EVRİMSEL BİYOLOJİ VE EVRİMSEL TIP İLİŞKİSİ

Battal ÇIPLAK (Akdeniz Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Antalya, Türkiye)
Toplum ve Hekim
73 0
Yıl: 2016 Cilt: 31 Sayı: 4 Sayfa Aralığı: 257 - 276 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

EVRİMSEL BİYOLOJİ VE EVRİMSEL TIP İLİŞKİSİ

Öz:
UNESCO 2009'u Darwin'e atıf etti. Bu atıf biyolojinin düzenleyici ilkesi olan evrimin tüm canlı bilimlerinde işlevselliğinin ve bilgi üretiminin itici gücü olduğunun anlaşılması nedeniyledir. Yirminci yüzyılda evrim yaklaşımının biyolojideki kapsayıcılığının anlaşılmasında iki önemli aşama vardır. İlki 1930'larda Mendel'in genetik yasalarının yeniden keşfi ve ikincisi 1980'li yıllarla birlikte moleküler biyolojideki gelişmelerdir. Bu iki aşama evrimin ampirik bir bilimsel alana dönüşmesini sağlamış ve evrimsel yaklaşımın tıp ve ziraat alanlarına uyarlanmasını getirmiştir. Evrimsel yaklaşımlar tıbbi bilimleri yeni bir evreye taşımış ve 1990'lı yıllarla birlikte evrimsel tıp alanında yayın sayısı artmaya başlamıştır. Bir hekim olan Randolf Nesse ve bir ekolog olan George Williams aslında doğal seçilim yoluyla evrim teorisinden önce var olan evrimsel tıp yaklaşımının "modern sentezine" öncülük etmişlerdir. Bu derleme evrim ve tıp ilişkisini ele alarak tıbbi araştırma ve pratik için bir perspektif sunma girişimidir. Derleme altı kısım halinde düzenlenmiştir. Evrim perspektifinden fenotip ve genotip düzeyinde özelliğin sentez edilmesi ve bir özelliğin oluşmasındaki yakınsak ve evrimsel açıklamaları içeren bir giriş kısmı ile başlayan derleme evrim yaklaşımının insana uygulanması ile devam etmektedir. Üçüncü başlık, ilk iki başlıkta verilenler ışığında evrimsel tıp bağlamında önemli saptamaları kapsamaktadır. Dördüncü başlık evrimin neden bizi hastalıklara açık bıraktığını ana başlıklar haline irdelemektedir. Ana metin evrim ve tıp ilişkisini bağlamında bazı vurguları içeren sonuç bölümü ile bitmektedir. Kullanılan başlıca kaynaklar son bölümü oluşturmaktadır.
Anahtar Kelime:

Konular: Biyoloji Etik Tıbbi Etik

Relation of Evolutionary Biology and Evolutionary Medicine

Öz:
UNESCO dedicated 2009 as Darwin's year. This was for the recognition of evolution as organising principle of biology and driving power for scientific production. There are two steps in understanding the inclusionary of evolution. The first was the recovery of Mendel's principles by 1930s and the second was developments in molecular biology by 1980s. Both of these steps made evolution as an empirical research field and led transferring of evolutionary approaches to medicine and agriculture. Evolutionary approach opened a new window for medical sciences and this led blooming of publications on evolutionary medicine by 1990s. The physician Randolf Nesse and the ecologist George Williams have pioneered for a "modern synthesis" in evolutionary medicine a field preceding the theory of C. Darwin. This review is an attempt to summarize the relation between evolution and medicine and to provide a perspective for medical researches and applications. The review arranged as six sections. The introduction section contains analysing of phenotype and genotype from an evolutionary perspective and definition of a trait under the proximate and the evolutionary explanations. The second section applies the evolutionary theory to the humankind. The third section presents the main statements made in the light of first two sections. The fourth section scrutinizes why the natural selection left our body open to diseases. The main text ends with a conclusion emphasizing the deep relation between evolution and medicine. The main bulk of the references benefitted are listed in last section.
Anahtar Kelime:

