Musiki İnkılabı ve Rus Modeli: Karşılaştırmalı Müzik Sosyolojisi Açısından Bir Tartışma

Ayas, Onur Güneş

Musiki İnkılabı ve Rus Modeli: Karşılaştırmalı Müzik Sosyolojisi Açısından Bir Tartışma

Onur GÜNEŞ AYAS (Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Sosyoloji Bölümü, İstanbul, Türkiye)

Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi

17 6

Yıl: 2016 Cilt: 2016 Sayı: 77 Sayfa Aralığı: 131 - 155 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Musiki İnkılabı ve Rus Modeli: Karşılaştırmalı Müzik Sosyolojisi Açısından Bir Tartışma

Öz:

Türk Musiki İnkılabı'nın Rus modelinden etkilendiği konusunda yaygın bir mutabakat vardır. Ne var ki, Rusya'da Batı sistemi içinde modern bir millî müzik yaratma çabaları çözüme kaynaklık ederken, Türkiye'de Osmanlı müziğini dışlayarak yepyeni bir millî müzik yaratma çabaları soruna ve krize kaynaklık etmiştir. Bu makalede Osmanlı müziğinin dışlanması çabalarından ve Musiki İnkılabı'nın başarısızlığından yola çıkarak, Rus ve Türk müziğindeki modernleşme deneyimleri arasında sanıldığı kadar benzerlik olmadığı gösterilmeye çalışılacak ve bu farklılığın müzik geleneklerinin spesifik özellikleri kadar iki toplumun toplumlararası ilişkilerde oynadığı farklı tarihsel rollerden kaynaklandığı savunulacaktır.

Anahtar Kelime:

Turkish Music Reform and Russian Model: A Discussion from the Viewpoint of Comperative Music Sociology

Öz:

It is widely accepted that Turkish music reform has been influenced by the Russian model. However, the Russian attempts of forming a modern national music within the Western musical tradition have represented a solution to the problems of Russian musicians, while the official attempts of forming a totally new Westernized national music in Turkey by excluding the Ottoman musical legacy have caused not only serious practical problems but also a deep identity crisis in itself. In this article, through analyzing both the making of the modern Russian music and the attempts of excluding the Ottoman musical legacy and resulting failure of Turkish music reform, I will try to show that there is not a great deal of similarity between the Russian and Turkish experiences of musical modernization. I will also argue that this dissimilarity stems from the different international-historical roles played by these two nations and the different specific characteristics of these two musical traditions as well.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Aksoy, Bülent (1985). "Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Musiki ve Batılılaşma". Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türkiye Ansiklopedisi. C. V. İstanbul: İletişim Yay. 1212-1236.
____. (2004). Geçmişin Musiki Mirasına Bakışlar. İstanbul: Pan Yay.
Arel, Sadettin (1964). Türk Musikisi Üzerine İki Konferans. İstanbul: İleri Türk Musikisi Konservatuarı.
Ayas, Güneş (2012). "Toplumlararası İlişkilerde Rol Farklılığı Çerçevesinde Rus ve Türk Modernleşmesine Mukayeseli Bir Bakış". Sosyoloji Yıllığı 22 Türkiye'de Modernleşme. Ed. Ertan Eğribel ve Ufuk Özcan. İstanbul: Kitabevi. 207-224.
____. (2013a). "Osmanlı-Türk Müziğini Dışlama ve Ayakta Tutma Strate- jileri Çerçevesinde Müzecilik ve Altınçağ Söylemleri". Tarih ve Uygarlık İstanbul Dergisi 3: 149-159.
____. (2013b). "Edirne'de Osmanlı Devri Makam Musikisi Hakkında Bazı Sosyolojik Gözlemler". Edirne İçin. Ed. Yeliz Okay. İstanbul: Doğu Ki- tabevi. 63-74.
____. (2014a). Musiki İnkılâbı'nın Sosyolojisi: Klasik Türk Müziği Geleneğin- de Süreklilik ve Değişim. İstanbul: Doğu Kitabevi.
____. (2014b) "Kemalist Oryantalizm ve Osmanlı-Türk Müziği". Muhafa- zakâr Düşünce 40: 189-212.
____. (2015). "Bektaşi Nefesleri Özelinde Gökalpçi Hars-Medeniyet İki- liğine Eleştirel Bir Bakış". Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli-Araştırma Dergisi 22(73): 153-172.
Balkılıç, Özgür (2009). Cumhuriyet, Halk ve Müzik Türkiye'de Müzik Refor- mu 1922-1952. Ankara: Tan Yay.
Bartlett, Rosamund (2006). "Russian Culture: 1801-1917". The Cambridge History of Russia Volume II Imperial Russia 1689-1917. Ed. Dominic Lie- ven. Cambridge University Press. 92-115.
Behar, Cem (2005). "Ziya Gökalp ve Türk Musikisinde Modernleşme/Sen- tez Arayışları". Musikiden Müziği Osmanlı/Türk Müziği: Gelenek ve Mo- dernlik. İstanbul: Yapı Kredi Yay.
____. (2006). "Ottoman Musical Tradition". Cambridge History of Turkey. Vol. 3. Ed. Suraiya Faroqhi. Cambridge University Press. 393-407.
____. (2010). Şeyhülislam'ın Müziği: 18. Yüzyılda Osmanlı-Türk Musikisi ve Şeyhülislam Es'ad Efendi'nin Atrâb'ül Âsâr'ı. İstanbul: Yapı Kredi Yay.
____. (2015). Osmanlı/Türk Musikisinin Kısa Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yay.
Cevdet Paşa (1991). Tezakir-i Cevdet 40 Tetimme. Haz. Cavid Baysun. An- kara: TTK Yay.
Çetinkaya (2014). "Müzik ve Kimlik: Türk Müziği Türk Kimliği". Yeni Tür- kiye Türk Mûsikisi Özel Sayısı 57: 21-31.
Eğribel, Ertan (2009). "Yeni Türk Devleti ve Müzik Devrimi: Toplum Kim- liğinin Zorlanması". Sosyoloji Yıllığı 18. Türkiye'de Toplum Bilimlerinin Gelişimi I. Ed. Ertan Eğribel ve Ufuk Özcan. İstanbul: Kitabevi. 385- 398.
Gazimihal, Mahmut Ragıp (1926), "Anadolu Türküleri ve Armonize Edil- meleri Meselesi I". Millî Mecmua 73: 1181-1183.
____. (1929). "Bizde Musiki Folkloru". Şarki Anadolu Türkü ve Oyunları.
İstanbul: İstanbul Konservatuarı Neşriyatı.
____. (2006). Anadolu Türküleri ve Musiki İstikbalimiz. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
Gökalp, Ziya (1923). Türkçülüğün Esasları. Ankara: Matbuat ve İstihbarat Mat.
Harlow, Robinson (2002). "Music". The Cambridge Companion to Modern Russian Culture. Ed. Nicholas Rzhevsky. Cambridge University Press. 236-263.
Hughes, Lindsey (2006a). "Cultural and Intellectual Life". The Cambridge History of Russia Volume I From Early Rus to 1689. Ed. Maureen Perrie. Cambridge University Press. 640-662.
____. (2006b) "Russian Culture in Eighteenth Century". The Cambridge History of Russia Volume II Imperial Russia 1689-1917. Ed. Dominic Lie- ven. Cambridge University Press. 67-91.
İlyasoğlu, Evin (1998). "Yirminci Yüzyılda Evrensel Türk Müziği". Cumhu- riyet'in Sesleri. Ed. Gönül Paçacı. İstanbul: Tarih Vakfı Yay.
Koçak, Orhan (2009). "1920'lerden 1970'lere Kültür Politikaları". Modern Türkiye'de Siyasal Düşünce. C. 2. Ed. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil. İstanbul: İletişim Yay. 370-418.
Lynn, Sargeant M. (2011). Harmony and Discord-Music and the Transfor- mation of the Russian Cultural Life. New York: Oxford University Press.
Nettl, Bruno (1978). "Persian Classical Music in Tehran: The Process of Change". Eight Urban Musical Cultures: Tradition and Change. Ed. Bru- no Nettl. UK: University of Illinois Press.
Özbek, Meral (1991). Popüler Kültür ve Orhan Gencebay Arabeski. İstanbul:Yay.
Popescu-Judetz, Eugene (2000). Prens Dimitrie Cantemir: Türk Musikisi Bestekarı ve Nazariyatçısı. İstanbul. Pan Yay.
Say, Ahmet (2008). Müzik Nedir. Nasıl Bir Sanattır? İstanbul: Evrensel Yay. Shiner, Larry (2001). Invention of Art: A Cultural History. Chicago. University of Chicago Press.
Stokes, Martin (1992). The Arabesk Debate: Music and Musicians in Modern Turkey. Oxford: Clarendon Press.
Tanrıkorur, Cinuçen (2005). Osmanlı Dönemi Türk Musikisi. İstanbul: Dergah Yay.
Taruskin, Richard (2009). On Russian Music. California: University of California Press.
Tebiş, Cansevil ve Bahattin Kahraman (2012). Halil Bedi Yönetken'den Seç- me Müzik Makaleleri Türk Harf İnkılabı Öncesi 1922-1928 Arası. Ankara: Müzik Eğitimi Yay.
Tekelioğlu, Orhan (2006). Pop Yazılar: Varoştan Merkeze Yürüyen Halk Zevki. İstanbul: Telos Yay.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1977). "Osmanlılar Zamanında Saraylarda Musiki Hayatı". TTK Belleten XLI (161).
Vernadsky, George (2009). Rusya Tarihi. Çev. Doğukan-Egemen Mızrak. İstanbul: Selenge Yay.
Walicki, Andrzej (1977). "Russian Social Thought: An Introduction to the Intellectual History of Nineteenth-Century Russia". Russian Review XXXVI (1): 1-45.
Weber, Max (1958). The Rational and Social Foundations of Music. Ed. D. Martindale., J. Ridell and G. Neuwirth. Illinois: Southern Illinois University Press.
Yekta, Rauf (1986). Türk Musikisi. İstanbul: Pan Yay.
Yıldızeli, İrem Ela (2009). Dr. Osman Şevki Uludağ Bir Kültür Savaşçısı. İstanbul: Pan Yay.

APA	Ayas O (2016). Musiki İnkılabı ve Rus Modeli: Karşılaştırmalı Müzik Sosyolojisi Açısından Bir Tartışma. , 131 - 155.
Chicago	Ayas Onur Güneş Musiki İnkılabı ve Rus Modeli: Karşılaştırmalı Müzik Sosyolojisi Açısından Bir Tartışma. (2016): 131 - 155.
MLA	Ayas Onur Güneş Musiki İnkılabı ve Rus Modeli: Karşılaştırmalı Müzik Sosyolojisi Açısından Bir Tartışma. , 2016, ss.131 - 155.
AMA	Ayas O Musiki İnkılabı ve Rus Modeli: Karşılaştırmalı Müzik Sosyolojisi Açısından Bir Tartışma. . 2016; 131 - 155.
Vancouver	Ayas O Musiki İnkılabı ve Rus Modeli: Karşılaştırmalı Müzik Sosyolojisi Açısından Bir Tartışma. . 2016; 131 - 155.
IEEE	Ayas O "Musiki İnkılabı ve Rus Modeli: Karşılaştırmalı Müzik Sosyolojisi Açısından Bir Tartışma." , ss.131 - 155, 2016.
ISNAD	Ayas, Onur Güneş. "Musiki İnkılabı ve Rus Modeli: Karşılaştırmalı Müzik Sosyolojisi Açısından Bir Tartışma". (2016), 131-155.

APA	Ayas O (2016). Musiki İnkılabı ve Rus Modeli: Karşılaştırmalı Müzik Sosyolojisi Açısından Bir Tartışma. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 2016(77), 131 - 155.
Chicago	Ayas Onur Güneş Musiki İnkılabı ve Rus Modeli: Karşılaştırmalı Müzik Sosyolojisi Açısından Bir Tartışma. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi 2016, no.77 (2016): 131 - 155.
MLA	Ayas Onur Güneş Musiki İnkılabı ve Rus Modeli: Karşılaştırmalı Müzik Sosyolojisi Açısından Bir Tartışma. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, vol.2016, no.77, 2016, ss.131 - 155.
AMA	Ayas O Musiki İnkılabı ve Rus Modeli: Karşılaştırmalı Müzik Sosyolojisi Açısından Bir Tartışma. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi. 2016; 2016(77): 131 - 155.
Vancouver	Ayas O Musiki İnkılabı ve Rus Modeli: Karşılaştırmalı Müzik Sosyolojisi Açısından Bir Tartışma. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi. 2016; 2016(77): 131 - 155.
IEEE	Ayas O "Musiki İnkılabı ve Rus Modeli: Karşılaştırmalı Müzik Sosyolojisi Açısından Bir Tartışma." Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 2016, ss.131 - 155, 2016.
ISNAD	Ayas, Onur Güneş. "Musiki İnkılabı ve Rus Modeli: Karşılaştırmalı Müzik Sosyolojisi Açısından Bir Tartışma". Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi 2016/77 (2016), 131-155.