İnsan Üzerindeki Deneyler ve İlgili Etik-Yasal Metinler

Temel, Mustafa Kemal; ERTİN, Hakan

İnsan Üzerindeki Deneyler ve İlgili Etik-Yasal Metinler

Hakan ERTİN, (İstanbul Üniversitesi, İstanbul Tıp Fakültesi, Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı, İstanbul, Türkiye)

M. Kemal TEMEL (İstanbul Üniversitesi, İstanbul Tıp Fakültesi, Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı, İstanbul, Türkiye)

ANADOLU KLİNİĞİ TIP BİLİMLERİ DERGİSİ

148 15

Yıl: 2016 Cilt: 21 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 223 - 234 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

İnsan Üzerindeki Deneyler ve İlgili Etik-Yasal Metinler

Öz:

İnsanlar üzerinde gerek geçmişte Nazi Almanyası'nda yapılan deneyler, gerekse sonraki yıllarda gerçekleştirilen Tuskegee sifilis ve Guatemala CYBH araştırmaları ve de günümüzde de sürmekte olan klinik farmasötik deneyler sonucunda, insan deneklerin uğrayabileceği zararlar ve sömürü uzun zamandır ciddi bir sorun olarak tartışılagelmiştir. Özellikle Nazi bilim adamlarınca insanlar üzerinde yapılan deneylere dair Nürnberg'de gerçekleştirilen yargılamalar sırasında bu çalışmaları düzenleyici, uluslararası geçerlilikte bir kod olmadığı fark edilmiş ve bu eksikliği gidermek için Nürnberg Kodu oluşturularak ülkelerce kabul edilmiştir. Günümüzde in vivo farmasötik deneyler, in vitro prosedürler, kök hücre çalışmaları vb. ile, insanlar ve de insan doku ve hücreleri üzerinde tarihte daha önce hiç olmadığı kadar çeşitli ve karmaşık bilimsel araştırmalar gerçekleştirilmektedir. İnsan üzerindeki deneyler konusunda temel gerilim, bu deneyler sonucunda insan deneklerin uğrayabileceği zararlar ile bilim ve tüm insanlık için sağlanabilecek yararlar arasındadır. Bu yararlardan vazgeçmeden, ama söz konusu deneklere de zarar vermeden ilerleyebilmek için, birtakım bilimsel ve ahlaki kod ve kurallar geliştirilmiş, bunlar etik bildirgelerde ve hukuki mevzuatta ilan edilmiştir. Söz konusu deney ve araştırmalarda gerçekleşen değişikliklere paralel olarak, bu metinler de yeni gereksinimlere göre tadil edilmekte ya da bunlara yenileri eklenmektedir. Örneğin Helsinki Bildirgesi bugüne dek yedi kez revize edilmiştir. Sistematik bir derleme olan bu makale, insan denekli araştırmalarla ilgili ulusal ve uluslararası geçerlilikteki bu etikolegal metinleri bir yerde toplayan bir kaynak olmak amacındadır

Anahtar Kelime:

Konular: Cerrahi

Human Experimentation and the RelevantEthicolegal Texts

Öz:

Due to the human experimentation conducted in the Nazi Germany in the past, the subsequent Tuskegee syphilis and Guatemala STD studies, and the ongoing clinical pharmaceutical trials, potential harms to and exploitation of human subjects have long been discussed as a serious problem. Especially during the trials held in Nuremberg regarding the human experimentation that had been conducted by Nazi scientists the important lack of an internationally binding regulatory code was recognized, and the Nuremberg Code was created and adopted by countries to fill this gap. Given the ongoing in vivo pharmaceutical trials, in vitro procedures, stem cell research, etc., more various and complicated scientific research than ever before is conducted today on humans and human cells and tissues. The main tension in the field of human experimentation is between potential harms to the human subjects and potential benefits for science and humanity. A variety of scientific and ethical codes and rules have been developed and declared both in ethical declarations and in legal regulations in order to proceed to achieve these benefits without harming the subjects. In parallel with changes in these trials and research, these texts have also been either modified or supplemented by new texts. The Helsinki Declaration, for instance, has been revised for seven times up to the present. This systematic review aims to provide a source that gathers these nationally and internationally binding ethicolegal texts concerning human experimentation

Anahtar Kelime:

