Çokanlamlılık-Eşadlılık İkileminde İştirâk-i Lâfzî

Ömer ACAR (Ankara Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Ankara, Türkiye)
Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
4 0
Yıl: 2010 Cilt: 51 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 241 - 270 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Çokanlamlılık-Eşadlılık İkileminde İştirâk-i Lâfzî

Öz:
Çokanlamlılık, genel olarak dünya dillerinde görülen bir olgudur. Arap dilinde bu ol- gudan iştirâk-i lafzî/teaddudul-ma nâ; bu olguyu ifade eden kelimelerden ise müşte- rek lafızlar olarak bahsedilmektedir. Türkçeyle birlikte pek çok dilde, çokanlamlılık ile karıştırılması muhtemel olan eşadlılık veya eşseslilik olgusunu karşılamak üzere ayrı terimler kullanılmaktadır. Bu iki olguyu birbirinden ayıran en önemli fark şudur: Ço- kanlamlılıkta aynı kelimenin değişik anlamları arasında mutlaka bir ilişkinin bulunması gerekirken, eşadlılıkta bunun tersi söz konusudur. Yani bir kelimenin farklı anlamları arasında ortak bir yön bulunuyorsa, bu kelime çokanlamlı; aksi takdirde eşadlı/eşsesli- dir. Arap dilinde ilk dönemlerden itibaren lafz-ı müşterekle alakalı öne sürülen şartların esasında Türkçedeki eşadlılık, İngilizcedeki homonymy/homography olgusu için geçerli olduğu görülmektedir.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Diğer Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akdemir, Hikmet, Belâgat Terimleri Ansiklopedisi, İzmir: Nil Yayınları, 1999.
  • Aksan, Doğan, Anlambilim- Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi, Ankara: Engin Yayınları, 1999.
  • ____, Her Yönüyle Dil-Ana Çizgileriyle Dilbilim, Beşinci Baskı, Ankara: TDK Yayınları, 1995.
  • Albayrak, Halis, Tefsir Usûlü, İstanbul: Şule Yayınları, 1998.
  • el-Antâkî, Muhammed, Dirâsât fî Fıkhi’l-Luğa, Beyrut: Dâru’ş-Şarki’l-Arabî, 1969.
  • Atakan Altınörs, Dil Felsefesi Sözlüğü, İstanbul: Paradigma, 2000.
  • Bilgegil, M. Kaya, Edebiyat Bilgi ve Teorileri, İstanbul: Enderun Kitabevi, 1989.
  • Bolelli, Nusrettin, Belâgat-Arap Edebiyatı Bilgi ve Teorileri, İstanbul: İFAV Yay., 1993.
  • el-Bustânî, Butrus, Kitâbu Dâirati’l-Me‘ârif (L’Encyclopédie Arabe), Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, tsz.
  • Cebel, Abdulkerîm Muhammed Hasan, Fî İlmi’d-Dilâle-Dirâse Tatbîkıyye fî Şerhi’l Enbârî li’l-Mufaddaliyyât, Kahire: Dâru’l-Ma‘rife el-Câmi‘iyye, 1997.
  • Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Tarihi I-II, Ankara: Fecr Yayınevi, 1996.
  • Cündioğlu, Dücane, Anlamın Buharlaşması ve Kur’an, İstanbul: Tibyan, 1997, İkinci Baskı.
  • ____, Sözlü Kültür’den Yazılı Kültür’e Anlam’ın Tarihi, İstanbul: Tibyan, 1997.
  • Çetin, Esma, Dâmegânî’nin el-Vücûh ve’n-Nezâir İsimli Eserindeki Metodu (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bursa: Uludağ Ü. Sos.Bil.Enst., 2006.
  • Çetin, Nihad M., “Arap Dili ve Edebiyatı” TDV İslâm Ansiklopedisi, c.III, ss. 282-309.
  • ed-Dâmegânî, Ebû Abdillah Hüseyin b. Muhammed, Kâmûsu’l-Kur’ân ev Islâhu’l-Vucûh ve’n-Nezâir fi’l-Kur’âni’l-Kerîm, thk: Abdulaziz Seyyidu’l-Ehl, Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 1985.
