Aydın merkez ilçede kolorektal kanser taramasına ilişkin bilgi, tutum ve engeller

DEMİRAĞ, SERPİL; AKÇAN, Ayşen; GEMALMAZ, AYFER; AYDIN, MEHMET; Basak, Okay; DİŞCİGİL, GÜZEL; ŞAHİN, Nur Şeyda; ÜNER, Bayram Ali

Aydın merkez ilçede kolorektal kanser taramasına ilişkin bilgi, tutum ve engeller

Nur Şeyda ŞAHİN, (Sağlık Bakanlığı, Süloğlu Entegre Devlet Hastanesi, Aile Hekimliği, Edirne, Türkiye)

Bayram Ali ÜNER, (Sağlık Bakanlığı, Taşova İlçe Devlet Hastanesi, Aile Hekimliği, Amasya, Türkiye)

Mehmet AYDIN, (Sağlık Bakanlığı, Tut Entegre Devlet Hastanesi, Aile Hekimliği, Adıyaman, Türkiye)

Ayşen AKÇAN, (Adnan Menderes Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Aydın, Türkiye)

Ayfer GEMALMAZ, (Adnan Menderes Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Aydın, Türkiye)

GÜZEL DİŞCİGİL, (Adnan Menderes Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Aydın, Türkiye)

Serpil DEMİRAĞ, (Adnan Menderes Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Aydın, Türkiye)

Okay BAŞAK (Adnan Menderes Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Aydın, Türkiye)

Türkiye Aile Hekimliği Dergisi

21 0

Yıl: 2015 Cilt: 19 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 37 - 48 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Aydın merkez ilçede kolorektal kanser taramasına ilişkin bilgi, tutum ve engeller

Öz:

Amaç: Tüm kanserler içinde üçüncü sıklıkta görülen ve kanserden ölüm nedenleri arasında ikinci sırada yer alan kolorektal kanser (KRK), tarama programları ile erken tanınabilmekte ve önlenebilmektedir. Toplumun kolorektal kansere ilişkin farkındalığı artırılmadıkça erken tanı ve tarama programlarının başarılı olması olası değildir. Çalışmamızda Aydın merkez ilçede, tarama testi yaptırmanın KRK ve tarama testlerine ilişkin bilgi, tutum ve engellerle ilişkisini araştırdık. Yöntem: Aydın merkez ilçede bulunan sekiz aile sağlığı merkezine 2012 Mart ayı boyunca başvuran kişilerden rastgele seçilen 50 yaş ve üzerindeki 562 katılımcıya yüz yüze standart bir anket uygulaması yapıldı. Çalışma yapılan sağlık merkezleri bölgede bulunan 24 aile sağlığı merkezi (ASM) arasından rastgele yöntemle belirlendi. Veri toplama aracı olarak tarama yaptırma durumunu, KRK ve tarama testlerine ilişkin bilgi, tutum ve engelleri ve tarama yaptırma isteğini sorgulayan sorular içeren bir soru formu kullanıldı. Bulgular: Yaş ortalaması 59,8±7,4 (50-80 yaş arası) olan katılımcıların 376'sı erkekti (%66,9). Yüz kırk altı katılımcı (%25,8) KRK konusunda bilgi sahibi olduğunu, 68 katılımcı (%12,1) ise kolorektal kanserin erken tanınabileceğini belirtmişti. Katılımcılardan 32'si (%5,7) kolonoskopiyi ve 13'ü (%2,3) gaytada gizli kanı (GGK) bir tarama yöntemi olarak bilmekteydi. Toplam 66 katılımcı (%11,9) daha önce KRK taraması yaptırmıştı (GGK %7,7; sigmoidoskopi %3,6 ve kolonoskopi %5,4). Katılımcıların yalnızca %25,9'u (145 kişi) tarama için hekim tavsiyesi almış ve bunların %67,3'ü (105 kişi) tavsiyeye uymuştu. İleri yaştakiler (p=0,009); sağlık güvencesi olanlar (p=0,009), herhangi bir kanser tanısı (p<0,001) ve kanserli bir yakını olanlar (p=0,01) ve tarama yaptırma yönünde hekim tavsiyesi alanlar (p<0,001) daha çok tarama yaptırmıştı. Genel bilginin tarama testlerini yaptırma üzerinde etkisi yokken (p>0,05), bir yöntem olarak kolonoskopiyi bilenler daha fazla tarama yaptırmışlardı (p<0,01). Katılımcıların %39,3'ü (221 kişi) tarama yaptırmaya gereksinimi olduğunu düşünmekle birlikte, daha fazla katılımcı tarama yaptırmak istemekteydi (371 kişi; %66,0). Bilgisizlik (182 kişi; %32,4), kendini risk altında görmeme (164 kişi; %29,2) en sık bildirilen tarama yaptırmama nedenleriydi. Sonuç: Sonuçlarımız bölgemiz aile sağlığı merkezlerine başvuranların kolorektal kanserle ilgili bilgi yetersizliğinin bulunduğunu, 50 yaşın üzerinde önerilen taramaların yeterince bilinmediğini ve yaptırılmadığını göstermektedir. Hekimler tarama yönünde yeterince tavsiyede bulunmamaktadır; oysa yapılan tavsiyeye uyulmaktadır. Genel bilginin davranışlara etkisi yok görünmektedir; ancak daha özgül bilgiler davranışı olumlu yönde geliştirmektedir

