Multipl Skleroz Hastalarında Yorgunluğun Depresyon, Özürlülük ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi
Yıl: 2015 Cilt: 52 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 247 - 251 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
Multipl Skleroz Hastalarında Yorgunluğun Depresyon, Özürlülük ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi
Öz: Amaç: Yorgunluk subjektif ve nonspesifik bir semptom olduğundan değerlendirilmesi ve saptanması zordur. Yapılan çalışmalarda MS'li bireylerin %75-87'sinin yorgunluktan yakındığı, bunların 2/3'ünün hastalığın en kötü üç semptomundan biri olarak yorgunluğu gösterdikleri saptanmıştır. Bu çalışmada yorgunluk şikâyeti olan MS hastalarının yaşadıkları yorgunluğun şiddetini, sıklığını, niteliğini, özürlülük düzeyi ve depresyonla ilişkisini, yaşam kalitesine etkisini araştırmayı amaçladık. Yöntem: Çalışmaya 84 kadın, 36 erkek olmak üzere toplam 120 MS olgusu alındı. Hastaların sosyodemografik özellikleri ve yorgunluk yaşayıp yaşamadıkları sorgulandı. Yorgunluğun varlığı ve ciddiyeti Fatigue Severity Scale (FSS) ile değerlendirildi. Şu andaki özürlülük durumu Expanded Disability Status Scale (EDSS) ile belirlendi. Tüm hastaların yaşam kalitesinin değerlendirilmesi için Multiple Sclerosis Quality of Life-54 (MSQoL-54) anketi ve depresyon durumunun saptanması için Beck Depression Inventory (BDI) kullanıldı. FSS skoruna göre hastalar yorgun (>=4) ve yorgun değil (<4) olarak gruplandırıldı. Her iki grup yaş, cinsiyet, MS klinik tipi, MS hastalık süresi, EDSS skoru, BDI skoru ve MSQoL-54 ile karşılaştırıldı. Bulgular: Çalışmanın sonucunda hastaların %70'i yorgun bulundu ve bunların %38'i yorgunluğu en büyük şikâyet olarak belirtti. Yaş, cinsiyet ve hastalık süresiyle yorgunluk arasında ilişki saptanmadı. Eğitim durumu ile zayıf negatif ilişki (p<0,05, r=0,214) ve MS tipleriyle yorgunluk arasında istatistiksel olarak anlamlı (p<0,01) ancak zayıf bir ilişki (0,228) olduğu görüldü. Yorgunluğu olan hastaların EDSS ve BDI skorları daha yüksekti. Ek olarak, FSS skorlarıyla EDSS ve BDI skorları arasında istatistiksel olarak anlamlı ve pozitif korelasyon saptandı (r=0,404, r=0,476, p<0,01). Yorgunluğu olan hastaların yaşam kalitesi değerleri daha düşük bulundu (r=-0,58, p<0,01). Benzer olarak MSQoL-54 alt ölçekleriyle yorgunluk arasında da ters ilişki saptandı. Sonuç: Bu çalışma, MS hastalarında yorgunluğun özürlülük ve depresyonla pozitif ilişkili olduğunu, yaşam kalitesi üzerine negatif etkili olduğunu göstermiştir.
