CUMA SURESİ ÖRNEĞİNDE MOLLÂ SADRÂ'NIN TEFSİR METODU

Naim DÖNER (Bingöl Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Bingöl, Türkiye)
FIRAT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ
21 2
Yıl: 2016 Cilt: 21 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 117 - 161 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

CUMA SURESİ ÖRNEĞİNDE MOLLÂ SADRÂ'NIN TEFSİR METODU

Öz:
Aşkın felsefe okulunun/hikmet-i mütealiye kurucusu Sadruddîn Muhammed b. İbrahim eş-Şirâzî diğer adıyla Molla Sadrâ (ö. 1050/1640), felsefî yönüyle tanınan çok yönlü bir filozoftur. Kur'ân ve hadis ilimlerine önem veren Molla Sadrâ, Kur'ân ayetlerinin tefsirine ve özellikle Ehl-i Beyt imamları kanalıyla gelen hadislere dair önemli şerhler yazmıştır. Dokuz sure ile bazı ayetlerin yorumundan ibaret olan Tefsiru'l-Kur'âni'l-Kerîm adlı eseri, felsefî-irfânî özellikli bir tefsirdir. O, araştırma konusu olan Cuma suresini öncelikle ayet ve hadislerle tefsir etmektedir. Tefsirinde Ehl-i Beyt imamlarından gelen rivayetlerin yanı sıra Ehl-i Sünnet kanalıyla gelen hadisleri de istişhad amacıyla kullanmaktadır. Ayrıca Sahabe ve Tabiûn sözlerine başvuran Molla Sadrâ, lügat, nahiv ve kıraat ilimlerinden de yararlanmıştır. Şii filozof ve müfessir Molla Sadrâ, tefsirinde taassuptan uzak bir üslup takip etmiştir. Bununla birlikte o, bir yerde Eş'ârî, Mu'tezile, Zahiriyye ve Batıniyye ekollerini sert bir dille eleştiriş ve Hz. Ali'nin nass ile İmam/halife seçildiğini iddiaetmiştir
Anahtar Kelime:

Konular: Din Bilimi

Mullah Sadrâ of Tafsir Method in The Example Sura al-Jumua

Öz:
The founder of transcendental school of philosophy, Sadruddîn Muhammad b. İbrahim eş-Şirazi also known as Mullah Sadra (d. 1050/1640) is a well known versatile philosopher. Giving importance to Qur'an and hadith sciences, he wrote on Qur'anic interpretation, and important commentaries of the hadith particularly from the imams of Ahl al-Bayt. Composed of interpretations of nine-suras with some verses, his Tafsir al-Qur'an is a philosophical commentary. He interpretes Cuma surah mainly through verses and hadith. In his interpretation, he draws on accounts from Ahl al-Bayt and hadith through Ahl al-Sunnah for justification. Also refering to accounts of Sahaba and Tabiûn, Mullah Shadrach and benefited from the dictionary, and the science of recitation and syntax. Shiite philosopher and interpreter Mullah Sadra followed a style far from bigotry in his commentary. However, he harshly criticized Ash'ari, Mu'tazila, Zahiriyy and schools of Batiniyya and claimed that Hz. Ali was elected as a caliphate by nass
Anahtar Kelime:

Konular: Din Bilimi
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • 'Akk, Halid Abdurrahman, Usûlu't-tefsir ve kavâiduh, Daru'n-nefais, Beyrut, 1406/1986.
  • Abdulfettah Laşin, Belagatu'l-Kur'ân fi âsari Kadi Abdulcabbar ve eseruhu fi'd- diraseti'l-belağiyye, Daru'l-fikri'l-Arabî, Kahire, trs.
  • Alparslan Açıkgenç, "Molla Sadrâ", DİA., İstanbul 2005, XXX, Ss. 259-265
  • Ali Emin Cabir, Felsefetu't-te'vîl 'inde Sadriddîn eş-Şîrâzî, Merkezu'l-hadâre li tenmiyeti'l-fikri'l-İslâmî, (1.baskı), Beyrut, 2014.
