Yıl: 2013 Cilt: 0 Sayı: 143 Sayfa Aralığı: 1 - 40 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Yenikapı Kurtarma Kazıları: Neolitik Dönem Çalışmaları

Öz:
İstanbul Yenikapı'da, Marmaray ve Metro projelerinin inşa edildiği 58.000 m2lik alanda, İstanbul Arkeoloji Müzeleri tarafından yapılan arkeolojik kazılarda açığa çıkarılan veriler kent tarihine önemli katkılar sağlamıştır. Kazı alanında günümüzdeki deniz düzleminin yaklaşık 6 m. altında tespit edilen Çanak Çömlekli Neolitik Çağa ait yerleşim; ölü gömme gelenekleri, arkeolojik dolgularda nadir olarak kalan insan ayak izleri, ahşap buluntu topluluğu ile bölgede bilinen Neolitik Kültüre ve Anadolu arkeolojisine sunduğu özgün katkılar ile dikkat çekmektedir. Yerleşim alanında, Neolitik Dönem yaşamını yansıtan mimari izlerden konutların dörtgen veya yuvarlak planlı olduğu, evlerin taşıyıcı sisteminin taşlarla desteklenen ahşap direklerden oluştuğu, duvarların ise çamur sıvalı dal örgü tekniğiyle inşa edildiği belirlenmiştir. Buluntu topluluğunun önemli bir bölümünü oluşturan ççler, kemik ve taş aletlerden Yenikapıdaki bu yerleşimin, Neolitik Çağın İstanbula özgü Fikirtepe Kültürünün en eski evresinden, Toptepe Kültür evresine kadar olan uzun bir süreci temsil ettiği anlaşılmaktadır. Günümüz deniz düzleminin metrelerce altında kalan yerleşim yeri, Marmaranın yükselmesi sonucunda ilerleyen sularla kaplanmış, olasılıkla dalga hareketleri nedeniyle yoğun olarak tahrip olmuş ve bu durumun sonucu olarak ancak yer yer parçalı olarak korunabilmiştir. Yerleşme sürecinde Marmaranın su düzleminin giderek yükseldiği, yerleşmeyi kaplayarak terkine neden olduğu, Neolitik Çağ tabakalarını örten denizsel kum katmanından anlaşılmaktadır
Anahtar Kelime:

Konular: Arkeoloji Kültürel Çalışmalar Sanat

YEN KAPI SALVAGE EXCAVATIONS: NEOLITHIC AGE

Öz:
The data revealed during archaeological excavations conducted by the Istanbul Archaeological Museums in an area of 58,000 m2 in Yenikap , Istanbul where Marmaray and Metro projects have been built made significant contributions to the history of the city. In the excavation area, the Pottery Neolithic settlement identified at approximately 6 m under present day sea level is noteworthy with its burial traditions, human footprints found very rarely in archaeological fills, and wood assemblage which offer original contributions to the Neolithic Culture known in the region and the Anatolian archaeology. In settlement area, from the architectural traces reflecting the life in the Neolithic period it has been determined that the housing was rectangular or circular in plan, the conveyor system of houses consisted of wooden poles supported by stones, and the walls were built in wattle and daub technique plastered with mud. From the pottery, and bone and stone tools that make up a significant portion of the finds, it is understood that this settlement In Yenikap represents a long process from the earliest stage of Fikirtepe Culture up to the Toptepe Culture stage specific to Istanbul in Neolithic period. The settlement place several meters under present day sea level has been covered by water as a result of the rise of Marmara and has been damaged intensively probably due to the wave movements; thus, it has been conserved in part from place to place. From the marine sand layer covering the layers of the Neolithic period it is understood that during the settlement process the level of the Marmara Sea increased gradually, covered the settlement and caused its abandonment.
Anahtar Kelime:

