Yıl: 2016 Cilt: 7 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 381 - 406 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

TÜRK VE ALMAN İLAÇ HUKUKUNDA HATALI ÜRETİLEN İLAÇTAN DOĞAN SORUMLULUK VE ÖZEL SORUMLULUK HÂLLERİ

Öz:
Geçmiş yüzyıllar boyunca insanoğlu, sağlığını korumak veya sağlığına kavuşmak amacıyla ilaç kullanmıştır. Özellikle 20. yüzyılda, ilaç endüstrisinde meydana gelen hızlı gelişim, beraberinde ilaç üreticisinin sorumluluğu problemlerini getirmiştir. Almanya'da meydana gelen Contergan faciası ile birlikte hukuk bilimi bu sorunun üzerine eğilmiş ve hatalı üretilen ilaçtan doğan sorumluluğa ilişkin çeşitli çözüm önerileri getirmiştir. Almanya'da ayrı bir ilaç kanunu yapılmış (Alman İlaç Kanunu= AMG) ve hatalı üretilen ilaçtan doğan sorumluluğa dair düzenlemeler (§ 84-§ 94a) bu kanunun içinde yer alırken, Türk hukukunda konu ürün sorumluluğu ve üreticinin sorumluluğu çerçevesinde ele alınmıştır. Ancak bir takım özel hâllerde, sorumluluğun belirlenmesi ve sorumluluğun yöneltileceği kişi hususunda sorunlar ortaya çıkmış, bunun neticesinde gerek Alman hukukunda gerekse Türk hukukunda söz konusu olaylarda uygulanacak hükümlerin tespiti tartışılmalı birer nokta olarak kalmıştır. Bu özel durumlara ilişkin tartışmalar bilhassa, etkisiz ilaçlar (wirkungslose Arzneimittel), beklenmeyen yan etki (unerwartete Nebenwirkung), karşılıklı etkileşim (Wechselwirkung) ve endikasyon dışı ilaç kullanımı (Off- Label - Use) hususunda yoğunlaşmıştır. Yukarıda bahsedilen her bir olay açısından ilacı kullanan bakımından bir zarar meydana geldiği muhakkaktır. Nitekim etkisiz ilaç kullanımında, hastanın tedavi süreci uzamakta, beklenmeyen yan etki ve karşılıklı etkileşimde ise gelişim hatası söz konusu olmakta ve tıp bilimi ile tıp tekniğinin ulaştığı noktada beklenmeyen yan etkinin ve karşılıklı etkileşimin tespitinin mümkün olması hâlinde sorumluluk doğacaktır. Endikasyon dışı ilaç kullanımında ise, ruhsatlandırılmış olan ilacın, kullanım alanı dışında tatbiki mevcut olduğundan, tedavi özgürlüğü çerçevesinde ilacın kullanılmasını tavsiye eden veya talep eden hekimin sorumluluğundan bahsedilecektir
Anahtar Kelime:

Konular: Hukuk

LIABILITY OF DEFECTIVE PHARMACEUTICAL PRODUCTS AND SPECIAL LIABILITY REGIMES UNDER TURKISH AND GERMAN PHARMACEUTICAL LAW

Öz:
Throughout the centuries, for protection their health or for recovery, mankind has used drugs. Especially in the 20th century, the rapid development in pharmaceutical industry has brought the drug product liability issues. As a result of Contergan disaster in Germany, legal solutions related to defective products have been suggested. In Germany, Medicinal Products Act ('' The Drug Law'') that regulates the liability related to defective products (§ 84-§ 94a) was enacted whereas according to Turkish Law the same subject is dealt with liability for defective products and liability of manufacturers. However, under special circumstances due to difficulty in detecting liability and the tort feasor, both in Germany and Turkey the application of the provisions constitutes a controversial issue. The dispute is mostly related to ineffective pharmaceutical products, unexpected side effects, drug interaction and off-label use of drugs. It is obvious that each of the abovementioned problems cause damages. As a matter of fact the usage of ineffective pharmaceutical products increases the length of recovery period, unexpected side effects and drug interaction causes development defect, which triggers the liability mechanism when it is possible to detect with the assistance of the developments in technology and medical science. Because of the fact that licensed drugs can be used other than its main usage, by depending on freedom of drug usage people or doctors who give advice for the drugs can be held legally responsible in case of off-label use of drugs
Anahtar Kelime:

Konular: Hukuk
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akçura Karaman, Tuba: Üreticinin Ayıplı Ürününün Sebep Olduğu Zararlar Sorumluluğu, İstanbul 2008. Üçüncü Kişilere Karşı
  • Antalya, Gökhan: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 2. Bası, İstanbul 2011.