  • Doğan, D. Mehmet, Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: İz Yayınları, 1996.
  • Ebû Zehra, Muhammed, İslâm Hukuku Metodolojisi ‘Fıkıh Usûlü’, çev. Abdülkadir Şener, Ankara: Fon Matbaacılık, 1981.
  • el-Ezrârî, Takiyyuddîn Ebî Bekr Ali b. Abdillâh el-Hamevî, Hizânetu’l-Edeb, Beyrut: Dâru ve Mektebetu’l-Hilâl, 1987.
  • el-Gazâlî, Ebû Hâmid, Mi‘yâru’l-İlm, thk: Suleyman Dunyâ, Kahire: Dâru’l- Me‘ârif, 1961.
  • Güven, Şahin, Kur’ân’ın Anlaşılması ve Yorumlanmasında Çokanlamlılık Sorunu, İstanbul: Denge Yayınları, 2005.
  • İbn Cinnî, Ebu’l-Feth ‘Usmân, el-Hasâis, thk. Muhammed Ali en-Neccâr, Beyrut: Âlemu’l-Kutub, tsz.
  • İbn Fâris, Ebu’l-Huseyn Ahmed, es-Sâhibî fî Fıkhi’l-Luğati’l-Arabiyye ve Mesâilihâ ve Suneni’l-Arab fî Kelâmihâ, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1997.
  • İbn Manzûr, Mumammed b. Mukerrem, Lisânu’l-‘Arab, Beyrut: Dâru Sâdır, Birinci Baskı, I- XV, tsz.
  • İşler, Emrullah, “Çokanlamlılık, Anlam Daralması ve Kur’an’ın Türkçe Çevirilerinde Yapılan Yanlışlar”, Kur’an ve Dil Sempozyumu, içinde, ss. 385-397.
  • ____, “ ‘Secde’ Kelimesi ve Türkçeye Çeviri Sorunu”, İslâmiyât, 1998, c. 1, S. 3, ss. 105-115.
  • el-Kazvînî, Celâluddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa‘duddîn b. ‘Umar, el-Îdâh fî Ulûmi’l-Belâğa, Beyrut: Dâru İhyâi’l-‘Ulûm, 1998.
  • Koç, Nurettin, Açıklamalı Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 1992.
  • el-Mubârek, Muhammed, Fıkhu’l-Luğa ve Hasâisu’l-Arabiyye, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1960.
  • el-Muneccid, Muhammed Nureddîn, el-İştirâku’l-Lafziyyu fi’l-Kur’âni’l-Kerîm-Beyne’n-Nazariyyeti ve’t-Tatbîk, Dimaşk: Dâru’l-Fikr, 1998.
  • Palmer, Frank Robert, Semantik-Yeni Bir Anlambilim Projesi, çev. Ramazan Ertürk, I. Baskı, Ankara: Kitâbiyât, 2001.
  • er-Râzî, Muhammed b. ‘Umar b. el-Huseyn, el-Mahsûl, thk. Tâhâ Câbir Feyyâz el-‘Alvânî, Riyad: Câmiatu’l-İmâm Muhammed b. Suûd el-İslâmiyye, 1980.
  • es-Sâlih, Subhî, Dirâsât fî Fıkhi’l-Luğa, Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 1989.
  • es-Sa‘rân, Mahmud, İlmu’l-Luğa- Mukaddimetun li’l-Kârii’l-Arabî, Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l-Arabiyye, tsz.
  • Sîbeveyhi, Ebû Bişr Amr b. Osman, el-Kitâb, thk. Abdusselâm Muhammed Harun, Kahire: Mektebetu’l-Hâncî, 1988, III. Baskı.
  • Sözen, Edibe, Söylem/Belirsizlik, Mübadele, Bilgi/Güç ve Refleksivite, İstanbul: Paradigma, 1999, Birinci Basım
  • es-Suyûtî, Celâluddin Abdurrahman b. Ebî Bekr, el-Muzhir fî ‘Ulûmi’l-Luğa ve Envâ‘ihâ, thk. Fuâd Ali Mansûr, Birinci Baskı, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1998.
  • ____, el-İtkân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân, Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1996.