Konular: Cerrahi

Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık

Prioreschi P. A History of Medicine: Byzantine and Isla- mic Medicine. ABD: Horatius Press; 2001:205-10.
Riley NS. The legacy of Nazi medicine. The New Atlantis. 2004;5:54-60.
The Nuremberg Code; 1947. [İnternet: The National Ins- titutes of Health]. Erişim: https://history.nih.gov/rese- arch/downloads/nuremberg.pdf
The World Medical Association. The Declaration of Hel- sinki; 2013. [İnternet: Türk Tabipleri Birliği] Erişim: http:// www.ttb.org.tr/images/stories/file/2013/helsinki.pdf
The United Nations. International Covenant on Civil and Political Rights; 1966. [ İnternet: Türkiye Büyük Mil- let Meclisi] Erişim: http://www2.tbmm.gov.tr/d22/1/1- 0589.pdf
The World Psychiatric Association. The declaration of Hawaii. J Med Ethics. 1978;4:71-3.
Dommel FW, Alexander D. The Convention on Human Rights and Biomedicine of the Council of Europe. Ken- nedy Inst Ethic J. 1997;7(3):259-76.
Katoğlu T. Türk hukukunun bir parçası olarak Avrupa Konseyi İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Derg. 2006;55(1):157-93.
The Council of Europe. The Convention for the Protec- tion of Human Rights and Dignity of the Human Being with regard to the Application of Biology and Medicine: Convention on Human Rights and Biomedicine; 1997. [İnternet: Türkiye Büyük Millet Meclisi] Erişim: https:// www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5013.html
The United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO). The Universal Declaration on the Human Genome and Human Rights; 1997. [İnter- net: UNESCO]. Erişim: http://unesco.org/new/filead- min/MULTIMEDIA/HQ/SHS/pdf/GENOME-HUMA- IN_Turc.pdf
The National Commission for the Protection of Human Subjects of Biomedical and Behavioral Research. The Belmont Report; 1979. [İnternet: The National Institutes of Health]. Erişim: https://videocast.nih.gov/pdf/ohrp_ belmont_report.pdf
The Council for International Organizations of Medical Sciences (CIOMS). The International Ethical Guideli- nes for Biomedical Research Involving Human Subjects; 1993, rev. 2002. [İnternet: CIOMS]. Erişim: http://www. cioms.ch/publications/layout_guide2002.pdf
Türk Tabipleri Birliği. Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi; 1960. [İnternet: T.C. Resmi Gazete]. Erişim: http://www. resmigazete.gov.tr/arsiv/10436.pdf
T.C. Sağlık Bakanlığı. İlaç Araştırmaları Hakkında Yö- netmelik; 1993. [İnternet: T.C. Resmi Gazete]. Erişim: http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/21480.pdf
T.C. Sağlık Bakanlığı. Farmasötik Müstahzarların Bi- yoyararlanım ve Biyoeşdeğerliğinin Değerlendirilmesi Hakkında Yönetmelik; 1994. [İnternet: T.C. Resmi Gaze- te]. Erişim: http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/21942. pdf
T.C. Sağlık Bakanlığı. 29.12.1995 tarih ve 51748 sayılı ge- nelge, İyi Klinik Uygulamaları Kılavuzu, İyi Laboratuvar Uygulamaları Kılavuzu; 1995. [İnternet: Türk Farmako- loji Derneği]. Erişim: http://www.tfd.org.tr/eski/klinika- rastirma/iku_1995.pdf
T.C. Sağlık Bakanlığı. İyi Klinik Uygulamaları Kılavu- zu; 1995, rev. 2009, 5/2010, 12/2010, 8/2011, 12/2011, 2013, 2014, 2015. [İnternet: Türkiye İlaç Ve Tıbbi Ci- haz Kurumu]. Erişim: http://www.titck.gov.tr/Porta- lAdmin/Uploads/UnitPages/%C4%B0yi%20Klinik%20 Uygulamalar%C4%B1%20K%C4%B1lavuzu.pdf
T.C. Sağlık Bakanlığı. Hasta Hakları Yönetmeliği; 1998. [İnternet: T.C. Resmi Gazete]. Erişim: http://www.res- migazete.gov.tr/arsiv/23420.pdf
T.C. Sağlık Bakanlığı. Klinik Araştırmalar Hak- kında Yönetmelik; 2008. [İnternet: T.C. Resmi Ga- zete]. Erişim: http://www.resmigazete.gov.tr/eski- ler/2008/12/20081023-2.htm
T.C. Sağlık Bakanlığı. Klinik Araştırmalar Hak- kında Yönetmelik; 2011. [İnternet: T.C. Resmi Ga- zete]. Erişim: http://www.resmigazete.gov.tr/eski- ler/2011/08/20110819-9.htm
T.C. Sağlık Bakanlığı. Klinik Araştırmalar Hak- kında Yönetmelik; 2013. [İnternet: T.C. Resmi Ga- zete]. Erişim: http://www.resmigazete.gov.tr/eski- ler/2013/04/20130413-7.htm
T.C. Sağlık Bakanlığı. İlaç ve Biyolojik Ürünlerin Klinik Araştırmaları Hakkında Yönetmelik; 2014. [İnternet: T.C. Resmi Gazete]. Erişim: http://www.resmigazete.gov. tr/eskiler/2014/06/20140625-3.htm
Metin S. Biyo-Tıp Etiği ve Hukuk, 1. ed. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık; 2010:402-3.
Türkiye Büyük Millet Meclisi. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası; 1982. [İnternet: Türkiye Büyük Millet Mec- lisi]. Erişim: https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anaya- sa_2016.pdf
Türkiye Büyük Millet Meclisi. Türk Ceza Kanunu; kab. 2004, yür. 2005. [İnternet: T.C. Adalet Bakanlığı]. Erişim: http://www.ceza-bb.adalet.gov.tr/mevzuat/5237.htm
Ertin H. Gen teknolojisi ile ilgili etik bildirgeler ve yasal düzenlemeler [doktora tezi]. İstanbul: İstanbul Üniver- sitesi İstanbul Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı; 2003.