Anahtar Kelime:

Konular: Genel ve Dahili Tıp

Knowledge of, attitudes toward, and barriers to participation of colorectal cancer screening in Aydın central region

Öz:

Objective: Colorectal cancer (CRC), which ranks third in cancer morbidity and second in cancer deaths worldwide, can be detected early and prevented with mass screening programs. Improving community awareness of CRC is crucial for the success of these programs. This study investigated the association of screening test participation with knowledge of, attitudes toward, and barriers to CRC and screening tests in Aydın central region. Methods: In a one-month period in 2012 (March) person-to-person interviews by using a standardized survey instrument were conducted with 562 subjects aged 50 years and older who were randomly recruited from eight family medicine centers (FHCs) in Aydın central region. Eight family health centers were randomly determined among 24 FHCs in the region. The study questionnaire included items questioning the screening participation status, knowledge of, attitudes toward, and barriers to CRC and screening tests, and intent to participate. Results: The mean age of the participants was 59.8±7.4 years (range, 50-80 years), and 66.9% (376 participants) were male. One hundred forty six participants (25.8%) had knowledge about CRC and 68 participants (12.1%) knew that CRC could be diagnosed early. Of the participants, 32 (5.7%) knew colonoscopy and 13 (2.3%) fecal occult blood testing (FOBT) as a screening method. A total of 66 (11.9%) of participants had undergone previous CRC testing (FOBT 7.7%; sigmoidoscopy 3.6% and colonoscopy 5.4%). Only 25.9% (145 subjects) of the respondents received physician recommendations to undergo CRC testing and 67.3% (105 subjects) of them obeyed the recommendation. Age (p=0.009), health insurance (p=0.009), being diagnosed with any kind of cancer (p<0.001), having a relative with any kind of cancer (p=0.01) and receiveing physician recommendation of screening tests (p<0.001) were correlated with screening test participation. While having general knowledge of CRC had no effect on the screening participation (p>0.05), those participants knowing colonoscopy as a screening test underwent more screening (p<0,01). Although 39.3% (221 respondents) perceived need for screening, most respondents responded (66.0%; 371 subjects) positively to undergo future CRC testing. The most frequently reported barriers to getting CRC screening tests were not knowing CRC and screening tests (182 subjects, 32.4%) and not seeing themselves at high risk (164 subjects, 29.2%). Conclusion: Our results demonstrate that people applying to regional FHCs lack of knowledge of CRC and screening tests recommended for those older than 50 years are neither sufficiently known nor used. Physicians do not sufficiently recommend for the screening tests, whereas the recommendations are practiced well. General knowledge of CRC don't seem to affect behaviours, however more specific knowledge effects them positively

Anahtar Kelime:

