Türk Modernleşmesi, Pozitivizm ve Sosyoloji
Yıl: 2015 Cilt: 5 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 123 - 149 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
Türk Modernleşmesi, Pozitivizm ve Sosyoloji
Öz: Bu makalede, esas olarak Osmanlı-Türk toplumunun modernleşme sürecinin temel özelliklerine değinilerek, bu süreçte pozitivizmin ve pozitivist etki altında biçimlenmiş sosyolojinin nasıl bir rol oynadığı üzerinde durulacaktır. Osmanlı-Türk toplumunun modernleşme/modernleştirilmesi sürecinde bir toplum ve siyaset tasavvuru, bir dünya görüşü ve bir zihniyet modeli olarak pozitivist düşünce, başlangıcından beri bu sürecin aktörlerinin neredeyse tamamının geliştirdikleri toplum ve siyaset projelerinin arka planını belirlemiştir. Cumhuriyet Dönemi Türkiye'sinde ise pozitivist sosyoloji, modernleşmenin önemli kaynaklarından birini oluşturmuş ve modern ulus-devletin inşâ sürecinde de resmî ideolojinin kurucu öğelerinin önemli bir bölümüne kaynak teşkil etmiştir. Bu açıdan, baştan itibaren Türkiye'de resmî sosyoloji her zaman siyasal bir içeriğe sahip olmuş ve siyasal bir işlev üstlenmiş ve çoğu zaman da devlet ideolojisinin üretilmesinin araçlarından biri olarak tasavvur edilmiştir. Bu makale yukarıda işaret edilen temalar doğrultusunda, genel olarak Türk modernleşmesi, pozitivizm ve sosyoloji ilişkisinin tartışıldığı bir değerlen-dirmeyle son bulacaktır
Anahtar Kelime: Konular:
Turkish Modernization, Positivism and Sociology
Öz: This article will mainly focus on the main features of the modernization process of the Ottoman-Turkish society and what role is played by sociology which is shaped by positivism and positivist influence. Positivist thought, which has been a concept of society and politics, a world-view and a model mentality during the modernization process of the Ottoman-Turkish society, has determined the background of the social and political projects developed by almost all actors of this process from the start. During the Republican era of Turkey, positivist sociology has formed an important source for modernization and served as a basis for a significant part of the founding elements of the official ideology during the establishment of the modern nation-state. In this respect, official sociology in Turkey has always had political contents, served a political function and has mostly been envisaged as a means of production for the ideology of the state. This article, in view of the themes stated above, shall end with an assessment in which Turkish modernization, the relationship between positivism and sociology will be generally discussed
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Ahmad F. (1995). Modern Türkiye'nin Oluşumu. Çev. Yavuz Alogan. İstanbul 1995.
- Akarsu B. (1997). Atatürk ve Türk Devrimi. İstanbul 1997.
- Aktar C. (1993). Türkiye'nin Batılılaştırılması. İstanbul 1993.
- Aktay Y. (2002). "Türk Sosyolojisinin Özdüşünümselliğine Katkı". Tezkire 25 (2002)62-76.
- Arslan A. (1981). "Atatürk ve Çağdaş Uygarlık". E.Ü. Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi 2 (1981) 45-85.
- Arslan H. (1992). Epistemik Cemaat: Bir Bilim Sosyolojisi Denemesi. İstanbul 1992.
- Berkes N. (1978). Türkiye'de Çağdaşlaşma. İstanbul 1978.
- Berkes N. (1985). Felsefe ve Toplumbilim Yazıları. İstanbul 1985.
- Birand K. (1998). Aydınlanma Devri Devlet Felsefelerinin Tanzimatta Tesirleri, Kamran Birand Külliyatı. Ankara 1998.
- Bolay S. H. (2008). Türkiye'de Maddeci ve Ruhçu Görüşün Mücadelesi. Ankara 2008.
- Çelebi N. (2001). Sosyoloji ve Metodoloji. Ankara 2001.
- Çelebi N. (1998). "Sosyoloji Ders Kitaplarında Köy ve Kente Bakış". Haz. Z. Rona. Bilanço 1923-1998:
- 'Türkiye Cumhuriyeti'nin 75 Yılına Toplu Bakış' Uluslararası Kongresi Cilt II: Ekonomi-Toplum- Çevre (1998) 199-215. İstanbul.
