Vardiyalı ve Nöbet Sistemi Şeklindeki Çalışma Düzeninin Hemşireler Üzerine Etkisi

AKTAŞ, Songül; YEŞİLÇİÇEK ÇALIK, Kıymet; ANAHAR ÖZDAŞ, Elif; KOBYA BULUT, HACER

Vardiyalı ve Nöbet Sistemi Şeklindeki Çalışma Düzeninin Hemşireler Üzerine Etkisi

Kıymet YEŞİLÇİÇEK ÇALIK, (Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü, Trabzon, Türkiye)

Songül AKTAŞ, (Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü, Trabzon, Türkiye)

HACER KOBYA BULUT, (Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü, Trabzon, Türkiye)

Elif ANAHAR ÖZDAŞ (Trabzon Kamu Hastaneler Birliği, Genel Sekreterliği Eğitim Birimi, Trabzon , Türkiye)

Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi /Journal of Health Sciences and Professions

120 9

Yıl: 2015 Cilt: 2 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 33 - 45 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Vardiyalı ve Nöbet Sistemi Şeklindeki Çalışma Düzeninin Hemşireler Üzerine Etkisi

Öz:

Amaç: Bu araştırma, vardiyalı ve nöbet sistemi şeklindeki çalışma sisteminin hemşireler üzerine etkisinin olup olmadığının belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Yöntem: Tanımlayıcı tipte planlanan çalışmanın evrenini Trabzon il merkezindeki dört kamu ve bir üniversite hastanesinde çalışan 1657 hemşire oluşturmuştur. Araştırmanın örneklemi, %5 güvenirlikte tabakalı oranlı örnekleme tekniği kullanılarak seçilen ve araştırma anketini yanıtlamayı kabul eden 477 hemşire oluşturmuştur. Araştırmanın verileri Ocak-Haziran2014 tarihleri arasında ilgili hastanelerden yazılı izin ve hemşirelerden sözel onay alındıktan sonra yüz yüze görüşme yöntemi ile toplanmıştır. Anket formunda yer alan sorular hemşirelerin demografik özellikleri ve çalışma saatlerinin fiziksel sağlıklarını, uyku, yemek düzeni gibi günlük yaşam aktivitelerini, sosyal ve aile yaşamlarını, psikolojik sağlıklarını ve güvenliklerini nasıl etkilediğine yönelik olarak kapalı ve açık uçlu soru formunda hazırlanmıştır. Verilerin analizinde sayı ve yüzdelik dağılımı ve ki-kare testi kullanılmıştır. Sonuçlar p<=0.05 anlamlılık düzeyinde değerlendirilmiştir. Bulgular: Hemşirelerin %56.2'si 30-39 yaş grubunda, %38.8'i 15 yıl ve üzeri çalışma deneyimine sahip, %47.1'i gece ve gündüz şeklinde ve servis hemşiresi olarak çalışmakta (%64.6), %35.2'inin ise bir sağlık sorunu vardır. Hemşirelerin %87.4'ü çalışma saatlerinin sosyal ve aile yaşamları üzerine, %87.2'si psikolojik sağlıkları üzerine, %95.2'si fiziksel sağlıkları üzerine ve %77.6'sı kendi güvenlikleri üzerine bir ya da birden fazla olumsuz etkisi olduğunu bildirmişlerdir. Sonuç: Vardiyalı ve nöbetli çalışmanın, hemşireler üzerinde fizyolojik, psikolojik sağlıkları, sosyal yaşamları ve kendi güvenlikleri üzerinde olumsuz etkileri olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelime:

Konular: Sosyal Çalışma Sosyoloji Hemşirelik Psikoloji Aile Çalışmaları Davranış Bilimleri

The Effect of Shift Working and Rotating Shifts on Nurses

Öz:

Objective: The purpose of this study is to investigate the opinions of nurses about their working systems and their state of being affected by these systems. Methods: The universe of this descriptive study consisted of 1657 nurses working in 4 state hospitals and a university hospital in Trabzon city center. Having been selected by using 5% proportional stratified sampling technique 477 nurses accepting to respond the research survey constituted the sample. After receiving written permission from the hospitals and verbal consent from the nurses, data were collected in January- June 2014 using face to face interview technique. The survey questions were prepared as closed and open ended questions including how nurses' demographic characteristics and working hours affect their physical health, daily activities such as sleeping and eating layouts, social and family life, psychological health and safety. The data evaluated consisted of numeric values, percentage distributions and Chi-square. Results were evaluated at a significance level of p < 0.05. Findings: 56.2 % of the nurses were 30-39 years old, 38.8 % had 15 years or more work experience, 47.1 % worked day and night, 64.6 % worked as ward nurses and 35.2% had a health problem. %87.4, 87.2%, 95.2%, 77.6 % of the nurses reported that working hours had one or more adverse effects on their social and family life, psychological, physical health and their own safety respectively. Conclusion: Shift work and rotating shift schedules were found to have adverse effects on nurses 'physiological, psychological health, social life and their own safety.

Anahtar Kelime:

Konular: Sosyal Çalışma Sosyoloji Hemşirelik Psikoloji Aile Çalışmaları Davranış Bilimleri

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

1. THD (Türk Hemşireler Derneği). 7 gün-24 saat / hasta başında Türkiye'de hemşirelerin çalışma koşulları. Ankara: 2008. (Güncelleme tarihi: 10.10.2012; Erişim tarihi: 10.10.2014). mebk12.meb.gov.tr/meb_iys.../041113 33_trkhemrelerderne.docx
2. Çalıyurt O. Sirkadiyen uyku uyanıklık düzenini etkileyen iş ve çalışma gruplarında uyku kalitesinin değerlendirilmesi. [Uzmanlık Tezi]. Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Edirne, Türkiye, 1998.
3. Nicholson PJ, D'Auriat DAP. Shiftwork, health, the working time regulations and health assessments. Occup Med 1999; 49(3):127-137.
4. Ursavaş A, Ege E. Uyku apne sendromu ve trafik kazaları. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2004;30 (1):37-41.
5. Knutsson A. Health disorders of shift workers. Occupatioanal Medicine 2003; 53:103-108.
6. Yıldız AN, Gedikli FG, Küçükbiçer B. Vardiyalı çalışmalarda iş sağlığı ve güvenliği konuları. Ankara: Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu Yayını, Aydoğdu Ofset;2012.
7. International Labour Organization. "What is work place stress?". (Güncelleme tarihi: 10.3.2001; Erişim tarihi: 02.10.2014). http://www.ilo.org/public/english/prote ction/safework/stress/whatis.htm
8. DeMoss C, Mcgrail M, Haus E, Crain L, Asche S. Health and performance factors in health care shiftworkers. Journal of Occupational Enviromental Medicine 2004; 46: 1278-1281.
9. Gedikli FG. Otomotiv sektöründe faaliyet gösteren bir işyerinde vardiya sistemi ile yapılan çalışmanın sağlık ve güvenlik üzerine etkileri, [Yüksek Lisans Tezi]. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Türkiye, 2008.
10. Selvi Y, Özdemir PG, Özdemir O, Aydın A, Beşiroğlu L. Sağlık çalışanlarında vardiyalı çalışma sisteminin sebep olduğu genel ruhsal belirtiler ve yaşam kalitesi üzerine etkisi. Düşünen Adam Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi 2010;23(4): 238-243.
11. Ohayon MM, Lemoine P, ArnaudBriant V, Dreyfus M. Prevalence and consequences of sleep disorders in a shift worker population. J Psychosom Res 2002; 53(1):577-583.
12. Akerstedt T, Wright KP. Sleep loss and fatigue in shiftwork and shiftworkdisorder. Sleep Med Clin 2009; (4):257-271.
13. Axelsson J, Akerstedt, Kecklund G, Lowden A. Tolerance to shiftwork how does it relate to sleep and wakefulness? Int Arch Occup Environ Health 2004;77:121-9.
14. Dorrien J, Lamond N, Heuvel C, Pincombe J, Rogers A, Dawson D. A pilot study of the safety implications of australian nurses' sleep and work hours. Chronobiology International 2006; 23( 6):1149-1163.
15. Drake CL, Roehrs T, Richardson G, Walsh JK, Roth T. Shiftwork sleep disorder: prevalence and consequences beyond that of symptomatic dayworkers. Sleep 2004;27: 1453- 1462.
16. Leproult R.,Colecchia EF, Berardi AM, Stickgold R, Kosslyn SM, Van Cauter E. Individual differences in subjective and objective alertness during sleep deprivation are stable and unrelated. Am J Physiol Regul Integr Comp Physiol 2003; 284(2):280-290.
17. Alimoğlu MK, Dönmez L. Daylight exposure and the other predictors of burnout among nurses in a University Hospital. International Journal of NursingStudies2005; 42: 549- 555.
18. Günüşen N, Üstün B. Turkish nurses perspectives on a programme to reduce burnout. International Nursing Review 2009; 56: 237-242.
19. Oğuzberk M, Aydın A. Ruh sağlığı çalışanlarında tükenmişlik. Klinik Psikiyatri 2008;11:167-179.
20. Costa G. Shift Work and health: current problems and preventive actions. Saf Health Work 2010; 1:112- 123.
21. Dochi M, Sakata K. Relationshipbetweenshiftworkandhypercholesterolemia in Japan. Scand J WorkEnvironHealth 2008; 34:33-39.
22. Morikawa Y, Nakagawa H, Miura K, Soyama Y, Ishizaki M, Kido T, et al. Effect of shiftwork on body mass index and metabolicparameters. Scandinavian journal of work, environment & health 2007; 45-50.
23. Oishi M, Suwazano Y, Sakata K, Okubo Y, Harada H, Kobayashi E. A longitudinal study on the relationship betweens hift-work and the progression of hypertension in male workers. J Hypertens 2005; 23(12):2173-2178.
24. McPhaul KM, Lipscomb JA. Workplace violence in health care: recognized but not regulated. Online Journal of Issues in Nursing2004;9(3): 7.
25. Motowido SJ, Packard SJ, Manning MR. Occupational stress its causes and consequences for job performance. Journal of Applied Psychology 1986; 7(4): 618-629
26. Ayranci U, Yenilmez C, Balci Y, Kaptanoglu C. Identification of violence in Turkish health care settings. J Interpers Violence 2006;21:276-96.
27. Günaydın N, Kutlu Y. Sağlık kurumlarında çalışan hemşireler arasında iş yeri şiddeti deneyimi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi 2012; 3:1-5.
28. Kahriman İ. Hemşirelerin sözel ve fiziksel şiddete maruz kalma durumlarının belirlenmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi 2014; 5(2):77-83.
29. Ergüney S, Tan M, Sivrikaya S, Erdem N. Hemşirelerin karşılaştıkları mesleki riskler. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2001; 4(1): 63-73.
30. İlhan M, Durukan E, Aras, Türkçüoğlu S, Aygün R. Long working hours increase the risk of sharp and needle stick injury in nurses: the need for new policy implication. Journal of Advanced Nursing 2006; 56 (5): 563- 568.
31. Hughes R, P Stone. The Perils of Shift Work; Evening shift, night shift, and rotating shifts: are they for you? AJN 2004; 104(9): 62.
32. Samaha E, Lal S, Samaha N, Wyndham J.(2007). Psychological, lifestyle and coping contributors to chronic fatigue in shift-worker nurses. Journal of advanced nursing2007;59(3):221-232.
33. Kostul N. Vardiya ve gece çalışmasının hemşireler üzerindeki etkilerinin incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi], Gazi Üniversitesi SağlıkBilimleri Enstitüsü, Ankara, Türkiye, 1996.
34. Sönmez S. Vardiyalı çalışan hemşirelerde horlama, uyku bozuklukları ve iş kazaları. [Uzmanlık Tezi]. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları ABD, Bursa, Türkiye, 2006.
35. Ruggiero JS. Correlates of fatique in critical care nurses. Research in Nursing&Health2003;26(2): 434-444.
36. Saijo Y, Ueno T, Hashimoto Y. Twenty-four-hours hiftwork, depressive symptoms, and job dissatisfaction among Japanese firefighters. American journal of industrial medicine 2008;51(5): 380- 391.
37. Erkan N. Verimlilik, sağlık ve güvenlik için insan faktörü mühendisliği ergonomi, Ankara: Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları; 2003. No: 373.
38. Ardekani ZZ, Kakooei H, Ayattollahi SM, Choobineh A, Seraji GN. Prevalence of mental disorders among shift work hospital nurses in Shiraz, Iran. Pak J Biol Sci 2008;11:1605- 1609.
39. Kubo T, Maruyama T, Shirane K, Otomo H, Matsumoto T, Oyama I.(2008). Anxiety about starting threeshiftwork among female workers: findings from the female shift-workers' health study. J UOEH 2008; 1(30):1- 10.
40. Durmuş S, Günay O.Hemşirelerde iş doyumu ve anksiyete düzeyini etkileyen faktörler. Erciyes Tıp Dergisi 2007; 29( 2):139,146.
41. Demir A. Hemşirelikte tükenmişliğe bir bakış. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2004;7(1):71-78.
42. Güler Ç. Sağlık boyutuyla ergonomi. İstanbul: Palme Yayıncılık; 2004.
43. Persson M, Martensson J. Situations influencing habits in diet and exercise among nurses working nights hift. Journal of Nursing Management 2006;14: 414-423.
44. Zverev YP, Misiri HE. Perceived effects of rotating shiftwork on nurses' sleep quality and duration. Malawi Medica lJournal 2009; 21(1):19-21.
45. Konturek PC, Brzozowski T, Konturek SJ. Gut clock: implication of circadian rhythms in the gastrointestinal tract. J Physiol Pharmacol 2011;62(2):139-50.
46. Lyneham J. Violence in New South Wales emergency departments. Aust J Adv Nurs2000;18:8-17.
47. Antunes LC, Levandovski R, Dantas G, Caumo W, Hidalgo MP. Obesity and shiftwork: chronobiological aspects. Nutrition research reviews 2010; 23(1):155-168.
48. Zhao I, Turner C. Theimpact of shiftwork on people's daily health habits and adverse health outcomes. Australian Journal of Advanced Nursing 2008; 25(3): 8.
49. Van Amelsvoort LG, Schouten EG, Kok FJ. Duration of shiftwork related to body mass index and waist to hipratio. International journal of obesity and related metabolic disorders. Journal of the International Association for the Study of Obesity 1999;23(9):973-978.
50. Karlsson B, Knutsson A, Lindahl B. Is there an association between shiftwork and having a metabolic syndrome? Results from a population based study of 27 485 people. Occupational and environmental medicine 2001;58(11): 747-752.
51. Lowden A, Moreno C, Holmbäck U, Lennernäs M, Tucker P. Eating and shiftwork effects on habits, metabolism, and performance. Scandinavian journal of work, environment&health2010;36(2):150- 162.
52. Ünsal Atan Ş, Dönmez S. Hemşirelere karşı işyeri şiddeti. Adli Tıp Dergisi, 2011;25:71-80.
53. Tomev L, Daskalova N, Michailova T, Naydenova Z, Ivanova V, Trakieva D. Work place violence in the health sector: Case Study - Bulgaria. Joint Programme on Workplace Violence in the Health Sector. Geneva. ILO/ICN/ WHO/PSI Published 2003;1-68.
54. Rogers A, Hwang W, Scott L, Aiken L, Dinges D. The working hours of hospital staff nurses and patient safety. Health Affairs 2004; 23( 4): 202.
55. Seki Y, Yamazaki Y. Effects of working conditions on intravenous medication errors in a Japanese hospital. Journal of Nursing Management 2006; 14:128-139.
56. Olds DM, Clarke SP. The effect of work hours on adverse events and errors in health care. Journal of safety research 2010;41(2): 153-162.

APA	YEŞİLÇİÇEK ÇALIK K, AKTAŞ S, KOBYA BULUT H, ANAHAR ÖZDAŞ E (2015). Vardiyalı ve Nöbet Sistemi Şeklindeki Çalışma Düzeninin Hemşireler Üzerine Etkisi. , 33 - 45.
Chicago	YEŞİLÇİÇEK ÇALIK Kıymet,AKTAŞ Songül,KOBYA BULUT HACER,ANAHAR ÖZDAŞ Elif Vardiyalı ve Nöbet Sistemi Şeklindeki Çalışma Düzeninin Hemşireler Üzerine Etkisi. (2015): 33 - 45.
MLA	YEŞİLÇİÇEK ÇALIK Kıymet,AKTAŞ Songül,KOBYA BULUT HACER,ANAHAR ÖZDAŞ Elif Vardiyalı ve Nöbet Sistemi Şeklindeki Çalışma Düzeninin Hemşireler Üzerine Etkisi. , 2015, ss.33 - 45.
AMA	YEŞİLÇİÇEK ÇALIK K,AKTAŞ S,KOBYA BULUT H,ANAHAR ÖZDAŞ E Vardiyalı ve Nöbet Sistemi Şeklindeki Çalışma Düzeninin Hemşireler Üzerine Etkisi. . 2015; 33 - 45.
Vancouver	YEŞİLÇİÇEK ÇALIK K,AKTAŞ S,KOBYA BULUT H,ANAHAR ÖZDAŞ E Vardiyalı ve Nöbet Sistemi Şeklindeki Çalışma Düzeninin Hemşireler Üzerine Etkisi. . 2015; 33 - 45.
IEEE	YEŞİLÇİÇEK ÇALIK K,AKTAŞ S,KOBYA BULUT H,ANAHAR ÖZDAŞ E "Vardiyalı ve Nöbet Sistemi Şeklindeki Çalışma Düzeninin Hemşireler Üzerine Etkisi." , ss.33 - 45, 2015.
ISNAD	YEŞİLÇİÇEK ÇALIK, Kıymet vd. "Vardiyalı ve Nöbet Sistemi Şeklindeki Çalışma Düzeninin Hemşireler Üzerine Etkisi". (2015), 33-45.

APA	YEŞİLÇİÇEK ÇALIK K, AKTAŞ S, KOBYA BULUT H, ANAHAR ÖZDAŞ E (2015). Vardiyalı ve Nöbet Sistemi Şeklindeki Çalışma Düzeninin Hemşireler Üzerine Etkisi. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi /Journal of Health Sciences and Professions, 2(1), 33 - 45.
Chicago	YEŞİLÇİÇEK ÇALIK Kıymet,AKTAŞ Songül,KOBYA BULUT HACER,ANAHAR ÖZDAŞ Elif Vardiyalı ve Nöbet Sistemi Şeklindeki Çalışma Düzeninin Hemşireler Üzerine Etkisi. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi /Journal of Health Sciences and Professions 2, no.1 (2015): 33 - 45.
MLA	YEŞİLÇİÇEK ÇALIK Kıymet,AKTAŞ Songül,KOBYA BULUT HACER,ANAHAR ÖZDAŞ Elif Vardiyalı ve Nöbet Sistemi Şeklindeki Çalışma Düzeninin Hemşireler Üzerine Etkisi. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi /Journal of Health Sciences and Professions, vol.2, no.1, 2015, ss.33 - 45.
AMA	YEŞİLÇİÇEK ÇALIK K,AKTAŞ S,KOBYA BULUT H,ANAHAR ÖZDAŞ E Vardiyalı ve Nöbet Sistemi Şeklindeki Çalışma Düzeninin Hemşireler Üzerine Etkisi. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi /Journal of Health Sciences and Professions. 2015; 2(1): 33 - 45.
Vancouver	YEŞİLÇİÇEK ÇALIK K,AKTAŞ S,KOBYA BULUT H,ANAHAR ÖZDAŞ E Vardiyalı ve Nöbet Sistemi Şeklindeki Çalışma Düzeninin Hemşireler Üzerine Etkisi. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi /Journal of Health Sciences and Professions. 2015; 2(1): 33 - 45.
IEEE	YEŞİLÇİÇEK ÇALIK K,AKTAŞ S,KOBYA BULUT H,ANAHAR ÖZDAŞ E "Vardiyalı ve Nöbet Sistemi Şeklindeki Çalışma Düzeninin Hemşireler Üzerine Etkisi." Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi /Journal of Health Sciences and Professions, 2, ss.33 - 45, 2015.
ISNAD	YEŞİLÇİÇEK ÇALIK, Kıymet vd. "Vardiyalı ve Nöbet Sistemi Şeklindeki Çalışma Düzeninin Hemşireler Üzerine Etkisi". Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi /Journal of Health Sciences and Professions 2/1 (2015), 33-45.