  • Şa‘bân, Zekiyyuddîn, İslam Hukuk İlminin Esasları (Usûlü’l-Fıkh), çev. İbrahim Kâfi Dönmez, Ankara: TDV Yayınları, 1996.
  • Şimşek, Mehmet Ali, Arap Dilinde Çok Anlamlılık ve Karine İlişkisi, Basılmamış Doktora Tezi, Konya:2000.
  • Tâhirü’l-Mevlevî, Edebiyat Lügatı, İstanbul: Enderun Kitabevi, 1994.
  • Takiyyuddîn el-Mısrî, Ebu’r-Rebî‘ Suleyman b. Buneyn b. Halef b. ‘Ivaz, İttifâku’l-Mebânî ve’ftirâku’l-Me‘ânî, Ammân: Dâru ‘Ammâr, 1985.
  • TDK Sözlük, Ankara: TDK Yayınları, 1998.
  • The Golden Dictionary-İngilizce-Türkçe-Türkçe-İngilizce, haz. Necmettin Arıkan, Gülderen Yenal, Gülsevin Taşpınar, İstanbul: Altın Kitaplar Yayınları, 1986.
  • el-Vâfî, Alî Abdu’l-Vâhid, Fıkhu’l-Luğa, Kahire: Dâru Nahdati Mısr li’t-Tıbâ‘a ve’n-Neşr, tsz.
  • Ya‘kûb, İmîl Bedî‘- Mîşâl Âsî, el-Mu‘cemu’l-Mufassal fi’l-Luğati ve’l-Edeb, (Beyrut: Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 1987.
  • ez-Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed b. ‘Abdillah, el-Burhân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1988.
  • Zeydân, ‘Abdulkerîm, el-Vecîz fî Usûli’l-Fıkh, İstanbul: Dersaâdet, tsz. http://www.angelfire.com/tx4/ lisan/ fiqhlughah/polysemy.htm (12.02.2010).
APA Acar O (2010). Çokanlamlılık-Eşadlılık İkileminde İştirâk-i Lâfzî. , 241 - 270.
Chicago Acar Omer Çokanlamlılık-Eşadlılık İkileminde İştirâk-i Lâfzî. (2010): 241 - 270.
MLA Acar Omer Çokanlamlılık-Eşadlılık İkileminde İştirâk-i Lâfzî. , 2010, ss.241 - 270.
AMA Acar O Çokanlamlılık-Eşadlılık İkileminde İştirâk-i Lâfzî. . 2010; 241 - 270.
Vancouver Acar O Çokanlamlılık-Eşadlılık İkileminde İştirâk-i Lâfzî. . 2010; 241 - 270.
IEEE Acar O "Çokanlamlılık-Eşadlılık İkileminde İştirâk-i Lâfzî." , ss.241 - 270, 2010.
ISNAD Acar, Omer. "Çokanlamlılık-Eşadlılık İkileminde İştirâk-i Lâfzî". (2010), 241-270.
APA Acar O (2010). Çokanlamlılık-Eşadlılık İkileminde İştirâk-i Lâfzî. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 51(2), 241 - 270.
Chicago Acar Omer Çokanlamlılık-Eşadlılık İkileminde İştirâk-i Lâfzî. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 51, no.2 (2010): 241 - 270.
MLA Acar Omer Çokanlamlılık-Eşadlılık İkileminde İştirâk-i Lâfzî. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, vol.51, no.2, 2010, ss.241 - 270.
AMA Acar O Çokanlamlılık-Eşadlılık İkileminde İştirâk-i Lâfzî. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2010; 51(2): 241 - 270.
Vancouver Acar O Çokanlamlılık-Eşadlılık İkileminde İştirâk-i Lâfzî. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2010; 51(2): 241 - 270.
IEEE Acar O "Çokanlamlılık-Eşadlılık İkileminde İştirâk-i Lâfzî." Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 51, ss.241 - 270, 2010.
ISNAD Acar, Omer. "Çokanlamlılık-Eşadlılık İkileminde İştirâk-i Lâfzî". Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 51/2 (2010), 241-270.
Sayfa Oluşturulma Tarihi
22-04-2024 22:41

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları