynağı Olarak Sözleşme, Filiz Kitabevi, 1. Baskı, İstanbul, 2007.
  • Junod Charles-André, Force Majeur et cas fortuit dans le système Suisse de la responsabilité civile, Librairie de l’université Georg & S. A., Genève, 1956.
  • Kaplan İbrahim, Hâkimin Sözleşmeye Müdahalesi, Yetkin Yayınları, 3. Baskı, Ankara, 2013.
  • Karamercan Fatih, Dövize Endeksli Tüketici Kredilerinde Tüketicilerin Açmış Olduğu Sözleşmenin Uyarlanması Davaları İle İlgili Uygulama Sorunları ve Yargıtay’ın Tutumu, Terazi Hukuk Dergisi, Şubat 2013, Y. 8, S. 78, s. 81-88.
  • Kılıçoğlu Ahmet Mithat, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Turhan Kitabevi, 17. Bası, Ankara, 2013.
  • Koç Nevzat, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanununda Kira Sözleşmesine İlişkin Olarak Yapılan Yeni Düzenlemelerin Genel Değerlendirmesi, İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y. 2014, C. 1, S. 1 (Bahar), s. 7-35.
  • Loyal Florian, Vertragsaufhebung wegen Störung der Geschäftsgrundlage, , Neue Juristische Wochenschrift, 2013.
  • Marty Gabriel/Raynaud Pierre, Droit civil, Les obligations, Deuxième édition, T. 1, Les sources, Éditions SIREX, Paris, 1988.
  • Medicus Dieter/Lorenz Stephan, Schuldrecht I, Allgemeiner Teil, 19. Aufl., 2010.
  • Nomer Nami Halûk, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Beta Yayınevi, 13. Bası, İstanbul, 2013.
  • Oğuzman Mustafa Kemâl/Öz Turgut, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Filiz Kitabevi, 2. Baskı, İstanbul, 1995 (Oğuzman/Öz, 1995).
  • Oğuzman Mustafa Kemâl/Öz Turgut, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. I, Vedat Kitapçılık, 11. Baskı, İstanbul, 2013 (Oğuzman/Öz, 2013, C. I).
  • Pichonnaz Pascal, La modification des circonstances et l’adaptation du contrat, Edité par Pichonnaz Pascal/Werro Franz, La pratique contractuelle 2, Symposium en droit des contrats, Schulthess Médias Juridiques, Genève- Zurich-Bâle, 2011, s. 21-54 (17.4.2015 tarihinde http://www.unifr.ch/ius/ assets/files/chaires/CH_Pichonnaz/files/Pratique%20contractuelle%20-%20 clausula.pdf adresinden erişildi).
  • Razavi Mahasti/Chafiol-Chaumont Florence, Flash Droit Commer- cial, No: 31, Janvier 2011, Nouvelle étape dans l’admission de la théorie de l’imprévision en droit français (17.4.2015 tarihinde http://www.august- debouzy.com/sites/www.august-debouzy.com/files/flash_PI_31%20(VF)_2. pdf adresinden erişildi).
  • Reisoğlu Safa, Türk Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Beta Yayınları, 25. Bası, İstanbul, 2014.
  • Ritaine Cashin Eleanor, Çeviren: Baysal Başak, Emprevizyon, Hardship ve İşlem Temelinin Çökmesi: Pacta Sunt Servanda ve Alman-Fransız Hukukî İliş- kilerinde Sözleşmelerin Uyarlanmasına Giden Yollar (8.3.2015 tarihinde http:// www.lalive.ch/data/publications/Imprevision_Turkish.pdf adresinden erişildi).
  • Sayın Feyza Eren/Koyuncu Kenan Berk, Kefalet ve Garanti Sözleşmeleri Açısından Uyarlama Sorununa Bir Bakış, İÜHFM, C. LXX, Y. 2012, S. 1, s. 319-356.
  • Schulze Reiner/u.a., in: Bürgerliches Gesetzbuch, 8. Aufl., 2014.
  • Stadler Astrid, Jauernig Kommentar zum BGB, 15. Aufl., 2014.
  • Tekinay Selâhattin Sulhi/Akman Sermet/Burcuoğlu Halûk/Altop Atillâ, Tekinay Borçlar Hukuku, İstanbul, 1993.