Konular: Biyoloji Etik Tıbbi Etik
Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık
  • Başıbüyük, H.H. (2016) Filogeni ve Tıp. Toplum ve Hekim, 31 (4): 288-94
  • Beja-Pereira, A., ve ark. (2003) Gene-culture coevolution bet- ween cattle milk protein genes and human lactase genes. Nature Genetics, 35: 311 - 313.
  • Berberoğlu, M. (2016a) Endokrin-Metabolik Hastalıklar ve Ev- rimsel Tıp (Diabetes Mellitus). Toplum ve Hekim (baskıda).
  • Berberoğlu, M. (2016b) Bedenimizdeki Tuhafl ıklar. Toplum ve Hekim, 31 (4): 317-19.
  • Coolidge, F.L., Wynn, T. (2009). Th e rise of homo sapiens: the evolution of modern thinking. Sussex: Wiley-Blackwell.
  • Darwin, C. (1859). On the origin of species (6th ed., 1872). Lon- don: John Murray.
  • Darwin, C. (1871) Th e descent of man and selection in relation to sex. London: John Murray.
  • Dawkins, R. (1976). Th e selfish gene. London: Oxford Univer- sity Press.
  • De Leon, M.S.P. ve ark. (2008) Neanderthal brain size at birth provides insights into the evolution of human life history. Pro- ceeding of National Academy of Sciences USA 105(37): 13764- 13768.
  • Diamond, J. (1991) Üçüncü şempanze: İnsan türünün evrimi ve geleceği, Alfa Yayınları (Th e third chimpanzee: Th e evolution and the future of the human animal/Türkçe çeviri, Tarhan, Ç. 2013 ).
  • Diamond, J. (1997a) Tüfek, mikrop ve çelik: İnsan toplulukla- rının yazgıları, Tübitak yayınları (Guns, germs, and steel: Th e fates of human societies /Türkçe Çeviri, İnce, Ü. 2016).
  • Diamond, J.M. (1997b) Why sex is fun? Th e evolution of hu- man sexuality. New York: Th e Basic Books.
  • Dobzhansky, T. (1973) Nothing in biology makes sense except in the light of evolution. American Biology Teacher 35(3): 125- 129.
  • Dunbar, R. (2008) Why humans aren't just great apes: humans and the social brain. British Academy Review 11: 15-17.
  • Durukan B.(2016) Kalbin Evrimi ve Kalp Damar Hastalıkları. Toplum ve Hekim, (baskıda).
  • Dybas, C. L. (2007) Evolutionary biology and human health.BioScience 57(9):729-734.
  • Emre, S. (2016) Görmenin Evrimi ve Göz Hastalıkları. Toplum ve Hekim (baskıda).
  • Enattah, N.S., Sahi, T., Savilahti, E., Terwilliger, J.D., Pelto- nen, L., Järvelä, I. (2002). Identification of a variant associated with adult-type hypolactasia. Nature Genetics 30(2): 233-237.
  • Frank, S.A. (2002) Immunology and the evolution of infectious disease. Princeton University Press.
  • Freeman, S., Herron, J.C. (2007) Evrimsel Analiz, Ankara: Pal- me Yayıncılık (Evolutionary Analysis, dördüncü baskıdan çevi- ri/ Çıplak, B., Başıbüyük, H.H., Karaytuğ, S. Gündüz, İ. 2009).
  • Gilbert, S.F. (2000) Developmental Biology (6th ed.). Sunder- land: Sinauer Assoc.
  • Gluckman, P., Beedle, A., Hanson, M. (2009) Evrimsel tıbbın ilkeleri, Ankara: Palme Yayıncılık (Principles of Evolutionary Medicine, birinci baskıdan çeviri/ Çıplak, B., Başkurt, O.K. & Uysal H. 2012).
  • Gould, S.J. (1977) Darwin ve Sonrası - Doğa Tarihi Üzerine Düşünceler, Say Yayınları (Ever since Darwin: Refl ections in na- tural history/Türkçeye çevri, Temürcü, C. 2013).