  • Aycan, Yerer/ Mükerrem, Betül: "İlaç Nedir? İlaç, Gıda ve Kozmetik Farkı", İlaç Hukuku, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi I. Sağlık hukuku Sempozyumu, 08- 09 Mayıs 2009, Kayseri.
  • Aydos, Oğuz Sadık: Ürün Sorumluluğu, Ankara 2009.
  • Başpınar, Veysel: İlaç Üreticisinin Hukuki Sorumluluğu, İlaç Hukuku, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi I. Sağlık hukuku Sempozyumu, 08- 09 Mayıs 2009, Kayseri, s. 85 vd.
  • Berezowsky, Isabelle: Ansprüche des Arznemittelgeschädigten gegen den pharmazeutischen Unternehmer nach §§84, 84a AMG, Aachen 2006.
  • Beyer, Christian: Grenzen der Arzneimittelhaftung dargestellt am Beispiel des Contergan-Falles, München 1989.
  • Blasius, Helga/Müller-Römer, Dietrich/ Fischer, Jürgen: Arzneimittel und Recht in Deutschland, Stuttgart 1998.
  • Borer, Peter: Produktehaftung: Der Fehlerbegriff nach deutschem, amerikanischem und europäischem Recht, Bern 1986.
  • Burcuoğlu, Haluk/ Akçura Karaman Tuba: Türk Hukukunda Ayıplı Ürünün Sebep Olduğu Zararlardan Doğan Sorumluluk Üzerine Kanunu'nun İktibasının 80. Yıldönümü (İstanbul 19 Nisan 2006), İstanbul 2006, s. 53 vd.
  • Çelik, Ahmet: 6098 SAYILI TÜRK BORÇLAR KANUNU'NDA YENİ BİR DÜZENLEME İŞLETME TEHLİKELERİ VE TEHLIKE SORUMLULUGU (Eine neue Regelung über Betriebsgefahr und Gefährdungshaftung gem. Gesetz Nr. 6098 tOG), Istanbul, 2011, http://www.kazanci.com/cgi-bin/highlt/hebb/highlight.cgi?file=hebb/files/makale-celikahmetcelik- 57.htm&query=%22tehlike%20sorumlulu%F0u%22#fm.
  • Deutsch, Erwin/ Lippert, Hans-Dieter (Edt.), Kommentar zum Arzneimittelgesetz, 3. Bası, Heidelberg 2011.
  • Deutsch,, Erwin/Spickhoff, Andreas: Medizinrecht, 6. Bası, Berlin 2008.
  • Dieners, Peter/ Reese, Ulrich (Edt), Handbuch des Pharmarechts, München, 2010
  • Eren, Fikret: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 18.Bası, Ankara 2015.
  • Fuhrmann, Stefan/Klein, Bodo/ Fleischfresser, Andreas (Edt), Arzneimittelrecht Handbuch für die pharmazeutische Rechtspraxis, 2. Bası , Baden-Baden 2014.
  • Freund, Angelika: Die zulassungsüberschreitende Anwendung von Humanarzneimitteln (Off-Label-Use) in Deutschland -Pharmazeutische Unternehmer, Vertragsärzte, Patienten und Versicherte im Spannungsfeld von Arzneimittel-, und Sozialrecht sowie zivil-und strafrechtlicher Haftung, PharmaR 2004, s. 275-299.
  • Funke, Christian: Die Arzneimittelhaftung des pharmazeutischen Unternehmers-Entwicklung und Reformen, Halle 2001.
  • Göben, Meltem: Arzneimittelhaftung und Gentechnikhaftung als Beispiele modernen Risikoausgleichs, Frankfurt am Main 1995.
  • Hager, Günter: Schaeden infolge Unvereinbarkeit mehrerer Medikamente-Ein Beitrag zur Haftung für Instruktions-und Herstellungsfehler-, VersR 1987, s. 1053-1058.
  • Hakeri, Hakan: İlaç Hukuku, Ankara 2015.
  • Hakeri, Hakan: Tıp Hukuku Temel Bilgiler, Ankara 2009.
  • Havutçu, Ayşe: Türk Hukukunda Örtülü Bir Boşluk Üreticinin Sorumluluğu, Ankara 2005. Kırca, Çiğdem: Ürün Sorumluluğunun Hukuki Niteliği, Ankara 2007.
  • İlter, Dilek: İlaç Hukuku, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi I. Sağlık hukuku Sempozyumu, 08-09 Mayıs 2009, Kayseri, s.273-281.
  • İpekyüz, Yavuz Filiz: Türk Hukukunda Hekimlik Sözleşmesi, İstanbul 2006.
  • Jenke, Nina: Haftung fürfehlerhafte Arzneimittel und Medizinprodukte, Berlin 2003.
  • Kaplan, İbrahim: Türk ve İsviçre Hukukunda İmalâtçının Sorumluluğu, Adalet Dergisi 1977, s. 78-141.
  • Koyuncu, Adem: das Haftungsdreieck Pharmaunternehmen-Arzt-Patienten Verschulden und Mitverschulden bei der Haftung für Arzneimittelschaeden, Heidelberg 2004.
  • Kügel,Wilfried/ Müller, Rolf-George/ Hoffmann, Hans-Peter (Edt.), Arzneimittelgesetz Kommentar, 2. Bası, München, 2016.
  • Laufs, Adolf/ Katzenmeier, Christian/Lipp, Volker (Edt.), Arztrecht, 7. Bası, München 2015.
  • Nart, Serdar: Hekimin İlaç Tedavisinden Doğan Sorumluluğu, Nisan 2014.
  • Petek, Hasan:İlaç Üreticisinin Hukuki Sorumluluğu, Ankara 2009.
  • Quass, Michael/ Zuck, Rüdiger/Clemens, Thomas (Edt.), Medizinrecht, 3. Bası, München 2014,
  • Rehmann, Wolfgang: Arznemittelgesetz Kommentar, 4. Bası, München 2014.
  • Sieger Jürgen: Probleme der Nutzen-Risiko-Abwägung des § 84 AMG, in: VersR 1989, s. 1014-1021.
  • Spickhoff, Andreas: Medizinrecht, München 2011.
  • Üçışık, Güzin: Tehlike Sorumluluğunun GenelKural ile Düzenlenmesi (Die Regelung der Gefährdungshaftung mit der generellen Norm), Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Sorumluluk ve Tazminat Hukuku Sempozyumu, s. 127-147.
  • Vogel, Daniel: Die Produkthaftung des Arzneimittelherstellers nach schweizerischem und deutschem Recht, Zürich 1991.
  • Yıldırım, Fadıl M.:Türk Hukukunda İlaç Üreticisinin İlacın Ayıplarından Sorumluluğu, İlaç Hukuku, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi I. Sağlık hukuku Sempozyumu, 08-09 Mayıs 2009, Kayseri, s.19 vd.
APA DÖNMEZ Ü (2016). TÜRK VE ALMAN İLAÇ HUKUKUNDA HATALI ÜRETİLEN İLAÇTAN DOĞAN SORUMLULUK VE ÖZEL SORUMLULUK HÂLLERİ. , 381 - 406.