- Durakbaşa A. (1998). "Türkiye'de Sosyolojinin Kuruluşu ve Comte-Durkheim Geleneği". Haz. I. K. ùahin, S. Sökmen & T. Bora. Sosyal Bilimleri Yeniden Düşünmek Sempozyum Bildirileri (1998) 99
- Durakbaşa A. (1997). "Klasik Teoriler Feminizmle Karşılaşıyor: Comte'un Pozitivizmin İlmihali Kitabı
- Üzerine Feminist Okuma Denemesi". Toplum ve Bilim 75 (1997) 134-144.
- Durukan K. (2002). "Türk Liberalizminin Kökenleri". Ed. M. Ö. Alkan. Modern Türkiye'de Siyasi
- Düşünce, 1: Tanzimat ve Meşrutiyet'in Birikimi (2002) 143-155. İstanbul.
- Fındıkoğlu Z. F. (1962). Auguste Comte ve Ahmet Rıza. İstanbul 1962.
- Göle N. (1986). Mühendisler ve İdeoloji. Çev. Eli Levi. İstanbul 1986.
- Güngör E. (1982). Dünden-Bugünden: Tarih Kültür ve Milliyetçilik. Ankara 1982.
- Hanioğlu M. ù. (1981). Bir Siyasal Düşünür Olarak Doktor Abdullah Cevdet ve Dönemi. İstanbul 1981.
- Hilav S. (1995). "Düşünce Tarihi". Ed. S. Akşin. Türkiye Tarihi 4. Kitap: Çağdaş Türkiye (1995) 357- İstanbul.
- Işın E. (1985). "Osmanlı Materyalizmi". Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türkiye Ansiklopedisi (Cilt 2) 363- İstanbul 1985.
- Işın E. (2002). "Osmanlı Modernleşmesi ve Pozitivizm". Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türkiye
- Ansiklopedisi (Cilt 2) 350-362. İstanbul 2002.
- İhsanoğlu E. (1991). "Modern Bilimlerin Türkiye'ye Girişi". Haz. İsmail Coşkun. 75. Yılında Türkiye'de
- Sosyoloji (1991) 85-124.İstanbul.
- İlyasoğlu A. (1998). "Türkiye'de Sosyolojinin Tarihini Yazmak: Bir Sorunsallaştırma ve Yaklaşım Öne- risi". Haz. I. K. ùahin, S. Sökmen & T. Bora. Sosyal Bilimleri Yeniden Düşünmek Sempozyum
- Bildirileri (1998) 81-97.İstanbul.
- Kadıoğlu A. (1999). Cumhuriyet İradesi Demokrasi Muhakemesi. İstanbul 1999.
- Kahraman H. B. (2002). "Bir Zihniyet, Kurum ve Kimlik Kurucusu Olarak Batılılaşma". Ed. U. Koca- başoğlu. Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce, 3: Modernleşme ve Batıcılık (2002) 125-140. İstanbul.
- Karakuş R. (1995). Felsefe Serüvenimiz. İstanbul 1995.
- Kasaba R. (1998). "Eski ile Yeni Arasında Kemalizm ve Modernizm". Eds. Sibel Bozdoğan & Reşat
- Kasaba. Türkiye'de Modernleşme ve Ulusal Kimlik (1998) 12-28. İstanbul.
- Kaynardağ A. (1982). "Türkiye'de Felsefenin Öyküsü". Ed. S. Hilav. Yazko Felsefe Yazıları 1 (1982) 73- İstanbul.
- Korlaelçi M. (1986). Pozitivizmin Türkiye'ye Girişi. İstanbul 1986.
- Korlaelçi M. (2002). "Pozitivist Düşüncenin İthali". Ed. M. Ö. Alkan. Modern Türkiye'de Siyasi
- Düşünce, 1: Tanzimat ve Meşrutiyet'in Birikimi (2002) 214-222 İstanbul.
- Köker L. (1990). Modernleşme, Kemalizm ve Demokrasi. İstanbul 1990.
- Mahçupyan E. (1998). Türkiye'de Merkeziyetçi Zihniyet, Devlet ve Din. İstanbul 1998.
- Mahçupyan E. (2000). Zihniyet Yapıları ve Değişim. İstanbul 2000.
- Mardin ù. (1985). "19. Yüzyılda Düşünce Akımları ve Osmanlı Devleti". Tanzimat'tan Cumhuriyet'e
- Türkiye Ansiklopedisi (Cilt 2)342-351. İstanbul 1985.
- Mardin ù. (1983). "Batıcılık". Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi (Cilt 1) 245-250. İstanbul 1983.
- Mardin ù. (1991). Türkiye'de Toplum ve Siyaset: Makaleler 1. İstanbul 1991.
- Mert N. (1994). Laiklik Tartışmasına Kavramsal Bir Bakış. İstanbul 1994.
- Mert N. (1993). "Laik Cumhuriyetin Resmi Bilimi: Sosyoloji". Dergâh 3/35 (1993) 17-18.
- Ortaylı İ. (1983). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul 1983.
- Özden B. A. & Lök A. (2001). "Ahmet Rıza". Ed. M. Ö. Alkan. Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce, 1:
- Tanzimat ve Meşrutiyet'in Birikimi (2001) 120-128. İstanbul.
- Özlem D. (2002). "Türkiye'de Pozitivizm ve Siyaset". Ed. U. Kocabaşoğlu. Modern Türkiye'de Siyasi
- Düşünce, 3: Modernleşme ve Batıcılık (2002) 452-464. İstanbul.
- Parla T. (1989). Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye'de Korporatizm. İstanbul 1989.
- Sezer B. (1989). "Türk Sosyologları ve Eserleri I". Sosyoloji Dergisi 3/1 (1989) 1-96.
- Swingewood A. (1998). Sosyolojik Düşüncenin Kısa Tarihi. Çev. Osman Akınhay. Ankara 1998. ùener S. (1998). Sosyoloji: Sosyal Bilimlere Alternatif Bir Yaklaşım. İstanbul 1998.
- Tanör B. (2000). Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri. İstanbul 2000.
- Timur T. (1983). "Atatürk ve Pozitivizm". Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi (Cilt 1) İstanbul
- Timur T. (1997). Türk Devrimi ve Sonrası. Ankara 1997.
- Toker N. & Tekin S. (2002). "Batıcı Siyasi Düşüncenin Karakteristikleri ve Evreleri". Ed. U. Koca- başoğlu. Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce, 3: Modernleşme ve Batıcılık (2002) 82-106. İstanbul.
- Toku N. (1996). Türkiye'de Anti Materyalist Felsefe (Spiritüalizm). İstanbul 1996.
- Toprak Z. (2002). "Osmanlı'da Toplumbilimin Doğuşu". Ed. M. Ö. Alkan. Modern Türkiye'de Siyasi
- Düşünce, 1: Tanzimat ve Meşrutiyet'in Birikimi (2002) 310-327. İstanbul.
- Tunaya T. Z. (1991). İslamcılık Akımı. İstanbul 1991.
- Ülken H. Z. (1998). Türkiye'de Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul 1998.
- Zürcher E. J. (2001). "Kemalist Düşüncenin Osmanlı Kaynakları". Ed. A. İnsel. Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce, 2: Kemalizm (2001) 44-55. İstanbul.
| APA | BALKIZ B (2015). Türk Modernleşmesi, Pozitivizm ve Sosyoloji. , 123 - 149. |
| Chicago | BALKIZ Bekir Türk Modernleşmesi, Pozitivizm ve Sosyoloji. (2015): 123 - 149. |
| MLA | BALKIZ Bekir Türk Modernleşmesi, Pozitivizm ve Sosyoloji. , 2015, ss.123 - 149. |
| AMA | BALKIZ B Türk Modernleşmesi, Pozitivizm ve Sosyoloji. . 2015; 123 - 149. |
| Vancouver | BALKIZ B Türk Modernleşmesi, Pozitivizm ve Sosyoloji. . 2015; 123 - 149. |
| IEEE | BALKIZ B "Türk Modernleşmesi, Pozitivizm ve Sosyoloji." , ss.123 - 149, 2015. |
| ISNAD | BALKIZ, Bekir. "Türk Modernleşmesi, Pozitivizm ve Sosyoloji". (2015), 123-149. |
| APA | BALKIZ B (2015). Türk Modernleşmesi, Pozitivizm ve Sosyoloji. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, 5(2), 123 - 149. |
| Chicago | BALKIZ Bekir Türk Modernleşmesi, Pozitivizm ve Sosyoloji. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi 5, no.2 (2015): 123 - 149. |
| MLA | BALKIZ Bekir Türk Modernleşmesi, Pozitivizm ve Sosyoloji. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, vol.5, no.2, 2015, ss.123 - 149. |
| AMA | BALKIZ B Türk Modernleşmesi, Pozitivizm ve Sosyoloji. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi. 2015; 5(2): 123 - 149. |
| Vancouver | BALKIZ B Türk Modernleşmesi, Pozitivizm ve Sosyoloji. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi. 2015; 5(2): 123 - 149. |
| IEEE | BALKIZ B "Türk Modernleşmesi, Pozitivizm ve Sosyoloji." Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, 5, ss.123 - 149, 2015. |
| ISNAD | BALKIZ, Bekir. "Türk Modernleşmesi, Pozitivizm ve Sosyoloji". Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi 5/2 (2015), 123-149. |