Konular: Genel ve Dahili Tıp

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Potter JD, Hunter D. Colorectal Cancer: Epidemiology. In: Potter JD, Lindor NM, editors. Genetics of ColorectalCancer. 1st ed, LLC USA, Springer, 2009;5-25.
Kiviniemi MT, Bennett A, Zaiter M, Marshall JR. Individual-level factors in colorectal cancer screening: a review of the literature on the relation of individual-level health behavior constructs and screening behavior. Psychooncology 2011;20(10):1023-33.
Bretthauer M. Colorectal cancer screening. J Intern Med 2011 Aug; 270(2):87-98. Epub 2011 Jun 9.
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Kanser Daire Başkanlığı Değerlendirme Raporları. Kolorektal Kanser Taramaları, Tarama Programları. www. kanser.gov.tr/Dosya/Bilgi-Dokumanlari/raporlar/kolorektal.pdf?/ adresinden 31.10.2013 tarihinde erişilmiştir.
Inadomi JM, Vijan S, Janz JK, et al. Adherence to colorectal cancer screening. Arch Intern Med 2012;172(7):575-82.
Beydoun HA, Beydoun MA. Predictors of CRC screening behaviors among average-risk older adults in the United States. Cancer Causes Control 2008; 19: 339-59.
Deng SX, Gao J, An W, et al. Colorectal cancer screening behavior and willingness: an out patient survey in China. World J Gastroenterol 2011;17(26):3133-9.
Koo JH, Leong RWL, Ching J, et al. Knowledge of, attitudes towards, and barriers to participation of colorectal screening tests in the Asia- Pasificregion: a multicenter study. Gastrointest Endosc 2012;76:126 -35.
Steinwachs D, Allen JD, Barlow WE, et al. National Institutes of Health state-of-the-science conference statement: Enhancing use and quality of colorectal cancers creening. Ann Intern Med 2010;152: 663-7.
Sach TH, Whynes DK. Men and women: beliefs about cancer and about screening. BMC Public Health 2009;9:431.
Wilkins T, Gillies RA, Harbuck S, Garren J, Looney SW, Schade PR. Racial disparities and barriers to colorectal cancer screening in rural areas. J Am Board Fam Med 2012;25:308-17.
Kolorektal Kanser Tarama Programı Ulusal Standartları 2012. http:// thsk.gov.tr/tr/index.php/kanser-nedir/423-kolorektal-kanser-taslak/ adresinden 11.03.2014 tarihinde erişilmiştir.
Winawer S, Fletcher R, Rex D, et al. Gastrointestinal Consortium Panel. Colorectal cancer screening and surveillance: clinical guide- lines and rationale update based on new evidence. Gastroenterology 2003;124:544-60.
Hawk ET, Levin B. Colorectal cancer prevention. J Clin Oncol 2005; 23(2):378-91.
Smith RA, Cokkinides V, Eyre HJ. American Cancer Society guide- lines for the early detection of cancer, 2005. CA Cancer J Clin 2005; 55(1):31-44.
Levin B, Lieberman DA, McFarland B, et al. Screening and surveil- lance for the early detection of colorectal cancer and adenomatous polyps, 2008: a joint guideline from the American Cancer Society, the U.S. Multi-Society Task Force on Colorectal Cancer, and the Ameri- can College of Radiology. CA Cancer J Clin 2008;58:130-60.
Smith RA, Cokkinides V, Brawley OW. Cancer screening in the U.S 2009: a review of current American Cancer Society guidelines and is- sues in cancer screening. CA Cancer J Clin 2009 Jan-Feb;59(1):27-41.
U.S. Preventive Services Task Force. Screening for colorectal can- cer: U.S. Preventive Services Task Force recommendation statement. U.S. Preventive Services Task Force. Ann Intern Med 2008 Nov 4;149(9):627-37. Epub 2008 Oct 6. Summary for patients. Ann Intern Med 2008 Nov 4;149(9): 1-44.
Koo JH, Arasaratnam MM, Liu K, et al. Knowledge, perception and practices of colorectal cancer screening in an ethnically diverse popu- lation. Cancer Epidemiology 2010;34:604-10.
Hawley ST, Volk RJ, Krishnamurthy P, Jibaja-Weiss M, Vernon SW, Kneuper S. Preferences for colorectal cancer screening among racial- ly/ethnically diverse primary care patients. Med Care 2008 Sep;46(9 Suppl 1):S10-6.
Altun E, Burhanoğlu S, Erkek AB, Kuzu MA. Kolo-rektal kanserlerin erken teşhisinde kullanılan tarama testlerine doktorların yaklaşımı. Güncel Gastroenteroloji 2002;6(1):25-8.
Jones RM, Devers KJ, Kuzel AJ, Wolf SH. Patient-Reported Barriers to Colorectal Cancer Screening: A Mixed-Methods Analysis. Am J Prev Med 2010 May; 38(5): 508-16.
Evans REC, Brotherstone H, Miles A, Wardle J. Gender differences in early detection of cancer. Journal of Men's Healthand Gender 2005; 2(2):209-17.
Chu LL, Weinstein S, Yee J. Colorectal cancer screening in women: an under utilized life saver. AJR 2011;196:303-10.
Hsia J, Kemper E, Kiefe C, et al. The importance of health insurance as a determinant of cancer screening: evidence from the Women's Health Initiative. Prev Med 2000;31(3):261-70.
Jones RM, Woolf SH, Cunningham TD, et al. The Relative Impor- tance of Patient-Reported Barriersto Colorectal Cancer Screening. Am J PrevMed 2010 May; 38(5):499-507.
T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2012. http:// www.sagem.gov.tr/dosyalar/saglik_istatistikleri_2012.pdf/ adresinden 28.10.2013 tarihinde erişilmiştir.
Bireye Yönelik Bakımın Koordinasyonu ve Sistem Uzmanlarına Başvuran Hastaların Sağlık Hizmeti Kullanma Özellikleri. Uzmanlık Tezi. Dr. Nazım Uzunca. Tez danışmanı: Prof. Dr. Okay Başak. Aydın 2013.