  • Greaves, M. (2007) Darwinian Medicine: a case for cancer. Na- ture review 7: 213-221.
  • Ingram, C.J., Mulcare, C.A., Itan, Y., Th omas, M.G. Swallow, D.M. (2009) Lactose digestion and the evolutionary genetics of lactase persistence. Human Genetics 124(6): 579-91.
  • Kaya, S. (2016) Kanser ve Evrimsel Tıp. Toplum ve Hekim 31 (4): 299-306
  • Keller, M. P., B.A. Seifried, P. F. Chance. (1999). Molecular evolution of the CMT1A-REP region: A human- and chimpan- zee-specific repeat. Molecular Biology and Evolution 16: 1019- 1026.
  • Kirchengast, S. (2014) Physical inactivity from the viewpoint of evolutionary medicine. Sports 2: 34-50.
  • Klug, W.S., Cummings, M.R., Spencer, C. (2006) Genetik kav- ramlar (6th ed.), Ankara: Palme Yayınevi (Concept of genetics, Türkçe çeviri/ Öner, C. 2008).
  • Korf, B.R., Irons, M.B. (2013) Human genetics and genomics (4th ed.). New Jersey: Wiley-Blackwell.
  • Kruger, D.J., Nesse, R.M. (2006) An evolutionary life-history framework for understanding sex diff erences in human morta- lity rates. Human nature 17: 74-97.
  • Méthot, P.-O. (2011) Research traditions and evolutionary exp- lanations in medicine. Th eoretical medical biotechnology 32: 75-90.
  • Morris, D. (1996) Th e human zoo. USA: Kodansha America, Inc.
  • Nesse, R.M. (1999) Testing evolutionary hypotheses about menta disorders, in S. C. Stearns (Ed.) Evolution in health and disease. London: Oxford University Press.
  • Nesse, R.M. (2005) Natural selection and the regulation of defenses: A signal detection analysis of the smoke detector principle. Evolution of Human Behavior 26:88-105.
  • Nesse, R.M. (2006) Darwinian medicine and mental disorders. International Congress Series, 1296: 83- 94.
  • Nesse, R.M., Stearns, S.C. (2008) Th e great opportunity: Evolutionary applications to medicine and public health. Evolutionary applications 1: 28-48.
  • Nesse, R.M., Williams, G.C. (1994). Neden hastalanırız, Ankara: Palme Yayıncılık (Why we get sick, Türkçe çeviri/ Emre, S. & Çıplak, B.).
  • Nishikimi, M., Fukuyama, R., Minoshima, S., Shimizu, N., Yagi, K. (1994). Cloning and chromosomal mapping of the human nonfunctional gene for L-gulono-gamma-lactone oxidase, the enzyme for L-ascorbic acid biosynthesis missing in man. Th e Journal of Biological Chemistry 269(18): 13685-13688.
  • Ogu, C.C, Pharm, D., Maxa J.L. (2000) RPH drug interactions due to cytochrome P450. BUMC Proceedings 13: 421-423.
  • Ortiz-Ospina, E., Roser, M. (2016) World population growth. Published online at OurWorldInData.org. Erişim tarihi Haziran 2016: https://ourworldindata.org/world-population-growth.
  • Özsoy, E.D. (2016) Evrimsel Biyoloji Temel Kavramları: İnsan. Toplum ve Hekim (baskıda).
  • Pough, F.H., Heiser, J.B. & McFarland, W.N. (2005)Vertebrate life (5th ed.). New Jersay: Printice Hall.
  • Rees, D.C., Williams, T.N., Gladwin, M.T. (2010) Sickle-cell disease. Lancet 376 (9757): 2018-2031.