Chicago DÖNMEZ Ünsal TÜRK VE ALMAN İLAÇ HUKUKUNDA HATALI ÜRETİLEN İLAÇTAN DOĞAN SORUMLULUK VE ÖZEL SORUMLULUK HÂLLERİ. (2016): 381 - 406.
MLA DÖNMEZ Ünsal TÜRK VE ALMAN İLAÇ HUKUKUNDA HATALI ÜRETİLEN İLAÇTAN DOĞAN SORUMLULUK VE ÖZEL SORUMLULUK HÂLLERİ. , 2016, ss.381 - 406.
AMA DÖNMEZ Ü TÜRK VE ALMAN İLAÇ HUKUKUNDA HATALI ÜRETİLEN İLAÇTAN DOĞAN SORUMLULUK VE ÖZEL SORUMLULUK HÂLLERİ. . 2016; 381 - 406.
Vancouver DÖNMEZ Ü TÜRK VE ALMAN İLAÇ HUKUKUNDA HATALI ÜRETİLEN İLAÇTAN DOĞAN SORUMLULUK VE ÖZEL SORUMLULUK HÂLLERİ. . 2016; 381 - 406.
IEEE DÖNMEZ Ü "TÜRK VE ALMAN İLAÇ HUKUKUNDA HATALI ÜRETİLEN İLAÇTAN DOĞAN SORUMLULUK VE ÖZEL SORUMLULUK HÂLLERİ." , ss.381 - 406, 2016.
ISNAD DÖNMEZ, Ünsal. "TÜRK VE ALMAN İLAÇ HUKUKUNDA HATALI ÜRETİLEN İLAÇTAN DOĞAN SORUMLULUK VE ÖZEL SORUMLULUK HÂLLERİ". (2016), 381-406.
APA DÖNMEZ Ü (2016). TÜRK VE ALMAN İLAÇ HUKUKUNDA HATALI ÜRETİLEN İLAÇTAN DOĞAN SORUMLULUK VE ÖZEL SORUMLULUK HÂLLERİ. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7(1), 381 - 406.
Chicago DÖNMEZ Ünsal TÜRK VE ALMAN İLAÇ HUKUKUNDA HATALI ÜRETİLEN İLAÇTAN DOĞAN SORUMLULUK VE ÖZEL SORUMLULUK HÂLLERİ. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 7, no.1 (2016): 381 - 406.
MLA DÖNMEZ Ünsal TÜRK VE ALMAN İLAÇ HUKUKUNDA HATALI ÜRETİLEN İLAÇTAN DOĞAN SORUMLULUK VE ÖZEL SORUMLULUK HÂLLERİ. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, vol.7, no.1, 2016, ss.381 - 406.
AMA DÖNMEZ Ü TÜRK VE ALMAN İLAÇ HUKUKUNDA HATALI ÜRETİLEN İLAÇTAN DOĞAN SORUMLULUK VE ÖZEL SORUMLULUK HÂLLERİ. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 2016; 7(1): 381 - 406.
Vancouver DÖNMEZ Ü TÜRK VE ALMAN İLAÇ HUKUKUNDA HATALI ÜRETİLEN İLAÇTAN DOĞAN SORUMLULUK VE ÖZEL SORUMLULUK HÂLLERİ. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 2016; 7(1): 381 - 406.
IEEE DÖNMEZ Ü "TÜRK VE ALMAN İLAÇ HUKUKUNDA HATALI ÜRETİLEN İLAÇTAN DOĞAN SORUMLULUK VE ÖZEL SORUMLULUK HÂLLERİ." İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7, ss.381 - 406, 2016.
ISNAD DÖNMEZ, Ünsal. "TÜRK VE ALMAN İLAÇ HUKUKUNDA HATALI ÜRETİLEN İLAÇTAN DOĞAN SORUMLULUK VE ÖZEL SORUMLULUK HÂLLERİ". İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 7/1 (2016), 381-406.