Anahtar Kelime: Konular:
Correlation of Fatigue with Depression, Disability Level and Quality of Life in Patients with Multiple Sclerosis
Öz: Introduction: Fatigue is a subjective and non-specific symptom; therefore, evaluation of fatigue is quite difficult. Fatigue has been reported in 75%-87% of patients with multiple sclerosis (MS) and two-thirds of these patients indicated fatigue as one of the worst three common symptoms that they experienced. This study was conducted to measure the intensity, frequency and the characteristics of fatigue in patients with MS. Moreover, the effect of fatigue on the quality of life and its association with depression and disability were evaluated.Methods: One hundred and twenty patients with multiple sclerosis (84 women and 36 men) were included in our study. The patients' sociodemographic characteristics and their experiences on symptoms of fatigue were questioned. Presence and degree of fatigue were assessed using the fatigue severity scale (FSS). Disability status was detected with expanded disability status scale (EDSS). The Multiple Sclerosis Quality of Life (MSQoL-54) survey was conducted to evaluate the quality of life of patients and Beck Depression Inventory (BDI) was used to determine the current depression status. Patients were grouped into fatigue and nonfatigue groups based on FSS. Both groups were compared according to their age, sex, MS clinical types, course of the disease and scores of EDSS, BDI and MSQoL-54. Results: Seventy percent of patients reported fatigue and 38% of these patients defined fatigue as their most disabling symptom. There was no correlation of fatigue with age, sex and disease duration. The correlation of fatigue and educational level was negative and weak (p<.05, r=-.214) and the correlation between fatigue and MS clinical types were significant but weak (p<.01, r=.228). Patients with fatigue had higher EDSS and BDI scores. In addition, FSS scores were found to be statistically meaningful and positively correlated with both EDSS and BDI scores (r=.404, r=.476, p<.01). Furthermore, our findings revealed that the quality of life in patients with MS and fatigue was poor (r=-.58 p<.01). Similarly, a negative connection was found between MSQoL-54 sub-scales and fatigue. Conclusion: This study proved that fatigue has a positive correlation with depression and disability and a negative significant relation with the quality of life of patients with MS.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Multiple Sclerosis Council for Clinical Practice Guidelines. Fatigue and Multiple Sclerosis. Evidence-Based Management Strategies for Fatigue in Multiple Scle- rosis. Washington: Paralyzed Veterans of America; 1998.
- Krupp LB, Alvarez LA, LaRocca NG, Scheinberg LC. Fatigue in multiple sclero- sis. Arch Neurol 1988; 45:435-437. [CrossRef]
- Freal JE, Kraft GH, Coryell JK. Symptomatic fatigue in multiple sclerosis. Arch Phys Med Rehabil 1984; 65:135-138.
- Murray TJ. Amantadine therapy for fatigue in multiple sclerosis. Can J Neurol Sci 1985; 12:251-254.
- Comi G, Leocani L, Rossi P, Colombo B. Physiopathology and treatment of fatigue in multiple sclerosis. J Neurol 2001; 248:174-179. [CrossRef]
- Krupp LB. Fatigue in multiple sclerosis: definition, pathophysiology and treat- ment. CNS Drugs 2003; 17:225-234. [CrossRef]
- Krupp LB. Fatigue in Multiple Sclerois: A Guide to Diagnosis and Management. New York: Demos Medical Publishing Inc; 2004.
- Vickrey BG, Hays RD, Harooni R, Myers LW, Ellison GW. A health-related quality of life measure for multiple sclerosis. Qual Life Res 1995; 4:187-206. [CrossRef]
- Idiman E, Uzunel F, Ozakbas S, Yozbatiran N, Oguz M, Callioglu B, Gokce N, Bahar Z. Cross-cultural adaptation and validation of multiple sclerosis quality of life questionnaire (MSQoL-54) in a Turkish multiple sclerosis sample. J Neu- rol Sci 2006; 240:77-80. [CrossRef]
- Fisk JD, Ritvo PG, Ross L, Haase DA, Marrie TJ, Schlech WF. Measuring the functional impact of fatigue: initial validation of the fatigue impact scale. Clin Infect Dis 1994; 18(Suppl 1):79-83. [CrossRef]
- Vercoulen JH, Hommes OR, Swanink CM, Jongen PJ, Fennis JF, Galama JM, van der Meer JW, Bleijenberg G. The measurement of fatigue in patients with multiple scle- rosis. A multidimensional comparison with patients with chronic fatigue syndrome and healthy subjects. Arch Neurol 1996; 53:642-649. [CrossRef]
- Van der Werf SP, Jongen PJ, Lycklama a Nijeholt GJ, Barkhof F, Hommes OR, Bleijenberg G. Fatigue in multiple sclerosis: interrelations between fatigue complaints, cerebral MRI abnormalities and neurological disability. J Neurol Sci 1998; 160:164-170. [CrossRef]
- Bakshi R, Shaikh ZA, Miletich RS, Czarnecki D, Dmochowski J, Henschel K, Janard- han V, Dubey N, Kinkel PR. Fatigue in multiple sclerosis and its relationship to de- pression and neurologic disability. Mult Scler 2000; 6:181-185. [CrossRef]
- Djaldetti R, Ziv I, Achiron A, Melamed E. Fatigue in multiple sclerosis com- pared with chronic fatigue syndrome: A quantitative assessment. Neurology 1996; 46:632-635. [CrossRef]
- Iriarte J, Subira ML, Castro P. Modalities of fatigue in multiple sclerosis: correlation with clinical and biological factors. Mult Scler 2000; 6:124-130. [CrossRef]
- Türkbay TG, Yıldırım Y, Özakbaş S. Multiple sklerozlu hastalarda yorgunluk ve yorgunluğun etkisinin değerlendirilmesi. Arch Neuropsychiatr 2004; 10:515- 520.