  • Salomao, M., An, X., Guo, X., Gratzer W.B., Mohandas, N., Baines, A.J. (2006) Mammalian I-spectrin is a neofunctionalized polypeptide adapted to small highly deformable erythrocytes. Proceeding of National Academy of Sciences USA 103(3): 643-648.
  • Samson, M., ve ark. (1996) Resistance to HIV-1 infection in caucasian individuals bearing mutant alleles of the CCR5 chemokine receptor gene. Nature 382: 722-725.
  • Schoenemann, P.T. (2006) Evolution of the size and functional areas of the human brain. Annual Review of Anthropology 35:379-406.
  • Speicher, M.R., Motulsky, A.G., Antonarakis, S.E. (2010) Vogel and Motulsky's human genetics. Berlin: Springer-Verlag.
  • Stearns, S.C. (2012) Evolutionary medicine: its scope, interest and potential. Proceeding of the Royal Society B 279: 4305-4321.
  • Stearns, S.C., Nesse, R.M., Govindaraju, D.R., Ellison, P.T. (2010) Evolutionary perspectives on health and medicine. Proceeding of National Academy of Sciences 107(suppl. 1) 1691-1695.
  • Steven, M., Rowe, M.D., Stacey Miller, B.S., Eric, J., Sorscher, M.D. (2005) Cystic fibrosis. Th e New England Journal of Medicine 352:1992-2001.
  • Varki, A. (2012) Nothing in medicine makes sense, except in the light of evolution. Journal of molecular medicine, 90: 481-494.
  • Walker, F.O. (2007) Huntington's disease. Lancet 369: 218-228.
  • Zampieri, F. (2009) Medicine, evolution, and natural selection: An historical overview. Th e quarterly review of biology 84(4): 333-355.
  • Zollikofer, C.P.E., de León, M.S.P. (2010) Th e evolution of hominin ontogenies. Seminars in Cell & Developmental Biology 21:441-452.
APA Ciplak B (2016). EVRİMSEL BİYOLOJİ VE EVRİMSEL TIP İLİŞKİSİ. , 257 - 276.
Chicago Ciplak Battal EVRİMSEL BİYOLOJİ VE EVRİMSEL TIP İLİŞKİSİ. (2016): 257 - 276.
MLA Ciplak Battal EVRİMSEL BİYOLOJİ VE EVRİMSEL TIP İLİŞKİSİ. , 2016, ss.257 - 276.
AMA Ciplak B EVRİMSEL BİYOLOJİ VE EVRİMSEL TIP İLİŞKİSİ. . 2016; 257 - 276.
Vancouver Ciplak B EVRİMSEL BİYOLOJİ VE EVRİMSEL TIP İLİŞKİSİ. . 2016; 257 - 276.
IEEE Ciplak B "EVRİMSEL BİYOLOJİ VE EVRİMSEL TIP İLİŞKİSİ." , ss.257 - 276, 2016.
ISNAD Ciplak, Battal. "EVRİMSEL BİYOLOJİ VE EVRİMSEL TIP İLİŞKİSİ". (2016), 257-276.
APA Ciplak B (2016). EVRİMSEL BİYOLOJİ VE EVRİMSEL TIP İLİŞKİSİ. Toplum ve Hekim, 31(4), 257 - 276.
Chicago Ciplak Battal EVRİMSEL BİYOLOJİ VE EVRİMSEL TIP İLİŞKİSİ. Toplum ve Hekim 31, no.4 (2016): 257 - 276.
MLA Ciplak Battal EVRİMSEL BİYOLOJİ VE EVRİMSEL TIP İLİŞKİSİ. Toplum ve Hekim, vol.31, no.4, 2016, ss.257 - 276.
AMA Ciplak B EVRİMSEL BİYOLOJİ VE EVRİMSEL TIP İLİŞKİSİ. Toplum ve Hekim. 2016; 31(4): 257 - 276.
Vancouver Ciplak B EVRİMSEL BİYOLOJİ VE EVRİMSEL TIP İLİŞKİSİ. Toplum ve Hekim. 2016; 31(4): 257 - 276.
IEEE Ciplak B "EVRİMSEL BİYOLOJİ VE EVRİMSEL TIP İLİŞKİSİ." Toplum ve Hekim, 31, ss.257 - 276, 2016.
ISNAD Ciplak, Battal. "EVRİMSEL BİYOLOJİ VE EVRİMSEL TIP İLİŞKİSİ". Toplum ve Hekim 31/4 (2016), 257-276.
Sayfa Oluşturulma Tarihi
09-05-2024 16:4

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları