1917 Yılında Hicaz Cephesi: Arap İsyanının Yayılması ve Medine'nin Tahliyesi Programı
Yıl: 2013 Cilt: 0 Sayı: 66 Sayfa Aralığı: 123 - 148 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
1917 Yılında Hicaz Cephesi: Arap İsyanının Yayılması ve Medine'nin Tahliyesi Programı
Öz: Osmanlı Devleti 1917 yılında, Şerif Hüseyin isyanının yayılmaması için çeşitli tedbirler almıştır. Arap kabilelerini para, altın ve iaşe temini yoluyla kendi yanına çekmeye, iaşe problemleri nedeniyle Medine'deki kuvvetlerin bir kısmını tahliye ederek sayılarını azaltmaya ve demiryolunu her zaman açık tutmaya çalışmıştır. Şerif Hüseyin ve oğulları ise İngilizlerin deyardımlarıyla kabileleri isyana dâhil etmeyi ve demiryolunasaldırılar düzenleyerek Medine'nin Şam'la bağlantısını kesmeyi amaçlamışlardır. İsyancılar aynı yıl içinde önce El-Vech'i,daha sonra da Akabe'yi ele geçirmeyi başararak Osmanlı kuvvetleri karşısında stratejik ve psikolojik bir üstünlük sağlamışlardır. Cemal Paşa ve Fahreddin Paşa'nın bütün gayretlerinerağmen isyan; yayılma eğilimine girmiş, hatta Suriye'ye deulaşmıştır. 1917 yılında Osmanlı Devleti'nin Hicaz'daki enbüyük başarısı Medine'yi elinde tutması ve sürekli devameden saldırılara rağmen demiryolunu açık tutmayı başarmasıolmuştur. Bu çalışmada ATASE Arşivi ve Başbakanlık Arşivi'ndeki belgeler başta olmak üzere değişik kaynaklardan hareketle Hicaz cephesinde 1917 yılında meydana gelen gelişmeler değerlendirilmiş; özellikle Medine'nin tahliye planı ve buplanın uygulanamama nedenlerinin açığa kavuşturulmasıamaçlanmıştır
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- A. Arşiv Belgeleri
- Genelkurmay Başkanlığı Askeri Tarih Arşivi (ATASE): BDH, K: 169 D: 733; K: 44, D: 2081
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA): BEO, DH. EUM. 4. Şb. , DH. EUM. 7. Şube, DH. İD, DH. ŞFR, HR. SYS, İ. DUİT, MV, Y.E. E2 B. Diğer Eserler
- Arslan, Emir Şekip (2005). Bir Arap Aydınının Gözüyle Osmanlı Tarihi ve 1. Dünya Savaşı Anıları. Çev. Artuç, Nevzat (2005). Ahmed Cemal Paşa Askeri ve Siyasi Hayatı. Doktora Tezi. Isparta: Süleyman De- mirel Üniversitesi.
- Bayur, Hikmet (1990). Atatürk Hayatı ve Eseri. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yay.
- BDHTH (1978). Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi Hicaz, Asir, Yemen Cepheleri ve Trablusgarp Harekâtı 1914-1918. Ankara: Gnkur. Ba- sımevi.
- Bourgeois, Willy (1987). Lawrence. Çev. Nusret Kuruoğlu. İstanbul: Rek- Tur Kitap.
- Cemal Paşa (1996). Hatırat. Yay. Haz. Metin Martı. İstanbul: Arma Yay.
- Çavuş, Remzi (2011). Birinci Dünya Savaşı'nda Hicaz'da Osmanlı İdaresi ve Ordusu. Yüksek Lisans Tezi. Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi.
- Çiçek, M. Talha (2007). Şerif Hüseyin İsyanının Arap ve Türk Kimlik İnşa Süreçlerindeki Etkisinin Analizi. Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakar- ya Üniversitesi.
- Dawn, C. Ernest (1998). Osmanlıcılıktan Arapçılığa. Çev. Bahattin Aydın ve Taşkın Temiz. İstanbul: Yöneliş Yay.
- Erden, Ali Fuat (1949). Paris'ten Tih Sahrasına. Ankara: Ulus Basımevi.
- _____, (1954). Suriye Hatıraları. İstanbul: y.y.
- Erickson, Edward (2009). I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı Ordusu. Çev. Ke- rim Bağrıaçık. İstanbul: İş Bankası Yay.
- Yararlanılan belgelerin fihrist numaraları dipnotlarda yer almaktadır.
- Yararlanılan belgelerin dosya ve gömlek numaraları dipnotlarda yer almaktadır.
- Görgülü, İsmet (1993). On Yıllık Harbin Kadrosu (1912-1922). Ankara: TTK Yay.
- Hülagu, Metin (2008). Bir Umudun İnşası Hicaz Demiryolu. İstanbul: Yitik Hazine Yay.
- Kandemir, Feridun (1974). Peygamberimizin Gölgesinde Son Türkler Me- dine Müdafaası. İstanbul: Yağmur Yay.
- Kayalı, Hasan (1998). Jön Türkler ve Araplar. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
- Kıcıman, Naci Kâşif (1971). Medine Müdafaası Yahut Hicaz Bizden Nasıl Ayrıldı. İstanbul: Sebil Yay.
- Kurşun, Zekeriya (1992). Yol Ayrımında Türk-Arap İlişkileri. İstanbul: İrfan Yay.
- Kuşçubaşı, Eşref (1997). Hayber'de Türk Cengi. Yay. Haz. Philip H. Stod- dard ve H. Basri Danışman. İstanbul: Arba Yay.
- Kutay, Cemal (1965). Lavrens'e Karşı Kuşçubaşı. İstanbul: Tarih Yay.
- Kürkçüoğlu, Ömer (1982). Osmanlı Devleti'ne Karşı Arap Bağımsızlık Hareketi. Ankara: Ankara Üniversitesi SBF Yay.
- Lawrence, T. E. (1991). Bilgeliğin Yedi Direği Bir Casusun Anıları. Kayse- ri: Rey Yay.
- Mehmed Emin (1334). Harb-i Umumide Osmanlı Cebheleri Vekayii. İs- tanbul: Erkan-ı Harbiye Mektebi Matbaası.
- Mehmet Zeki (2001). Lawrence. İstanbul: IQ Yay.
- Meydan Selda ve Ahmet Meydan. İstanbul: Çatı Kitapları.
- Pomiankowiski, Joseph (1990). Osmanlı İmparatorluğu'nun Çöküşü. Çev. Kemal Turan. İstanbul: Kayıhan Yay.
- Stoddard, Philip H. Teşkilat-ı Mahsusa. Çev. Tansel Demirel. İstanbul: Arba Yay.
- Yağcıoğlu, Eşref (Yay. Haz) (1992). İttihat ve Terakki'nin Son Yılları (1916 Kongre Zabıtları). İstanbul: Nehir Yay.
- Yatak (Beyoğlu), Süleyman (1990). Fahreddin Paşa ve Medine Müdafaası. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi. Ekler
- Ek 1: Şerif Hüseyin'in 11 Zilkade 1334 tarihli beyannamesinin ilk sayfası
| APA | NİZAMOĞLU Y (2013). 1917 Yılında Hicaz Cephesi: Arap İsyanının Yayılması ve Medine'nin Tahliyesi Programı. , 123 - 148. |
| Chicago | NİZAMOĞLU Yüksel 1917 Yılında Hicaz Cephesi: Arap İsyanının Yayılması ve Medine'nin Tahliyesi Programı. (2013): 123 - 148. |
| MLA | NİZAMOĞLU Yüksel 1917 Yılında Hicaz Cephesi: Arap İsyanının Yayılması ve Medine'nin Tahliyesi Programı. , 2013, ss.123 - 148. |
| AMA | NİZAMOĞLU Y 1917 Yılında Hicaz Cephesi: Arap İsyanının Yayılması ve Medine'nin Tahliyesi Programı. . 2013; 123 - 148. |
| Vancouver | NİZAMOĞLU Y 1917 Yılında Hicaz Cephesi: Arap İsyanının Yayılması ve Medine'nin Tahliyesi Programı. . 2013; 123 - 148. |
| IEEE | NİZAMOĞLU Y "1917 Yılında Hicaz Cephesi: Arap İsyanının Yayılması ve Medine'nin Tahliyesi Programı." , ss.123 - 148, 2013. |
| ISNAD | NİZAMOĞLU, Yüksel. "1917 Yılında Hicaz Cephesi: Arap İsyanının Yayılması ve Medine'nin Tahliyesi Programı". (2013), 123-148. |
| APA | NİZAMOĞLU Y (2013). 1917 Yılında Hicaz Cephesi: Arap İsyanının Yayılması ve Medine'nin Tahliyesi Programı. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 0(66), 123 - 148. |
| Chicago | NİZAMOĞLU Yüksel 1917 Yılında Hicaz Cephesi: Arap İsyanının Yayılması ve Medine'nin Tahliyesi Programı. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi 0, no.66 (2013): 123 - 148. |
| MLA | NİZAMOĞLU Yüksel 1917 Yılında Hicaz Cephesi: Arap İsyanının Yayılması ve Medine'nin Tahliyesi Programı. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, vol.0, no.66, 2013, ss.123 - 148. |
| AMA | NİZAMOĞLU Y 1917 Yılında Hicaz Cephesi: Arap İsyanının Yayılması ve Medine'nin Tahliyesi Programı. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi. 2013; 0(66): 123 - 148. |
| Vancouver | NİZAMOĞLU Y 1917 Yılında Hicaz Cephesi: Arap İsyanının Yayılması ve Medine'nin Tahliyesi Programı. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi. 2013; 0(66): 123 - 148. |
| IEEE | NİZAMOĞLU Y "1917 Yılında Hicaz Cephesi: Arap İsyanının Yayılması ve Medine'nin Tahliyesi Programı." Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 0, ss.123 - 148, 2013. |
| ISNAD | NİZAMOĞLU, Yüksel. "1917 Yılında Hicaz Cephesi: Arap İsyanının Yayılması ve Medine'nin Tahliyesi Programı". Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi 66 (2013), 123-148. |