- Flachenecker P, Kumpfel T, Kallmann B, Gottschalk M, Grauer O, Rieckmann P, Trenkwalder C, Toyka KV. Fatigue in multiple sclerosis: a comparison of different rating scales and correlation to clinical parameters. Mult Scler 2002; 8:523-526. [CrossRef]
- Sadovnick AD, Remick RA, Allen J, Swartz E, Yee IM, Eisen K, Farquhar R, Hashimoto SA, Hooge J, Kastrukoff LF, Morrison W, Nelson J, Oger J, Paty DW. Depression and multiple sclerosis. Neurology 1996; 46:628-632. [CrossRef]
- Schwartz CE, Coulthard-Morris L, Zeng Q. Psychosocial correlates of fatigue in multiple sclerosis. Arch Phys Med Rehabil 1996; 77:165-170. [CrossRef]
- Randolph JJ, Arnett PA. Depression and fatigue in relapsing-remitting MS: the role of symptomatic variability. Mult Scler 2005; 11:186-190. [CrossRef]
- Rasova K, Brandejsky P, Havrdova E, Zalisova M, Rexova P Spiroergometric and spirometric parameters in patients with multiple sclerosis: are there any links between these parameters and fatigue, depression, neurological impair- ment, disability, handicap and quality of life in multiple sclerosis? Mult Scler 2005; 11:213-221. [CrossRef]
- Ünver V, Kılıç B, Bolu A, Demirkaya Ş. An analysis of the fatigue-related factors and coping strategies in multiple sclerosis patients. J Neurol Sci 2012; 29:306- 315.
- Kroencke DC, Lynch SG, Denney DR. Fatigue in multiple sclerosis: relationship to depression, disability, and disease pattern. Mult Scler 2000; 6:131-136. [CrossRef]
- Roelcke U, Kappos L, Lechner-Scott J, Brunnschweiler H, Huber S, Ammann W, Plohmann A, Dellas S, Maguire RP, Missimer J,Radu EW, Steck A, Leenders KL. Reduced glucose metabolism in the frontal cortex and basal ganglia of multiple sclerosis patients with fatigue: a 18F-fluorodeoxyglucose positron emission tomography study. Neurology 1997; 48:1566-1571. [CrossRef]
- Kaya T, Karatepe A.G., Demirhan A., Günaydın R., Gedizlioğlu M., Çe P. Fatigue and Related Factors in Patients With Multiple Sclerosis. J Neurol Sci 2009; 26:190-197.
- Amato MP, Ponziani G, Rossi F, Liedl CL, Stefanile C, Rossi L. Quality of life in multiple sclerosis: the impact of depression, fatigue and disability. Mult Scler 2001; 7:340-344. [CrossRef]
- Janardhan V, Bakshi R. Quality of life in patients with multiple sclerosis: the impact of fatigue and depression. J Neurol Sci 2002; 205:51-58. [CrossRef]
- Benedict RH, Wahlig E, Bakshi R, Fishman I, Munschauer F, Zivadinov R, Wein- stock-Guttman B. Predicting quality of life in multiple sclerosis: accounting for physical disability, fatigue, cognition, mood disorder, personality, and behavior change. J Neurol Sci 2005; 231:29-34. [CrossRef]
- Göksel Karatepe A, Kaya T, Günaydın R, Demirhan A, Ce P, Gedizlioğlu M. Quality of life in patients with multiple sclerosis: the impact of depression, fatigue, and disability. Int J Rehabil Res 2011; 34:290-298. [CrossRef]
- Drulovic J, Bursac LO, Milojkovic D, Tepavcevic DK, Gazibara T, Pekmezovic T. MSQoL-54 predicts change in fatigue after inpatient rehabilitation for people with multiple sclerosis. Disabil Rehabil 2013; 35:362-366. [CrossRef]
| APA | KAYA AYGÜNOĞLU S, ÇELEBİ A, VARDAR N, GÜRSOY E (2015). Multipl Skleroz Hastalarında Yorgunluğun Depresyon, Özürlülük ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi. , 247 - 251. |
| Chicago | KAYA AYGÜNOĞLU Selma,ÇELEBİ Arif,VARDAR Nilgün,GÜRSOY Esra Multipl Skleroz Hastalarında Yorgunluğun Depresyon, Özürlülük ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi. (2015): 247 - 251. |
| MLA | KAYA AYGÜNOĞLU Selma,ÇELEBİ Arif,VARDAR Nilgün,GÜRSOY Esra Multipl Skleroz Hastalarında Yorgunluğun Depresyon, Özürlülük ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi. , 2015, ss.247 - 251. |
| AMA | KAYA AYGÜNOĞLU S,ÇELEBİ A,VARDAR N,GÜRSOY E Multipl Skleroz Hastalarında Yorgunluğun Depresyon, Özürlülük ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi. . 2015; 247 - 251. |
| Vancouver | KAYA AYGÜNOĞLU S,ÇELEBİ A,VARDAR N,GÜRSOY E Multipl Skleroz Hastalarında Yorgunluğun Depresyon, Özürlülük ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi. . 2015; 247 - 251. |
| IEEE | KAYA AYGÜNOĞLU S,ÇELEBİ A,VARDAR N,GÜRSOY E "Multipl Skleroz Hastalarında Yorgunluğun Depresyon, Özürlülük ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi." , ss.247 - 251, 2015. |
| ISNAD | KAYA AYGÜNOĞLU, Selma vd. "Multipl Skleroz Hastalarında Yorgunluğun Depresyon, Özürlülük ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi". (2015), 247-251. |
| APA | KAYA AYGÜNOĞLU S, ÇELEBİ A, VARDAR N, GÜRSOY E (2015). Multipl Skleroz Hastalarında Yorgunluğun Depresyon, Özürlülük ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi. Nöropsikiyatri Arşivi, 52(3), 247 - 251. |
| Chicago | KAYA AYGÜNOĞLU Selma,ÇELEBİ Arif,VARDAR Nilgün,GÜRSOY Esra Multipl Skleroz Hastalarında Yorgunluğun Depresyon, Özürlülük ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi. Nöropsikiyatri Arşivi 52, no.3 (2015): 247 - 251. |
| MLA | KAYA AYGÜNOĞLU Selma,ÇELEBİ Arif,VARDAR Nilgün,GÜRSOY Esra Multipl Skleroz Hastalarında Yorgunluğun Depresyon, Özürlülük ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi. Nöropsikiyatri Arşivi, vol.52, no.3, 2015, ss.247 - 251. |
| AMA | KAYA AYGÜNOĞLU S,ÇELEBİ A,VARDAR N,GÜRSOY E Multipl Skleroz Hastalarında Yorgunluğun Depresyon, Özürlülük ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi. Nöropsikiyatri Arşivi. 2015; 52(3): 247 - 251. |
| Vancouver | KAYA AYGÜNOĞLU S,ÇELEBİ A,VARDAR N,GÜRSOY E Multipl Skleroz Hastalarında Yorgunluğun Depresyon, Özürlülük ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi. Nöropsikiyatri Arşivi. 2015; 52(3): 247 - 251. |
| IEEE | KAYA AYGÜNOĞLU S,ÇELEBİ A,VARDAR N,GÜRSOY E "Multipl Skleroz Hastalarında Yorgunluğun Depresyon, Özürlülük ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi." Nöropsikiyatri Arşivi, 52, ss.247 - 251, 2015. |
| ISNAD | KAYA AYGÜNOĞLU, Selma vd. "Multipl Skleroz Hastalarında Yorgunluğun Depresyon, Özürlülük ve Yaşam Kalitesi ile İlişkisi". Nöropsikiyatri Arşivi 52/3 (2015), 247-251. |