APA	ŞAHİN N, ÜNER B, AYDIN M, AKÇAN A, GEMALMAZ A, DİŞCİGİL G, DEMİRAĞ S, Basak O (2015). Aydın merkez ilçede kolorektal kanser taramasına ilişkin bilgi, tutum ve engeller. , 37 - 48.
Chicago	ŞAHİN Nur Şeyda,ÜNER Bayram Ali,AYDIN MEHMET,AKÇAN Ayşen,GEMALMAZ AYFER,DİŞCİGİL GÜZEL,DEMİRAĞ SERPİL,Basak Okay Aydın merkez ilçede kolorektal kanser taramasına ilişkin bilgi, tutum ve engeller. (2015): 37 - 48.
MLA	ŞAHİN Nur Şeyda,ÜNER Bayram Ali,AYDIN MEHMET,AKÇAN Ayşen,GEMALMAZ AYFER,DİŞCİGİL GÜZEL,DEMİRAĞ SERPİL,Basak Okay Aydın merkez ilçede kolorektal kanser taramasına ilişkin bilgi, tutum ve engeller. , 2015, ss.37 - 48.
AMA	ŞAHİN N,ÜNER B,AYDIN M,AKÇAN A,GEMALMAZ A,DİŞCİGİL G,DEMİRAĞ S,Basak O Aydın merkez ilçede kolorektal kanser taramasına ilişkin bilgi, tutum ve engeller. . 2015; 37 - 48.
Vancouver	ŞAHİN N,ÜNER B,AYDIN M,AKÇAN A,GEMALMAZ A,DİŞCİGİL G,DEMİRAĞ S,Basak O Aydın merkez ilçede kolorektal kanser taramasına ilişkin bilgi, tutum ve engeller. . 2015; 37 - 48.
IEEE	ŞAHİN N,ÜNER B,AYDIN M,AKÇAN A,GEMALMAZ A,DİŞCİGİL G,DEMİRAĞ S,Basak O "Aydın merkez ilçede kolorektal kanser taramasına ilişkin bilgi, tutum ve engeller." , ss.37 - 48, 2015.
ISNAD	ŞAHİN, Nur Şeyda vd. "Aydın merkez ilçede kolorektal kanser taramasına ilişkin bilgi, tutum ve engeller". (2015), 37-48.

APA	ŞAHİN N, ÜNER B, AYDIN M, AKÇAN A, GEMALMAZ A, DİŞCİGİL G, DEMİRAĞ S, Basak O (2015). Aydın merkez ilçede kolorektal kanser taramasına ilişkin bilgi, tutum ve engeller. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 19(1), 37 - 48.
Chicago	ŞAHİN Nur Şeyda,ÜNER Bayram Ali,AYDIN MEHMET,AKÇAN Ayşen,GEMALMAZ AYFER,DİŞCİGİL GÜZEL,DEMİRAĞ SERPİL,Basak Okay Aydın merkez ilçede kolorektal kanser taramasına ilişkin bilgi, tutum ve engeller. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi 19, no.1 (2015): 37 - 48.
MLA	ŞAHİN Nur Şeyda,ÜNER Bayram Ali,AYDIN MEHMET,AKÇAN Ayşen,GEMALMAZ AYFER,DİŞCİGİL GÜZEL,DEMİRAĞ SERPİL,Basak Okay Aydın merkez ilçede kolorektal kanser taramasına ilişkin bilgi, tutum ve engeller. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, vol.19, no.1, 2015, ss.37 - 48.
AMA	ŞAHİN N,ÜNER B,AYDIN M,AKÇAN A,GEMALMAZ A,DİŞCİGİL G,DEMİRAĞ S,Basak O Aydın merkez ilçede kolorektal kanser taramasına ilişkin bilgi, tutum ve engeller. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi. 2015; 19(1): 37 - 48.
Vancouver	ŞAHİN N,ÜNER B,AYDIN M,AKÇAN A,GEMALMAZ A,DİŞCİGİL G,DEMİRAĞ S,Basak O Aydın merkez ilçede kolorektal kanser taramasına ilişkin bilgi, tutum ve engeller. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi. 2015; 19(1): 37 - 48.
IEEE	ŞAHİN N,ÜNER B,AYDIN M,AKÇAN A,GEMALMAZ A,DİŞCİGİL G,DEMİRAĞ S,Basak O "Aydın merkez ilçede kolorektal kanser taramasına ilişkin bilgi, tutum ve engeller." Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 19, ss.37 - 48, 2015.
ISNAD	ŞAHİN, Nur Şeyda vd. "Aydın merkez ilçede kolorektal kanser taramasına ilişkin bilgi, tutum ve engeller". Türkiye Aile Hekimliği Dergisi 19/1 (2015), 37-48.