Konular: Arkeoloji Kültürel Çalışmalar Sanat
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik
  • Algan, O. – M. N. Yalçın – Y. Yılmaz – D. Perinçek – M. Özdoğan – İ. Yılmaz – E. Meriç – E. Sarı – E. Kırcı-Elmas – D. Ongan – Ö. Bulkan-Yeşiladalı – G. Danışman – H. Özbal 2007, “Antik Theodosius Yenikapı Limanı’nın Jeoarkeolojik Önemi: Geç Holosen Ortamı Değişimleri ve İstanbul’un Son 10.000 Yıllık Kültürel Tarihi”, şurada: Z. Kızıltan (ed.), Gün Işığında İstanbul’un 8000 Yılı. Marmaray, Metro, Sultanahmet Kazıları: 242- 245. Vehbi Koç Vakfı, İstanbul.
  • Algan, O. – M. N. Yalçın – M. Özdoğan – İ. Yılmaz – E. Sarı – E. Kırcı-Elmas – D. Ongan – Ö. Bulkan-Yeşiladalı – Y. Yılmaz – İ. Karamut 2009, “A short note on the geo-archeological significance of the ancient Theodosius harbour (İstanbul, Turkey)”, Quaternary Research 72/3: 457-461.
  • Algan, O. – N. Yalçın – M. Özdoğan – Y. Yılmaz – E. Sarı – E. Kırcı-Elmas – İ. Yılmaz – Ö. Bulkan – D. Ongan – C. Gazioğlu – A. Nazik – M. A. Polat – E. Meriç 2011, “Holoce-ne coastal change in the ancient harbor of Yenikapı–İstanbul and its impact on cultural history”, Quaternary Research 76: 30-45.
  • Baran, G. Ç. 2007, “Yenikapı’da Günlük Yaşam”, şurada: Z. Kızıltan (ed.), Gün Işığında İstanbul’un 8000 Yılı. Marmaray, Metro, Sultanahmet Kazıları: 216-229. Vehbi Koç Vakfı, İstanbul.
  • Başaran, S. 2012, “Demirden Yollar ve Marmaray Kıyısında Eski Bir Liman”, şurada: U. Kocabaş (ed.) Yenikapı’nın Eski Gemileri 1: 1-23. Ege Yayınları, İstanbul.
  • Başgelen, N. 2010, “İstanbul Tarihî Yarımada’da Marmaray-Metro Projeleri Kazıları ve Sonuçlarına Genel Bir Bakış”, Mimarlık 356), s. 58-60.
  • Başgelen, N. 2013, “İstanbul’da Marmaray-Metro Projeleri Kurtarma Kazıları’nın Kent Arkeolojisine Katkıları”, Arkeoloji Sanat Dergisi 142, s. 113-124.
  • Bıçakçı, E. – Ç. Altınbilek Algül – S. Balcı – M. Godon 2007, “Tepecik-Çiftlik”, şurada: M. Özdoğan – N. Başgelen (ed.), Anadolu’da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa’ya Yayılı- mı. Türkiye’de Neolitik Dönem: yeni kazılar, yeni bulgular: 237-253 (metin), 229-258 (levhalar). Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
  • Bittel, K. 1970, “Bemerkungen über die prähistorische Ansiedlung auf dem Fikirtepe bei Kadıköy (İstanbul)”, Istanbuler Mitteilungen 19/20: 1-19.
  • Çelik, Ü. 2010, “Marmaray Projesi”, şurada: U. Kocabaş (ed.) İstanbul Arkeoloji Müzeleri 1. Marmaray-Metro Kurtarma Kazıları Sempozyumu Bildirileri (5-6 Mayıs 2008): 65- 75. İstanbul Arkeoloji Müzeleri, İstanbul.
  • Doğu, D. – C. Köse – S. N. Kartal – N. Erdin 2011, “Wood Identification of Wooden Marine Piles from the Ancient Byzantine Port of Eleutherius/Theodosius”, BioResources 6/2: 987-1018.
  • Kızıltan, Z. 2010, “Marmaray-Metro Kapsamında Yapılan, Yenikapı, Sirkeci ve Üsküdar Kazıları”, U. Kocabaş (ed.) İstanbul Arkeoloji Müzeleri 1. Marmaray-Metro Kurtarma Kazıları Sempozyumu Bildirileri (5-6 Mayıs 2008): 1-16. İstanbul Arkeoloji Müzeleri, İstanbul.
  • – 2011, “Yenikapı Kurtarma Kazılarında Bulunan Neolitik Döneme Ait Ahşap Bir Figü- rin”, TÜBA-AR 14: 305-308.
  • Özdoğan, M. 1983, “Pendik: A Neolithic Site of Fikirtepe Culture in the Marmara Region”, şurada: R. M. Boehmer – H. Hauptmann (ed.) Beiträge zur Altertumskunde Kleisasien, Festschrift für Kurt Bittel: 401-411. Verlag Philipp von Zabern, Mainz. 1992; “Tarihöncesi Dönemde İstanbul”, şurada: Ö. Kırkpınar (ed.), Semavi Eyice Armağanı: 39-54. KKOK Yayınları, İstanbul.
  • – 1996, “Tarihöncesi Çağlarda İstanbul”, şurada: M. Beykan (ed.), İstanbul, World City, HABİTAT II: 88-101. Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, İstanbul.
  • – 2007, “Marmara Bölgesi Neolitik Çağ Kültürleri”, şurada: M. Özdoğan – N. Başgelen (ed.), Anadolu’da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa’ya Yayılımı. Türkiye’de Neolitik Dö- nem: yeni kazılar, yeni bulgular: 401-426 (metin), 405-430 (levhalar). Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
  • – 2010, “Tarihöncesi Dönemlerin İstanbul’u”, K. Durak (ed.) Bizantion’dan İstanbul’a Bir Başkentin 8000 Yılı: 30-49. Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi, İstanbul.
  • – 2011, “Submerged Sites and Drowned Topographies along the Anatolian Coasts: an overview”, şurada: J. Benjamin et al. (ed.), Submerged Prehistory: 219-229. Oxbow Books, Oxford.
  • Özmen, İ. H. 2007, “Tarihe ve Kültüre Saygı: ‘Marmaray’”, şurada: Z. Kızıltan (ed.), Gün Işığında İstanbul’un 8000 Yılı. Marmaray, Metro, Sultanahmet Kazıları: 22-27. Vehbi Koç Vakfı, İstanbul.
  • Yılmaz, Y. 2011, “Marmara Bölgesi Neolitik Dönem Ölü Gömme Gelenekleri İlkler: Yenikapı Kazı Bulguları”, TÜBA-AR 14: 283-302.
APA KIZILTAN Z, POLAT M (2013). Yenikapı Kurtarma Kazıları: Neolitik Dönem Çalışmaları. , 1 - 40.
Chicago KIZILTAN Zeynep,POLAT MEHMET ALİ Yenikapı Kurtarma Kazıları: Neolitik Dönem Çalışmaları. (2013): 1 - 40.
MLA KIZILTAN Zeynep,POLAT MEHMET ALİ Yenikapı Kurtarma Kazıları: Neolitik Dönem Çalışmaları. , 2013, ss.1 - 40.
AMA KIZILTAN Z,POLAT M Yenikapı Kurtarma Kazıları: Neolitik Dönem Çalışmaları. . 2013; 1 - 40.
Vancouver KIZILTAN Z,POLAT M Yenikapı Kurtarma Kazıları: Neolitik Dönem Çalışmaları. . 2013; 1 - 40.
IEEE KIZILTAN Z,POLAT M "Yenikapı Kurtarma Kazıları: Neolitik Dönem Çalışmaları." , ss.1 - 40, 2013.
ISNAD KIZILTAN, Zeynep - POLAT, MEHMET ALİ. "Yenikapı Kurtarma Kazıları: Neolitik Dönem Çalışmaları". (2013), 1-40.
APA KIZILTAN Z, POLAT M (2013). Yenikapı Kurtarma Kazıları: Neolitik Dönem Çalışmaları. Arkeoloji ve Sanat, 0(143), 1 - 40.
Chicago KIZILTAN Zeynep,POLAT MEHMET ALİ Yenikapı Kurtarma Kazıları: Neolitik Dönem Çalışmaları. Arkeoloji ve Sanat 0, no.143 (2013): 1 - 40.
MLA KIZILTAN Zeynep,POLAT MEHMET ALİ Yenikapı Kurtarma Kazıları: Neolitik Dönem Çalışmaları. Arkeoloji ve Sanat, vol.0, no.143, 2013, ss.1 - 40.
AMA KIZILTAN Z,POLAT M Yenikapı Kurtarma Kazıları: Neolitik Dönem Çalışmaları. Arkeoloji ve Sanat. 2013; 0(143): 1 - 40.
Vancouver KIZILTAN Z,POLAT M Yenikapı Kurtarma Kazıları: Neolitik Dönem Çalışmaları. Arkeoloji ve Sanat. 2013; 0(143): 1 - 40.
IEEE KIZILTAN Z,POLAT M "Yenikapı Kurtarma Kazıları: Neolitik Dönem Çalışmaları." Arkeoloji ve Sanat, 0, ss.1 - 40, 2013.
ISNAD KIZILTAN, Zeynep - POLAT, MEHMET ALİ. "Yenikapı Kurtarma Kazıları: Neolitik Dönem Çalışmaları". Arkeoloji ve Sanat 143 (2013), 1-40.