  • Ali Nusayrî, Mekteb-i tefsirî-yi Molla Sadrâ, Bunyad-ı hikmet-i Molla Sadrâ, 1384.
  • Ali Rıza Dehkanpûr, Revişhayi Tefsir-i ez didgâh-ı Molla Sadrâ, s. www. Maarefquran.com/images/farsi/maqaleShenasi/1279.( Erişim: 08.03.2015)
  • Ali Şevah İshak, Mu'cemu musennfâti'l-Kur'âni'l-Kerim I-IV, (1. Baskı), Dâru'r-Rufâî Rıyad 1403/1983.
  • Ali A. Bedaştî, Nasîruddîn "et-Tûsî'den Molla Sadrâ'nın Hikmet-i Mütealiyesine (Aşkın Hikmet) İmamiyye Kelamının Değişim Süreci," (Farsça'dan çev.: Naim Döner), BÜİFD, C: III, Sayı: 6, 2015/2. ty. 239-252.
  • Gıyasettin Aslan, Muhammed eş-Şeybanî'inin Kur'ân'ı Yorum Metodu, İlâhiyât, Ankara, 2004.
  • Aştiyanî, Seyyid Celaleddîn, Resail-i Felsefî, Defter-i tebliğat-i İslâmî, Kum, 1362.
  • Ateş, Süleyman, İşarî Tefsir Okulu, Yeni Ufuklar Neşriyat, Ankara, 1998.
  • Bâkıllânî, Ebû Bekr b. et-Tayyib, el-İntisâr li'l-Kur'ân, (thk.: Muhammed 'İsam el-Kudat), Dâru'l-feth-daru İbn Hazm, (1.Baskı), Amman-Beyrut, 1422/2002.
  • Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Huseyn b. Ali, es-Sunenu'l-kubra, (thk.: Muhammed Abdukadir Ata), Daru'l-kutubi'l-ilmiyye, Beyrut, 1424/2003.
  • _________, Ebu Bekr Ahmed b. el-Husyen b. Ali, Delailu'n-nubuvve I-VII, (tlk: Abdul'mutî Kal'acî), Daru'l-kutubi'l-ilmiyye, Beyrut, 1408/1988.
  • Buhârî, Muhammed b. İsmail, Sahihu'l-Buhârî, (thk: Salih b. Abduaziz b. Muhammed b. İbrahim, Daru's-selam), Rıyad, 1429/2008.
  • Cevad Amilî, Mecmua-yı Mekalat-ı hemayı-i cihanî hakim Molla Sadrâ, Bunyad-ı hikmet-i Sadrâ, Tahran, 1380.
  • Jonathan A. Brown, "Şia'da Hadis," (derleyen: M. Macit Karagözlü M. Enes, Topgül, Şia'nın Hadis Anlayışı Üzerine İncelemeler), Klasik İstanbul 2013.
  • Ebû Zehra, Muhammed, el-Mu´cizetu'l-kubrâ el-Kur'ân, Dâru'l-fikri'l-'Arabî, Kahire, trs.
  • Emrullah Ülgen, Kur'ân'ın Anlaşılmasında İ'râbın Rolü, Gece Kitaplığı, Ankara, 2015.
  • Feyzullah Ekberî Destek, Molla Sadrâ ve reviş-i vey der tefsir-i sûre-i Cuma, Faslname-i hikmet u felsefe, Sayı: 3, Bahar, 1389.
  • Hameneî, Seyyid Muhammed, Molla Sadrâ ve Hikmet-i Mütealiye, (çev. Sedat Baran), Denge Yay., İstanbul 2006.
  • __________, Mîr Dâmâd, İntişarat-ı bunyad-ı hikmet-i İslamî, Tahran, 1384.
