Problem Durumu: Türkiye sosyal bilgiler/tarih öğretim programlarında kadınlara/kadın geçmişine/toplumsal cinsiyete odaklanan kazanımlar son derece sınırlıdır. Bu bağlamda toplumsal cinsiyet eşitliğinin eğitim zemininde gerçekleştirilebilmesi için öğretmenlerin sosyal bilgiler programlarındaki ilgili becerileri dikkate alarak okul dışı ortamlarda kadınların ve kadın geçmişinin daha görünür olduğu çalışmalar/etkinlikler/projelerin nasıl gerçekleştirilebileceği üzerinde düşünmeleri gerekmektedir. Kadın tarihinin ilk aşaması olan "görünürlük" (ya da kadının görünmezliği), çeşitli nedenlerle kayda geçirilmemiş ya da belgelerde olsa da tarih yazımında görmezden gelinmiş ve tarihin dışında bırakılmış kadın deneyimlerini keşfetme ve görünür kılma amacını taşımaktadır. Bu bağlamda kadınları tarihte görünür kılma çalışmaları öncü kadınlardan başlayarak sıradan kadınların yaşamını keşfetmeye doğru ilerlemiş ve bu çalışmaların yürütülmesinde sözlü tarih yöntemi önemli bir rol üstlenmiştir. Kadın tarihi çerçevesinde "farkındalık" kavramı ise, geçmişte kadınların yaşadıkları güçlükler ve bunlarla başa çıkma stratejileri ve toplumsal cinsiyet ilişkilerinin niteliğini/toplumsal cinsiyet örüntülerini fark etme ile ilişkilendirilebilir. Kadın tarihi, öte yandan, kadınların "güçlenmesine" (empowerment) katkı sağlayan önemli bir kaynaktır ve sözlü tarih çalışması kadınların güçlenmesine katkıda bulunabilir. Eğitim alanında ise sözlü tarih ile birlikte yerel tarih, öğrencilerin tarihle doğrudan tanışmaları bakımından önemlidir. Sözlü tarih çalışması, geçmişe heyecan duymayı teşvik etmede, güçlü bir araç olabilir. Sözlü tarih yoluyla öğrenciler, tarihi kanıtları değerlendirebilir; tarihin gerçekliğini ve bugünleriyle ilişkili olduğunu hissedebilir ve tarihsel sorgulamaya katılabilirler. Bu araştırma kapsamında öğrenciler yakın çevredeki bir spor kulübünün tarihini ve daha özelde bu kulübün geçmişteki kadın sporcularını çalışmışlardır. Zira kadınların spor alanındaki varlığı bir taraftan, güçlüklerle başa çıkma, başarı kazanma ve özgüvenini geliştirme yoluyla kadınların güçlenmesine; öte yandan özellikle "erkeksi" olarak kodlanan spor dallarındaki kadın etkinlikleri yoluyla, geleneksel toplumsal cinsiyet rollerini kadınlar lehine dönüştürmeye katkıda bulunabilir. Bu çalışma, öğretim programlarında ve ders kitaplarında yeterince yer verilmeyen kadın tarihinin, yerel ve sözlü tarih çalışmalarına entegre edilerek çalışılabileceği temel önermesi üzerine inşa edilmiştir. Araştırmanın Amacı: Çalışmanın amacı, Türkiye'nin güncel ilköğretim programlarında yer bulan yerel ve sözlü tarih yaklaşımlarından hareketle öğrencilerin kadın tarihi/kadın deneyimleri/tarihin kadın aktörlerini çalışmaları sağlanarak genelde tarih disiplini, özelde kadın tarihi ve toplumsal cinsiyet eğitimine yönelik becerilerin kazandırılabileceğini ortaya koymaktır. Araştırmanın Yöntemi: Nitel araştırma deseni ve eylem araştırması yönteminin kullanıldığı çalışma iki hafta hazırlık, iki haftanın birer günü uygulama olarak düzenlenmiş; ilk hafta 9, ikinci hafta 10 olmak üzere beşinci sınıfı henüz bitirmiş 19 öğrenci ile yürütülmüştür. Öğrencilerle Sinop Karadeniz Yelken Kulübünün geçmişteki kız sporcuları araştırılmış; öğrencilere sınıfta ve otobüste tarihsel kaynaklarla çalışma, Yelken Kulübüne gezi ve ilgili kişilerle sözlü tarih çalışması yapmaları için araştırmacı tarafından rehberlik edilmiştir. Sürecin video kamera kayıtları, araştırmacının gözlem notları ve yazılı olarak alınan öğrenci görüşleri çalışmanın veri setini oluşturmaktadır. Geçerlik ve güvenirliği sağlamak üzere çeşitleme yöntemine ve alanında uzman iki akademisyenin görüşlerine başvurulmuştur. Veriler tarih disiplini ve kadın tarihi olmak üzere iki ana tema altında toplanmış; öğrenci görüşleri ve gözlem verileri de diğer bulguları desteklemek üzere iki ayrı başlık altında sunulmuştur. Veriler betimsel analiz tekniği kullanarak çözümlenmiştir. Araştırmanın Bulguları: Bu çalışmada iyi organize edilmiş küçük çaplı sözlü ve yerel tarih çalışmaları aracılığıyla, sınırlı bir sürede ve görece küçük yaştaki öğrencilere (11 yaş) bile tarihsel kaynaklarla çalışma, kaynak kişilere soru sorma/tasarlama, toplumsal cinsiyete yönelik farkındalık, -yerel düzlemde- geçmişin öncü kadın aktörlerini fark etme ve onlara değer verme, kadınların yaşam öykülerini araştırmaya heves ve heyecan duyma becerilerinin kazandırılabileceği bulgulanmıştır. Araştırmanın Sonuçları ve Önerileri: Bu araştırma sözlü ve yerel tarih çalışmaları yoluyla öğrencilere hem tarih disiplini hem de kadın tarihine yönelik becerilerin eş zamanlı olarak kazandırılabileceğini göstermiştir. Öğrenci ifadeleri ve gözlem bulguları, öğrencilerin insan yaşantılarına odaklanmayı ilginç ve eğlenceli bulduklarını, sözlü ve yerel tarih çalışması yapmaktan keyif aldıklarını göstermiştir. Çalışmada özellikle öncü ve başarılı kadınların geçmişine odaklanıldığında, erkek öğrenciler de dâhil olmak üzere hemen hemen tüm öğrencilerin kadınları takdir ettikleri ve onlara değer verdikleri bulgulanmıştır. Öğrencilerin kadın tarihi özelinde başarılı öğrenme deneyimlerine ulaşmalarında tarihsel kaynaklarla çalışma önemli bir başlangıç noktası oluşturmuştur. Seçilen görsellerin de (iddialı/meydan okuyan, özgüveni yüksek, vb.) kadınların tarihsel özneler olarak sunumuna önemli bir katkıda bulunacağı ileri sürülebilir. Bu araştırma öğrencilere disiplinler arası çalışma fırsatı sunmuştur: öğrenciler küçük bir kronoloji çalışması yoluyla tarih yapmanın farklı disiplinlerle ilintisini fark etmişlerdir. Öğrencilerin önemli bir çoğunluğunun etkinlikten keyif aldıkları yönündeki bulgu dikkate alındığında, ilköğretim düzeyinde yerel tarih çalışmalarının siyasi tarihin ötesinde, sosyo-kültürel ve görece yakın tarihli konulara odaklanmasının tarih disiplini kapsamındaki (tarih yapma) becerilerinin geliştirilmesinde iyi bir hareket noktası olacağı ileri sürülebilir. Bu doğrultuda öğretmenlerin yerel çevrede kadınları görünür kılan çalışmalar tasarlaması, ilk aşamad