APA	ERTİN H, Temel M (2016). İnsan Üzerindeki Deneyler ve İlgili Etik-Yasal Metinler. , 223 - 234.
Chicago	ERTİN Hakan,Temel Mustafa Kemal İnsan Üzerindeki Deneyler ve İlgili Etik-Yasal Metinler. (2016): 223 - 234.
MLA	ERTİN Hakan,Temel Mustafa Kemal İnsan Üzerindeki Deneyler ve İlgili Etik-Yasal Metinler. , 2016, ss.223 - 234.
AMA	ERTİN H,Temel M İnsan Üzerindeki Deneyler ve İlgili Etik-Yasal Metinler. . 2016; 223 - 234.
Vancouver	ERTİN H,Temel M İnsan Üzerindeki Deneyler ve İlgili Etik-Yasal Metinler. . 2016; 223 - 234.
IEEE	ERTİN H,Temel M "İnsan Üzerindeki Deneyler ve İlgili Etik-Yasal Metinler." , ss.223 - 234, 2016.
ISNAD	ERTİN, Hakan - Temel, Mustafa Kemal. "İnsan Üzerindeki Deneyler ve İlgili Etik-Yasal Metinler". (2016), 223-234.

APA	ERTİN H, Temel M (2016). İnsan Üzerindeki Deneyler ve İlgili Etik-Yasal Metinler. ANADOLU KLİNİĞİ TIP BİLİMLERİ DERGİSİ, 21(3), 223 - 234.
Chicago	ERTİN Hakan,Temel Mustafa Kemal İnsan Üzerindeki Deneyler ve İlgili Etik-Yasal Metinler. ANADOLU KLİNİĞİ TIP BİLİMLERİ DERGİSİ 21, no.3 (2016): 223 - 234.
MLA	ERTİN Hakan,Temel Mustafa Kemal İnsan Üzerindeki Deneyler ve İlgili Etik-Yasal Metinler. ANADOLU KLİNİĞİ TIP BİLİMLERİ DERGİSİ, vol.21, no.3, 2016, ss.223 - 234.
AMA	ERTİN H,Temel M İnsan Üzerindeki Deneyler ve İlgili Etik-Yasal Metinler. ANADOLU KLİNİĞİ TIP BİLİMLERİ DERGİSİ. 2016; 21(3): 223 - 234.
Vancouver	ERTİN H,Temel M İnsan Üzerindeki Deneyler ve İlgili Etik-Yasal Metinler. ANADOLU KLİNİĞİ TIP BİLİMLERİ DERGİSİ. 2016; 21(3): 223 - 234.
IEEE	ERTİN H,Temel M "İnsan Üzerindeki Deneyler ve İlgili Etik-Yasal Metinler." ANADOLU KLİNİĞİ TIP BİLİMLERİ DERGİSİ, 21, ss.223 - 234, 2016.
ISNAD	ERTİN, Hakan - Temel, Mustafa Kemal. "İnsan Üzerindeki Deneyler ve İlgili Etik-Yasal Metinler". ANADOLU KLİNİĞİ TIP BİLİMLERİ DERGİSİ 21/3 (2016), 223-234.