  • Tezcan Mehmet, Clausula Rebus Sic Stantibus İlkesi ve Sözleşmenin Değişen Koşullara Uyarlanması, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk (Medenî Hukuk) Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2004.
  • Topuz Seçkin, Türk-İsviçre ve Alman Borçlar Hukuku’nda Denge Bozul- ması ve İfa Güçlüğü Durumlarında Sözleşmeye Müdahale, Yetkin Yayınları, 1. Baskı, Ankara, 2009.
  • Ülgen Celal, Hukukta Beklenmeyen Hâl ve Uyarlama İstemleri (21.2.2015 tarihinde www.turkhukuksitesi.com/makale_50.htm adresinden erişildi).
  • Ülgen Celal, Dövizle Borçlananlar İçin Uyarlama Davaları, Akademik Düzey Yayınları, İstanbul, 2001.
  • Unberath Hannes, in: Beck ‘scher Online-Kommentar, Edition 35, 2011.
  • Von Tuhr Andreas, Borçlar Kanunu Şerhi, C. I/II, Basıma Hazırlayan ve Çeviren: Geniş Ali Rıza, Olgaç Matbaası, 2. Baskı, Ankara, 1983.
  • Yalgın Çağrı, Fukuşima ve Sonrası, İnternete Konulduğu Tarih: 4.1.2012 (3.6.2015 tarihinde http://www.acikbilim.com/2012/01/dosyalar/fukusima- ve-sonrasi.html adresinden erişildi).
  • Yücel Fatma Yonca, Hak ve Menfaatler Üzerine Bir İnceleme, TBB Dergisi, Y. 2010, C. 91, s. 335-357.
APA TÜZÜNER Ö, OZ K (2015). Aşırı İfa Güçlüğüne İlişkin İçtihat İncelemesi. , 421 - 470.
Chicago TÜZÜNER ÖZLEM,OZ KEREM Aşırı İfa Güçlüğüne İlişkin İçtihat İncelemesi. (2015): 421 - 470.
MLA TÜZÜNER ÖZLEM,OZ KEREM Aşırı İfa Güçlüğüne İlişkin İçtihat İncelemesi. , 2015, ss.421 - 470.
AMA TÜZÜNER Ö,OZ K Aşırı İfa Güçlüğüne İlişkin İçtihat İncelemesi. . 2015; 421 - 470.
Vancouver TÜZÜNER Ö,OZ K Aşırı İfa Güçlüğüne İlişkin İçtihat İncelemesi. . 2015; 421 - 470.
IEEE TÜZÜNER Ö,OZ K "Aşırı İfa Güçlüğüne İlişkin İçtihat İncelemesi." , ss.421 - 470, 2015.
ISNAD TÜZÜNER, ÖZLEM - OZ, KEREM. "Aşırı İfa Güçlüğüne İlişkin İçtihat İncelemesi". (2015), 421-470.
APA TÜZÜNER Ö, OZ K (2015). Aşırı İfa Güçlüğüne İlişkin İçtihat İncelemesi. Ankara Barosu Dergisi, 0(3), 421 - 470.
Chicago TÜZÜNER ÖZLEM,OZ KEREM Aşırı İfa Güçlüğüne İlişkin İçtihat İncelemesi. Ankara Barosu Dergisi 0, no.3 (2015): 421 - 470.
MLA TÜZÜNER ÖZLEM,OZ KEREM Aşırı İfa Güçlüğüne İlişkin İçtihat İncelemesi. Ankara Barosu Dergisi, vol.0, no.3, 2015, ss.421 - 470.
AMA TÜZÜNER Ö,OZ K Aşırı İfa Güçlüğüne İlişkin İçtihat İncelemesi. Ankara Barosu Dergisi. 2015; 0(3): 421 - 470.
Vancouver TÜZÜNER Ö,OZ K Aşırı İfa Güçlüğüne İlişkin İçtihat İncelemesi. Ankara Barosu Dergisi. 2015; 0(3): 421 - 470.
IEEE TÜZÜNER Ö,OZ K "Aşırı İfa Güçlüğüne İlişkin İçtihat İncelemesi." Ankara Barosu Dergisi, 0, ss.421 - 470, 2015.
ISNAD TÜZÜNER, ÖZLEM - OZ, KEREM. "Aşırı İfa Güçlüğüne İlişkin İçtihat İncelemesi". Ankara Barosu Dergisi 3 (2015), 421-470.