  • Hasan Âsî, et-Tefsiru'l-Kur'ânî vel-luğatu's-sufiyye fi felsefeti İbn Sinâ, Muessesetu'l- camiyye, Beyrut, 1983.
  • Hüseyin Ziyaî, "Molla Sadra: Hayatı ve Eserleri," İslam Felsefe Tarihi, ed. Seyyid Hüseyin Nasr-Oliver Leaman, (çev. Şamil Öçal-H. Tuncay Başoğlu), Açılım Kitap, İstanbul 2011.
  • Hilmi Ziya Ülken, İslam Felsefesi, Doğu Batı Yayınları, İstanbul, 2015.
  • İbn Kuteybe, Ebû Muhammed b. Abdillah b. Müslim, Te'vilu Müşkili'l-Kur'ân, (tlk.: İbrahim Şemsuddîn), Dâru'l-kutubi'l-'ilmiyye, (2. Baskı), Beyrut, 1428/2007.
  • İbnu'l-Mutahhar el-Hillî, Nehcü'l-hakk ve Keşfü's-Sıdk, (thk. :es-Seyyid Rıda es-Sadrâ), Sitare, Kum, 1421.
  • İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid, Sünenu İbn Mace, (thk.: Salih b. Abduaziz b. Muhammed b. İbrahim), Daru's-selam, Rıyad, 1429/2008.
  • İbn Teymiyye, Takyuddin Ebu'l-Abbas Ahmed b. Teymiyye el-Harranî, Mukaddime fi usûli't-tefsir, (thk. Fevvaz Ahmed Zumerli), Daru İbn Hazm, Beyrut, 1414/1994.
  • İsmail, Cerrahoğlu, Tefsir Tarihi, Fecr Yayınları, Ankara, 2010.
  • İrâkî, Ebu'l-Fadl, Zeynuddin Abdurrahim b. el-Huseyn, el-Muğnî an hamli'l-esfar, (thk: Ebu Muhammed Eşref), Mektebetu Dari tayriyye, 1415/1995.
  • Kâtib Çelebi Hacı Halife, Keşfu'z-zunûn an esami'l-kutubi ve'l-funûn, Daru ihyai't- turasi'l-Arabî (Mearif Matbaası), Beyrut, 1941.
  • Kerametî, Muhammed Takî, Te'sir-i mebânî-yi felsefî der tefsir-i Sadru'l-müteellihîn, Bunyad-ı hikmet-i İslamî-yi Sadrâ, Tahran, 1384.
  • Kuleynî, Ebu Ca'fer, Muhammed b. Ya'kub, e-Razî, Usûl-i Kâfi I-IV, Farsçaya Terc-şerh: Haci Seyyid Haşim Resulî, Tahran, trs.
  • Kummî, Ebu Ca'fer Muhammed b. Ali b. el-Husyen b. Babeveyh, Men la yahduru'l- faqîh I-IV, (tsh: Huseyn el-E'lâmî), Menşûrtatu muesseseti'l-a'la, Beyrut, 1046/1986.
  • Kummî, Ebu'l-Hasan Ali b. İbrahim, Tefsiru'l-Kummî, Beyrut 1991.
  • Mahluf, 'Abdurrauf, el-Bâkıllânî ve kitâbuhu i´câzu'l-Kur'ân dirâse tahliliyye, Dâru mektebeti'l-hayat, Beyrut, 1978.
  • Mahmut Çetin, "Molla Sadrâ'da Mead Proplemi", Artuklu Akademi, Mardin, 2014, /1(1) Ss. 159-182.
  • Mian Muhammed Şerif, "Saduddîn eş-Şîrâzî (Molla Sadrâ), İslam düşünce Tarihi, İnsan Yayınları, İstanbul, 2014
  • M. Said Şimşek, Günümüz Tefsir Problemleri, Kitap Dünyası Yayınları, Konya 2004
  • Meclisî, Muhammed Bakır, Bihâru'l-envâr, İhyau'l-kutubi'l-İslamiyye, Kum, 1388.
