TEKFUR SARAYI CAM BULUNTULARI ARKEOMETRİK ÇALIŞMALARI

KADIOGLU, Yusuf Kagan; AKYOL, Ali Akın

TEKFUR SARAYI CAM BULUNTULARI ARKEOMETRİK ÇALIŞMALARI

Ali Akın AKYOL, (Gazi Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Kültür Varlıklarını Koruma ve Onarım Bölümü, Tarihi Malzeme Araştırma ve Koruma Laboratuvarı (MAKLAB), Ankara, Türkiye)

Yusuf Kağan KADIOĞLU (Ankara Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Ankara, Türkiye)

TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi

2 0

Yıl: 2015 Cilt: 0 Sayı: 13 Sayfa Aralığı: 27 - 36 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

TEKFUR SARAYI CAM BULUNTULARI ARKEOMETRİK ÇALIŞMALARI

Öz:

18. ve 19. yüzyıla tarihlenen cam buluntuları ile Tekfur Sarayı, İstanbulda cam üretiminin gerçekleştiği birkaç merkezden biri olmalıdır. Bu çalışmada, 1995 ve 1999 yıllarında gerçekleştirilen Tekfur Sarayı kazısından ele geçen cam örnekler arkeometrik yönden incelenmiştir. Cam örnekler öncelikle form özelliklerini yansıtacak şekilde gruplandırılmış, fotoğraflanarak belgelenmiş ve kodlanmıştır. Cam örneklerinin yapım teknikleri hem çıplak gözle hem de Binoküler mikroskop altında habbe şekillerine göre belirlenmeye çalışılmıştır. Örnekler serbest üfleme, kalıba üfleme ya da kalıba döküm teknikleri ile üretilmiş olmalıdır. Örneklerin element ve mineralojik içerikleri X-ışınları fluoresans spektroskopi (Mikro XRF ve PED-XRF) ve Raman spektroskopi yöntemleri ile analiz edilmiştir. Analiz sonuçları cam örneklerin tipik soda-kireç camı yapısında olduğunu göstermiştir. Örneklerin yüksek SiO2 içerikleri, camların hem mekanik direnç ve dayanıklılığının, hem de ergime sıcaklığının yüksek oluşuna işaret etmektedir. Camlarda daha yüksek oranda olması beklenen Na2 O,nin örneklerde CaOden daha düşük değerde oluşu camın yapısındaki Na ve Canın zaman içinde yer değiştirmesinden kaynaklanmaktadır. Camlar serbest üfleme tekniği ile üretilmiş olmalıdır. Cam örneklerin bazılarının üretiminde bitki külü (K2 O ve/veya MgO) kullanılmıştır. Cam örneklerin Al2 O3içeriklerindeki farklılık örneklerin hammadde adresini ayrı kaynaklara dayandırmaktadır. Cam örneklerde renk veren elementler; Fe, Mn, Co, Cu, As, Sn, Sb ve Pbdir. Ayrıca genel olarak Pb içeriği oldukça yüksektir. Örneklerin XRF analizi ile belirlenen Sr ve Zr içerikleri göz önünde bulundurularak, camların üretiminde denizel ve karasal kökenli kumların birlikte kullanılmış olduğu düşünülmektedir. Ek olarak, Raman analizi ile de cam örneklerin karakteristik özellikleri ile renk ve hammadde içeriklerindeki farklılıklar anlaşılmaya çalışılmıştır. Uygulanan analizlerin sonucunda, en genel anlamda Tekfur Sarayı Kazıları ile ele geçen camların kendi içinde birbirlerinden oldukça farklı kimyasal ve fiziksel özelliklere sahip oldukları anlaşılmıştır.

Anahtar Kelime:

Konular: Kültürel Çalışmalar

ARCHAEOMETRIC STUDIES OF THE GLASS FINDS FROM TEKFUR PALACE

Öz:

Tekfur Palace with the glass finds from the 18th and 19th centuries may be one of the glass production centers of İstanbul. The glass samples from the Tekfur Palace excavations of the 1995 and 1999 campaigns were analyzed archaeometrically. The samples were primarily grouped visually according to their forms, then, were photographically documented and catalogued. The production techniques of the glass samples were estimated according to the pore shapes in their structures via binocular microscope analysis. The production technique of the glasses seemed to be the free blowing. The elemental and mineralogical structure of the glass samples were analyzed through X-ray fluorescence spectroscopy (Micro-XRF and PED-XRF) and Raman spectroscopy. Complementary analysis showed that the glass samples were typical soda/lime glasses. The high SiO2content of the samples pointed out that not only the high mechanical strength and durability, but also they have high fluxing temperature. The diagenesis of Na and Ca in time is the reason for the lower Na2 O content compared to CaO. The plant ash (K2 O and/or MgO) should have also been added in some samples. The different rates of Al2 O3content of the glass samples addressed to the different source of the raw materials. The elements of Fe, Mn, Co, Cu, As, Sn, Sb and Pb were the colorants in the glasses composition. Very high Pb contents were measured in the samples. Sr and Zr contents of the samples as determined by PED-XRF analysis might be the indicator of the usage of coastal and terrestrial sediments for the production. Differences of the glass samples in terms of their colour and raw material characteristics have been analyzed by Raman analysis. Applied complementary archaeometrical analyses revealed that the uncovered glass finds from Tekfur Palace excavations were quite different from each others in their chemical and physical properties.

Anahtar Kelime:

Konular: Kültürel Çalışmalar

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

AKSOY, U.B., 2006, Archaeometric Analysis on the Selected Samples of Glass Artifacts Recovered in the Excavation at Alanya Castle, ODTÜ Arkeometri ABD Yüksek Lisans Tezi.
AKYOL, A.A., GÜRAY, Ç.G., KADIOĞLU, Y.K., DEMİRCİ, Ş., 2009, Elaiussa-Sebaste Cam Örnekleri Arkeometrik Çalışmaları, 24. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayın No: 3173 / Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayın No: 132, Ankara, 13-28.
AKYOL, A.A., KADIOĞLU, Y.K., DEMİRCİ, Ş., ÖZGÜMÜŞ, Ü., 2012, İstanbul Yeni Cami Hünkar Kasrı Camları Üzerine Arkeometrik Çalışmalar, ODTÜ FBE Arkeometri Anabilim Dalı 2. ODTÜ Arkeometri Çalıştayı Türkiye Arkeolojisinde Cam: Arkeolojik ve Arkeometrik Çalışmalar Bildiri Kitabı, Ankara, 159-171.
AKYOL, A.A., KADIOĞLU, Y.K., ÖZGÜMÜŞ, Ü., KANYAK, S., 2014, İstanbul Koca Ragıb Paşa Kütüphanesi Camları Arkeometrik Analizleri, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/11 Fall 2014, 1-13.
AYDIN, M., AKYOL, A.A., ERTEN, E., 2015, Olba Kazısı Camları Arkeometrik Çalışmaları, Selevcia Ad Calycadnvm, Olba Kazısı Yayınları, Sayı: V-2015, 197- 206.
BAKIRER, Ö., 1985, Cam Buluntuların Değerlendirilmesinde Arkeometrik Araştırmaların Önemi, VII. Kazı Sonuçları, I. Arkeometri Toplantısı Bildiriler Kitabı, Ankara, 61-67.
BAKIRER, Ö., 2001, Tekfur Sarayı Cam Buluntuları, V. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Ankara, 41-56.
BAKIRER, Ö., 2003, Tekfur Sarayı Kazı Buluntularından Bir Cam Kap, VII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildiriler Kitabı, (Der. G. Köroğlu), İstanbul, 42-48.
BAKIRER, Ö., 2012, Glass Finds Recovered in the Excavation at Tekfur Sarayı, Türkiyede Arkeometrinin Ulu Çınarları, (Der. A.A. Akyol, K. Özdemir), Homer Kitabevi Yayınları, İstanbul, 107-116.
BAMFORD C.R., 1962, The application of the field theory to colored glasses, Physics and Chemistry of Glasses 3, 189-202.
BEŞER, E., 2008, Archaeometrical Investigation of some Medieval Glass Samples from Alanya Region, ODTÜ Arkeometri ABD Yüksek Lisans Tezi.
BEŞER, E., UZUN, A., DEMİRCİ, Ş., AKYOL, A.A., KADIOĞLU, Y.K., 2010, Archaeometry of the Glass from Alanya, Late Antique/ Early Byzantine Glass in the Eastern Mediterranean, (Ed. Ergün Laflı), TÜBİTAK Yayını, 213-233.
FREESTONE, I.C., PONTING, M., HUGHES, M. J., 2002, The Origin of Byzantine Glass from Maroni Petrera, Cyprus, Archaeometry, Vol 44, No. 2, 257-272.
FREESTONE, I.C., LESLIE, K. A., THIRWALL, M., GORIN-ROSEN, Y., 2003, Strontium Isotopes in the Investigation of Early Glass Production: Byzantine and Early Islamic Glass from the Near East, Archaeometry, Vol. 45, No. 1, 19-32.
HENDERSON, J., 2013, Ancient Glass An Interdisciplinary Exploration, Cambridge University Press, 320-325.
MÜLLER-WIENER, W., 2002, İstanbul‟un Tarihsel Topografyası, (Çev. Ü. Sayın), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 244.
OHNO, Y., 2007, Spectral Colour Measurement, in CIE Colorimetry: Understanding the CIE System, J. Schanda, Ed., Ch. 5., Wiley, New York.
SHACKLEY, M.S. (Ed.), 2011, X-Ray Fluorescence Spectrometry (XRF) in Geoarchaeology, DOI 10.1007/978-1-4419-6886-9-2, Springer Publication.
YENİŞEHİRLİOĞLU, F., 2001, Tekfur Sarayı Çini Fırınları Kazısı 1995-2001, 24. Kazı Sonuçları Toplantısı, Cilt 1, T.C. Kültür Bakanlığı, Ankara, 329-344.

APA	AKYOL A, KADIOGLU Y (2015). TEKFUR SARAYI CAM BULUNTULARI ARKEOMETRİK ÇALIŞMALARI. , 27 - 36.
Chicago	AKYOL Ali Akın,KADIOGLU Yusuf Kagan TEKFUR SARAYI CAM BULUNTULARI ARKEOMETRİK ÇALIŞMALARI. (2015): 27 - 36.
MLA	AKYOL Ali Akın,KADIOGLU Yusuf Kagan TEKFUR SARAYI CAM BULUNTULARI ARKEOMETRİK ÇALIŞMALARI. , 2015, ss.27 - 36.
AMA	AKYOL A,KADIOGLU Y TEKFUR SARAYI CAM BULUNTULARI ARKEOMETRİK ÇALIŞMALARI. . 2015; 27 - 36.
Vancouver	AKYOL A,KADIOGLU Y TEKFUR SARAYI CAM BULUNTULARI ARKEOMETRİK ÇALIŞMALARI. . 2015; 27 - 36.
IEEE	AKYOL A,KADIOGLU Y "TEKFUR SARAYI CAM BULUNTULARI ARKEOMETRİK ÇALIŞMALARI." , ss.27 - 36, 2015.
ISNAD	AKYOL, Ali Akın - KADIOGLU, Yusuf Kagan. "TEKFUR SARAYI CAM BULUNTULARI ARKEOMETRİK ÇALIŞMALARI". (2015), 27-36.

APA	AKYOL A, KADIOGLU Y (2015). TEKFUR SARAYI CAM BULUNTULARI ARKEOMETRİK ÇALIŞMALARI. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 0(13), 27 - 36.
Chicago	AKYOL Ali Akın,KADIOGLU Yusuf Kagan TEKFUR SARAYI CAM BULUNTULARI ARKEOMETRİK ÇALIŞMALARI. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi 0, no.13 (2015): 27 - 36.
MLA	AKYOL Ali Akın,KADIOGLU Yusuf Kagan TEKFUR SARAYI CAM BULUNTULARI ARKEOMETRİK ÇALIŞMALARI. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, vol.0, no.13, 2015, ss.27 - 36.
AMA	AKYOL A,KADIOGLU Y TEKFUR SARAYI CAM BULUNTULARI ARKEOMETRİK ÇALIŞMALARI. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi. 2015; 0(13): 27 - 36.
Vancouver	AKYOL A,KADIOGLU Y TEKFUR SARAYI CAM BULUNTULARI ARKEOMETRİK ÇALIŞMALARI. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi. 2015; 0(13): 27 - 36.
IEEE	AKYOL A,KADIOGLU Y "TEKFUR SARAYI CAM BULUNTULARI ARKEOMETRİK ÇALIŞMALARI." TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 0, ss.27 - 36, 2015.
ISNAD	AKYOL, Ali Akın - KADIOGLU, Yusuf Kagan. "TEKFUR SARAYI CAM BULUNTULARI ARKEOMETRİK ÇALIŞMALARI". TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi 13 (2015), 27-36.