  • Mîr Dâmâd, Muhammed Bakır b. Dâmâd, Risaletu'l-Îkâzât fi halki'l-'a'mâl, (thk.: Hamid Naci İsfahânî), Tahran, 1391.
  • Molla Sadrâ, Muhammed b. İbrahim eş-Şirazî, Şerhu usuli'l-kâfî, (tsh.: Muhammed Hacevî), Muessese-i mutalaat ve tahkikat-i ferhengî, y.y, trs.
  • ___________,Esrâru'l-âyât ve envâru'l-beyyinât, thk.: Muhammed Ali Cavidan ve Seyyid Muhammed Rıza Ahmedî Bucucerdî, İntişarat-ı bunyad-i hikmet-i İslamî-yi Sadrâ, Tahran, 1389.
  • ___________,Tefsiru'l-Kur'âni'l-Kerim, (thk: Ayetullah Muhammed Hadî Marifet), İntişârât-ı bunyad-i hikmet-i islâmî, (1.baskı), Tahran 1389.
  • ___________,Mefâtîhu'l-Ğayb, thk. Necefali Habibî, İntişârât-i bunyâd-i hikmet-i İslâmî-yi Mollâ Sadra, Tahran, 1386.
  • ___________, el-Hikmetu'l-mütealiye fi'l-esfari'l-akliyyeti'l-erbaa, Menşûratu tali'ati'n- nûr, y.y. ,1430.
  • ___________,Risâle-i Se Asl ve muntahab-ı Mesnevî, y.y., trs.
  • Muhammed b. Abdulaziz el-Avacî, i'câzu'l-Kur'âni'l-Kerim, Mektebetu dari'l-minhac, (1. Baskı), Riyad, 1427.
  • Muhammed b. Muhammed el-Cezerî, Muncidu'l-mukriîn ve murşidu't-talibiîn, (thk.: Ali Muhammed el-Umran), trs.
  • Muhammed et-Tahir b. Aşûr , et-Tahrir ve't-Tenvîr, Daru't-Tunusiyye, Tunus, 1984.
  • Müslim, Muhammed Mustafa, Mebâhis fi i´câzi'l-Kur'ân, Dâru'l-Müslim, (2. Baskı), Rıyad, 1416/1996.
  • Müslim, Ebu'l-Huseyn b. Müslim e-Haccac b. Müslim el-Kuşeyrî, Sahihu Müslim, (thk: Salih b. Abdulaziz b. Muhammed b. İbrahim), Daru's-selam, Rıyad 1429/2008.
  • Mustafa Öztürk, ""Şiî-İmamî Tefsir Kültürünün Genel Karakteristikleri", Tarihten Günümüze Kur'an'a Yaklaşımlar, İlim Yayma Vakfı, İstanbul, 2010, Ss. 243-277.
  • Orhan Atalay, "Vahiy ve Molla Sadrâ'nın Yorumu", Ekev Akademi Dergisi, Erzurum, 2001, Cilt: III, Sayı:2, Güz, 2001. Ss. 33-53.
  • Ömer Nasuhi Bilmen, Büyük Tefsir Tarihi-Tabakau'l-Müfessirîn, Bilmen Yayınları, İstanbul, 1973.
  • Rafiî, Mustafa Sadık, İ'câzu'l-Kur'ân ve'l-belağetu'n-nebeviyye, Daru'l-kitabi'l-Arabî, Beyrut, 1393/1983.
  • Râğıb el-İsfhânî Ebu'l-Kasım, Mukaddimetu Cami't-tefâsîr, (thk.: Ahmed Hasan Ferhat, Daru'd-da've), Kuveyt, 1405/1984.
  • Razî, Muhammed Fahruddin b. Diyaduddin Ömer, et-Tesiru'l-kebîr, Daru'l-fikr, Beyrut, 1401/1981.
  • Sabrî el-Aşûh, İ'cazu'l-kıraati'l-Kur'âniyye, Mektebetu vehbe, Kahire, 1419/1998.
  • Seyyid Hüseyin Nasr, Mollâ Sadrâ ve İlâhî Hikmet, (çev. Mustafa Armağan), İnsan Yay., (2. baskı), İstanbul, 2009.
  • ____________, Sadrulmüteellihin Şirazî ve hikmet-i mutealiye, (Farsça'ya çev.: Hüseyin Sözençi), Detfer-i pejohiş ve neşr-i Suhreverdî, Tahran, 1382.
  • Seyyid Muhammed Ali Ayazî, Seyr-i tatavvur-i tefasir-i Şia, İntişrât-ı kitab-ı mübin, Reşt, 1381.
  • Shigeru Kamada, "Kur'ân Tefsiri ile Sufî Felsefe Arasında Molla Sadrâ Onun Zilzal Suresi Tefsiri", (çev. Enes Erdim), Dinî Araştırmalar Dergisi, Mayıs-Ağustos, 2007, c:10, Sayı: 28, Ss. 271-284.
  • Suyûtî, Celaluddin Abdurrahman b. Abi Bekr, el-İtkan fi ulumi'l-Kur'ân, (tlk: Mustafa Dib el-Buğa), Daru İbn Kesir, Dımaşk-Beyrut, 1416/1996.
  • __________,ed-Durru'l-mensur fi't-tefsri bi'l-me'sur, (thk: Abdullah b. Abdulmuhsin et- Türkî), (1.baskı), Kahire, Merkezu hicr li'l-buhûs ve'd-dirasât, 1424/2003.
  • __________, Mu'tereku'l-ekran fî i'câzi'l-Kur'ân, thk.: Ali Muhammed el-Bicavî, Daru'l-fikr el-Arabî, ty.
  • Süleyman Karacelil, "Kur'ân Tesirinde Etkili Unsurlar ve Müfessirin yöntemi", Tarihten Günümüze Kur'ân'a Yaklaşımlar, İlim Yayma Vakfı Kuran ve Tefsir Akademisi, İstanbul 2010, Ss. 121-142.
  • Şahrevedî, Nemazî Ali, Tarihu'l-felsefe ve't-tasavvuf, Arapça'ya (çev.: es-Seyyid Seccad er-Rıdavî), Mussesetu'n-nebe' es-sekafiyye, Beyrut, 1433/2012.
  • Şehristânî, Ebu'l-Feth Muhammed b. Abdilkerim, el-Milel ve'n-nihal, (thk.: Adil Ahmed İbrahim), Mektebetu Feyyaz, el-Mansura, 1434/2013.
  • Şevkî Dayf, Tarihü'l-edebi'l-Arabî I-IV, Asru'l-Abbasiyyi'l-evvel, (16. Baskı), Dâru'l- mearif, Kahire, 2004.
  • Tabatabî, es-Seyyid Muhammed Hüseyin, el-Mizan fi tefsiri'l-Kur'ân, Müessese-i metbuat-i İsmâiliyân, Tahran, 1393/1973.
  • Taberî, Muhammed b. Cerir, Câmiu'l-beyân an te'vili âyi'l-Kur'ân, Daru İbn Hazm, Beyrut, 1434/2013.
  • Tabresî, Ebu Ali el-Fadl b. Hasan b. Fadl, Mecmau'l-beyan fi tefsiri'l-Kur'ân I-X, Daru'l- kutubi'l-ilmiyye, Beyrut, 1418/1997.
  • Tirmizî, Ebu İsa Muhammed b. İsa b. Sevre b. Musa, Cami't-Tirmizî, (thk.: Salih b. Abdulaziz b. Muhammed b. Aliş'-Şeyh), Daru's-selam Rıyad, 1429/2008.
  • Vahidî, Ebu'l-Hasan Ali b. Ahmed b. Muhammed b. Ali, Esbâbu nüzûli'l-Kur'ân, Daru'l- meyman, (1. Baskı), Rıyad, 1426/2005
  • Zemahşerî, Ebu'l-Kasım Mahmud b. Omer, el-Keşşaf an hakaiki't-tenzîl ve uyuni'l- ekavîl fî vucuhi't-te'vîl, Daru İbn Hazm, Beyrut, 1433/2012.
  • Zencir, Muhammed Rifat Ahmed, Mebâhis fi'l-belâğe ve i´câzi'l-Kur'âni'l-Kerim, (thk.: Abdullah Ahmed Musa), (1.Baskı), Dubayi, 1428/2007.
  • Zerkeşî, Bedruddin Muhammed b. Abdillah, el-Burhan fi ulumi'l-Kur'ân, (thk.: Ebu'l- Fadl ed-Dimyatî), Daru'l-hadis, Kahire, 1427/2006.
  • Zehebî, Muhammed Hüseyin, et-Tefsir ve'l-müfessirûn, Daru'l-hadis, Kahire, 1426/2005.
APA DONER N (2016). CUMA SURESİ ÖRNEĞİNDE MOLLÂ SADRÂ'NIN TEFSİR METODU. , 117 - 161.
Chicago DONER NAIM CUMA SURESİ ÖRNEĞİNDE MOLLÂ SADRÂ'NIN TEFSİR METODU. (2016): 117 - 161.
MLA DONER NAIM CUMA SURESİ ÖRNEĞİNDE MOLLÂ SADRÂ'NIN TEFSİR METODU. , 2016, ss.117 - 161.
AMA DONER N CUMA SURESİ ÖRNEĞİNDE MOLLÂ SADRÂ'NIN TEFSİR METODU. . 2016; 117 - 161.
Vancouver DONER N CUMA SURESİ ÖRNEĞİNDE MOLLÂ SADRÂ'NIN TEFSİR METODU. . 2016; 117 - 161.
IEEE DONER N "CUMA SURESİ ÖRNEĞİNDE MOLLÂ SADRÂ'NIN TEFSİR METODU." , ss.117 - 161, 2016.
ISNAD DONER, NAIM. "CUMA SURESİ ÖRNEĞİNDE MOLLÂ SADRÂ'NIN TEFSİR METODU". (2016), 117-161.
APA DONER N (2016). CUMA SURESİ ÖRNEĞİNDE MOLLÂ SADRÂ'NIN TEFSİR METODU. FIRAT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 21(1), 117 - 161.
Chicago DONER NAIM CUMA SURESİ ÖRNEĞİNDE MOLLÂ SADRÂ'NIN TEFSİR METODU. FIRAT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 21, no.1 (2016): 117 - 161.
MLA DONER NAIM CUMA SURESİ ÖRNEĞİNDE MOLLÂ SADRÂ'NIN TEFSİR METODU. FIRAT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, vol.21, no.1, 2016, ss.117 - 161.
AMA DONER N CUMA SURESİ ÖRNEĞİNDE MOLLÂ SADRÂ'NIN TEFSİR METODU. FIRAT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2016; 21(1): 117 - 161.
Vancouver DONER N CUMA SURESİ ÖRNEĞİNDE MOLLÂ SADRÂ'NIN TEFSİR METODU. FIRAT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2016; 21(1): 117 - 161.
IEEE DONER N "CUMA SURESİ ÖRNEĞİNDE MOLLÂ SADRÂ'NIN TEFSİR METODU." FIRAT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 21, ss.117 - 161, 2016.
ISNAD DONER, NAIM. "CUMA SURESİ ÖRNEĞİNDE MOLLÂ SADRÂ'NIN TEFSİR METODU". FIRAT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 21/1 (2016), 117-161.
Sayfa Oluşturulma Tarihi
22-04-2024 23:57

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları