Yıl: 2017 Cilt: 15 Sayı: 113 Sayfa Aralığı: 54 - 68 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

TÜRK KÜLTÜRÜNDE GELİN SÜSLEME VE SÜSLEME USTALARI

Öz:
"Toplum içindeki en küçük birlik" olarak tanımlanan aile, birçok kültürde olduğu gibi, Türk toplumunda da kutsal sayılan ve oluşumu törenlerle kutlanan bir kurumdur. Yöresel farklılıklara rağmen, bu törenlerin her aşamasında belirli kurallar ve âdetler yer alır. Türk kültüründe yeni bir ailenin kurulmasına verilen önem dile de yansımış, evlenme gelenek ve görenekleri açısından Türkçede zengin bir söz mirası meydana gelmiştir. Evlilik merasimlerinde yer alan kişiler ve uygulamalar kendilerine has isimleriyle bu mirasta geniş bir yer kaplar. Özellikle bolluk ve bereketin sembolü olarak görülen gelinin tören için hazırlanmasına özen gösterildiğinden bu hazırlıkta katkısı olanlara verilen değer de büyüktür. Gelinin düğün için süslenmesi, aynı toplum içinde bile bölgelere göre değişiklikler göstermektedir. Farklılıklara rağmen, makyaj ve saç düzenlemesi bu süsleme işinin temel unsurlarıdır. Gelini düğün merasimine hazırlamada bu temel unsurları gereği gibi yerine getirmek önemli olduğundan, onu süsleme görevini üstlenen kişiler de rastgele seçilmez. Söz konusu kişilerin bazı koşulları yerine getirmesi ve belirli meziyetlere sahip olması gerekir. Bu çalışmada öncelikle evlenme ve aile kavramlarıyla düğün merasimlerinin sosyokültürel yönü üzerinde durulacak ve Türk toplumunda geline atfedilen öneme değinilecektir. Gelini düğün merasimi için hazırlayan kişilerde aranılan özellikler sıralandıktan sonra gelinle ilgili tören âdetleri ve uygulamaları ele alınacaktır. Son bölümde ise hem gelinin merasim için nasıl hazırlandığı hem de tarihî süreçte ve Türkiye Türkçesi ağızlarında gelini süsleyen meslek erbabının kimler olduğu hakkında bilgi verilecektir.
Anahtar Kelime:

Konular: Folklor Kültürel Çalışmalar Antropoloji

The Bride Adornment and Masters of Bride Adornment in Turkish Culture

Öz:
The formation of a family which is defined as "the smallest unit in the community" is sacred in Turkish society as in many cultures and it is celebrated with ceremonies. Despite the regional differences, certain rules and morals take place at every stage of the marriage ceremony. Because importance attributed to the establishment of a new home in Turkish culture reflects on the language and a rich vocabulary is occurred in Turkish from the point of view of marriage customs and traditions. Particularly people and applications involved in the marriage ceremony take an important place in the vocabulary with their own traditional names. This is because preparation of the bride as a symbol of abundance and fertility for the ceremony is very important, people who prepare the bride for this special day are also of value. Adorning the bride for the wedding varies by region, even within the same society. Despite the differences, a beautiful makeup and hairdressing are fundamental elements of the adornment process. Because it is an important to prepare the bride to the wedding ceremony, people undertaking this task can't be randomly selected. These people must fulfill certain conditions and must possess certain virtues. This study will focus primarily on socio-cultural aspects of the wedding ceremonies, marriage and family concepts; then the importance attributed to the bride in Turkish society will be discussed. After that, required qualifications for people who adorn the bride for the wedding ceremony will be focused on. In the last part of the paper, information will be provided on how brides are adorned for the ceremony and how professionals adorning the bride are called historically and in Turkish local dialects.
Anahtar Kelime:

Konular: Folklor Kültürel Çalışmalar Antropoloji
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akgül, Hüseyin. Manisa Folkloru. Manisa: Ma- nisa Turizm Derneği, ty.
  • Aksan, Doğan.Her Yönüyle Dil: Ana Çizgileriyle Dilbilim. Cilt 3. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1990.
  • Üsküplü Ata: Tuhfetü'l-Uşşak. (Hzl: İ. Hakkı Aksoyak] Ankara: Bizim Büro Basım Yayın Dağıtım, 2006.
  • Altun, Işıl. Kandıra Türkmenlerinde Doğum, Evlenme ve Ölüm. İzmit: Yayıncı Yayınları, 2004.
  • Arat, Reşit Rahmeti, Atebetü'l-Hakâyık (Edib Ahmed B. Mahmud Yükneki), Ankara: TDK Basımevi, 1992.
  • Arat, Reşid Rahmeti. Kutadgu Bilig. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2006.
  • Arısan, Kazım ve Duygu Arısan Günay. Os- manlı Adet, Merasim ve Tabirleri: Adat ve Merasim-i Kadime. Tabirat ve Muamelat-ı Kavmiye-i Osmaniye /Abdülaziz Bey. 3.ba- sım. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2002.
  • Aslanoğlu, İbrahim. "Divriği'de Düğün Âdetleri: Tatlılık, Çeyiz Hazırlığı, Kına Hamamı, Masraf II". TFA. 13. cilt (1971): 6175-6178.
  • Atalay, Besim, çeviren. Divanü Lügati't-Türk Tercümesi. Cilt I-IV. Ankara: Türk Dil Kuru- mu Yayınları, 1986.
  • Ataman, Sadi Yaver. Eski Türk Düğünleri ve Evlenme Rit'leri. Ankara: Kültür Bakanlığı, 1992.
  • Aydemir, Adem. "Türk Dünyasında Bazı Düğün Terimleri ve Al Duvak Geleneği Üzerine", Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume 8/9 Summer. Ankara 619-655. 2013
  • Ayverdi, İlhan, redaksiyon Ahmet Topaloğlu, yayına hazırlayan Kerim Can Bayar. Misal- li Büyük Türkçe Sözlük: Kubbealtı Lugatı. 3 cilt. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat, 2005. Güvenç, Bozkurt. İnsan ve Kültür. 6. baskı. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1994.
  • Boran, Turhan. Türk Folklor Araştırmaları Di- zini: Konu-Yazarlar Kaynakçası. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 1986.
  • Canpolat, Mustafa hazırlayan. Ömer b. Mezid Mecmuatü'n-Nezair. Ankara: Türk Dil Ku- rumu, 1982.
  • Clauson, Gerard. An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford: Clarendon Press, 1972.
  • Çağbayır, Yaşar. Ötüken Türkçe Sözlük: Orhun Yazıtlarından Günümüze Türkiye Türkçesi- nin Söz Varlığı, İstanbul: Ötüken yayınları, 2007.
  • Çetin, Cengiz. "Türk Düğün Gelenekleri ve Kut- sal Evlilik Ritüeli". Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi. Sayı 48, 111-126, 2008.
  • Çetinkaya, Ülkü. "Osmanlı Kültüründe Kadın Süs Malzemelerinin Edebiyata Yansımala- rı." Hacettepe Üniversitesi, Türkiyat Araştır- maları. 12 (Bahar 2010): 89-127.
  • Demir, Ekrem "Atebetü'l-Hakâyık'ta Geçen De- yimler, Atasözleri ve Özdeyişler". Türkiyat Mecmuası, C. 23/Güz. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Ensti- tüsü, 2013.
  • Mehmed Ali Çelebi, Rızayi Divanı: Giriş, İncele- me, Metin, Sözlük Tıpkıbasım. (Hzl.Mustafa Demirel) İstanbul: Çağrı Yayınları, 2005.
  • Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklope- dik Lugat. 8. Basım. Ankara: Aydın Kitabe- vi, 1989.
  • Dilçin, Cem. Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: An- kara Üniversitesi Basımevi, 1983.
  • Eker, Gülin Öğüt. "Küççe Düğünü'nün Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Açısından Değerlendiril- mesi", Millî Folklor, S. 42, (Yaz, 1999): 62-65.
  • Eker, Gülin Öğüt. "Karakeçili Aşiretinde Eski Türk İnançlarının İzleri" Türk kültürün- de Karakeçililer Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri [Türk Kültüründe Karakeçililer Uluslararası Bilgi Şöleni (1999: Şanlıurfa)]. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yük- sek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi, 1999.
  • Eker, Gülin Öğüt. "Türk Düğün Geleneği İçinde Karakeçili Türk Düğününün Ritüel Açıdan Değerlendirilmesi", Millî Folklor, S. 46 (Yaz 2000): 92-100.
  • Mevlana Sekkaki Divanı (Hzl: Kemal Eraslan). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1999.
  • Erk, Zümrüt. "Erenköy'de Evlenme Adetleri". TFAD. 15 299 (Haziran 1974): 6999-7002).
  • Cem Sultan'ın Türkçe Divanı: Sözlük 2 (Hzl: Ha- lil Ersoylu). İstanbul: Tercüman Gazetesi, 1981.
  • Gemalmaz, Efrasiyap. Erzurum İli Ağızları: İn- celeme- Metinler- Sözlük ve Dizinler. 3. C. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1995.
  • Fuzuli Divanı (Hzl: Abdülbaki Gölpınarlı). 2. ba- sım. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1961.
  • Hüseyin Kâzım Kadri. Türk Lugatı: Türk Dille- rinin İştikaki ve Edebi Lugatları, c. I-IV. An- kara: Maârif Vekâleti, 1927-1945.
  • İpekten, Halûk. Nâ'ilî-i Kadîm Divanı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1970.
  • Kalafat Yaşar. Kuzey Azerbaycan Doğu Anadolu ve Kuzey Irak'da Eski Türk Dini İzleri: Dini Folklorik Tabakalaşma. Ankara: Kültür Ba- kanlığı, 1998.
  • Kalafat, Yaşar. Balkanlar'dan Uluğ Türkistan'a Türk Halk İnançları : Hazara, Karakalpak, Karapapağ, Dağıstan, Nogay, Kabartay, Karaçay, Karay, Ahıska, Bulgar, Gagauz, Baş- kurt, Çuvaş, Altay, Kazak, Tatar Türkleri. 1. cilt Ankara: Kültür Bakanlığı, 2002.
  • Şiban Han Divanı: (İnceleme-Metin-Dizin-Tıpkı- basım).(Hzl: Yakup Karasoy) İstanbul: Türk Dil Kurumu, 1998.
  • Kayaoğlu, İzzet Gündağ ve Ersu Pekin (haz.). Eski İstanbul'da Gündelik Hayat. İstanbul: Büyükşehir Belediyesi, 1992.
  • Koçu, Reşad Ekrem. Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü. Ankara: Başnur Matbaası, 1967.
  • Korkmaz, M. Kürşat. "Elli Yıl Önceki Gaziantep'te Gelin ve Damat I". Millî Folk- lor, Cilt 6, Yıl 11, Sayı 42 (1999): 92-96.
  • Korkmaz, M. Kürşat. "Elli Yıl Önceki Gaziantep'te Gelin ve Damat II". Millî Folklor, Cilt 6, Yıl 11, Sayı 43 (1999): 77-83.
  • Koşay, Hamit Zübeyr. Türkiye Türk Düğünleri Üzerine Mukayeseli Malzeme. Ankara: Maa rif Vekaleti, 1944.
  • Varka ve Gülşah: (İnceleme-Metin-Dizin). (Hzl:Kazım Köktekin) Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2007.
  • Kurt, İhsan "Atasözlerinde Aile". Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi. Ankara: Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları, 1992.
  • Ögel, Bahaeddin. Türk Kültür Tarihine Giriş: Türklerde Giyecek ve Süslenme: Göktürklerden Osmanlılara. 5. cilt. Ankara: Kültür Bakanlığı, 1978.
  • Ögel, Bahaeddin. Türk Kültürünün Gelişme Çağları. Ankara: Kömen Yayınları, 1979.
  • Ölmez Filiz Nurhan, Sultan Sökmen. "Isparta- Gönen'de Geçmişten Günümüze Evlenme Âdetleri". Millî Folklor, Sayı 95 (2012): 333- 344.
  • Örnek, Sedat Veyis. Sivas ve Çevresinde Hayatın Çeşitli Safhalarıyla İlgili Batıl İnançların ve Büyüsel İşlemlerin Etnolojik Tetkiki. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, 1966.
  • Örnek, Sedat Veyis. Türk Halk Bilimi. Ankara Kültür Bakanlığı Yayınları, 1976.
  • Özder M. Adil. Türk Halkbiliminde Düğün, Evlilik, Akrabalık Terimleri Sözlüğü. Ankara: Ziya Gökalp Derneği, 1981.
  • Pakalın, Mehmet Zeki. "Meşşata Kimdir?" Akademik Divan Şiiri Araştırmaları. İstanbul: Leyla ile Mecnun Yayıncılık, 2003.
  • Pakalın, Mehmet Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. Cilt I-III İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1946.
  • Pala, İskender. İki Dirhem Bir Çekirdek. İstanbul: Babıâli Kültür Yayıncılığı, 2000.
  • Pala, İskender. Akademik Divan Şiiri Araştır- maları. 1. Basım. İstanbul: Leyla ile Mecnun Yayıncılık, 2003.
  • Tezcan, Mahmut. Türk Ailesi Antropolojisi. İ tanbul: İmge Kitabevi, 2000.
  • Türkçe Sözlük. 10. Basım. Ankara: Türk Dil Kurumu, 2005.
  • Sezer, Sennur ve Adnan Özyalçıner. İstanbul'un Taşı Toprağı Altın: Eski İstanbul Yaşayışı ve Folkloru İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi, 1995.
  • Şemseddin Sami. Temel Türkçe Sözlük- Orijinal Kitap Adı: Kamus-ı Türkî, c. I-III, İstanbul: Tercüman Gazetesi, 1985.
  • Tan, M. Turhan. Tarihi Fıkralar. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1962.
  • Taş, Hülya. Bursa Folkloru: Bursa İli Gelenek ve Görenekleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma. Bursa: Gaye Kitabevi, 2002.
  • Tokdemir, Hayrettin. Artvin Yöresi Folkloru. Ankara : yyy: 1993.
  • Tolasa, Harun. Ahmet Paşa'nın Şiir Dünyası. Ankara: Sevinç Matbaası, 1973.
  • Topaloğlu, İhsan. Rize'de Eski Köy Düğünl ri: Araştırma-İnceleme-Derleme. Rize: yyy, 2006.
  • Toparlı, Recep, hazırlayan. Lehce-i Osmanî/ Ahmed Vefik Paşa, Ankara: Türk Dil Kurumu, 2000.
  • Tulum, Mertol, tercüme eden. Tazarruname. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 1971.
  • Türkiye'de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü. I-XII. Cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu, 1963 1982.
  • Uçakcı, İsmail. Sungurlu, Yerköy, Delice, Keskin, Kızılırmak Yöresi Derlemeleriyle Orta Anadolu Halk Kültürü. Ankara: Ankara Ticaret Odası, 2003.
  • Yoloğlu, Güllü. Türklerin Aile Merasimleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını, 1999.
  • Yüksekkaya Sağol, Gülden. "Türklerde Evliliğin Algılanışı-"Evlenmek" Karşılığında Kullanılan Kelimelerden Hareketle". Uygurlardan Osmanlıya: Şinasi Tekin Anısına. İstanbul: Simurg Yayınları, 2005: 661-685.
  • XIII. Yüzyıldan beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü. I-XII. Cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu, 1963-1977.
  • http://dictionary.reference.com/browse/tradition (26.02.2014).
  • http://tdk.gov.tr (17.01.2015).
APA ÇABUK ÇİFTOĞLU A (2017). TÜRK KÜLTÜRÜNDE GELİN SÜSLEME VE SÜSLEME USTALARI. , 54 - 68.
Chicago ÇABUK ÇİFTOĞLU Arzu TÜRK KÜLTÜRÜNDE GELİN SÜSLEME VE SÜSLEME USTALARI. (2017): 54 - 68.
MLA ÇABUK ÇİFTOĞLU Arzu TÜRK KÜLTÜRÜNDE GELİN SÜSLEME VE SÜSLEME USTALARI. , 2017, ss.54 - 68.
AMA ÇABUK ÇİFTOĞLU A TÜRK KÜLTÜRÜNDE GELİN SÜSLEME VE SÜSLEME USTALARI. . 2017; 54 - 68.
Vancouver ÇABUK ÇİFTOĞLU A TÜRK KÜLTÜRÜNDE GELİN SÜSLEME VE SÜSLEME USTALARI. . 2017; 54 - 68.
IEEE ÇABUK ÇİFTOĞLU A "TÜRK KÜLTÜRÜNDE GELİN SÜSLEME VE SÜSLEME USTALARI." , ss.54 - 68, 2017.
ISNAD ÇABUK ÇİFTOĞLU, Arzu. "TÜRK KÜLTÜRÜNDE GELİN SÜSLEME VE SÜSLEME USTALARI". (2017), 54-68.
APA ÇABUK ÇİFTOĞLU A (2017). TÜRK KÜLTÜRÜNDE GELİN SÜSLEME VE SÜSLEME USTALARI. Milli Folklor Dergisi, 15(113), 54 - 68.
Chicago ÇABUK ÇİFTOĞLU Arzu TÜRK KÜLTÜRÜNDE GELİN SÜSLEME VE SÜSLEME USTALARI. Milli Folklor Dergisi 15, no.113 (2017): 54 - 68.
MLA ÇABUK ÇİFTOĞLU Arzu TÜRK KÜLTÜRÜNDE GELİN SÜSLEME VE SÜSLEME USTALARI. Milli Folklor Dergisi, vol.15, no.113, 2017, ss.54 - 68.
AMA ÇABUK ÇİFTOĞLU A TÜRK KÜLTÜRÜNDE GELİN SÜSLEME VE SÜSLEME USTALARI. Milli Folklor Dergisi. 2017; 15(113): 54 - 68.
Vancouver ÇABUK ÇİFTOĞLU A TÜRK KÜLTÜRÜNDE GELİN SÜSLEME VE SÜSLEME USTALARI. Milli Folklor Dergisi. 2017; 15(113): 54 - 68.
IEEE ÇABUK ÇİFTOĞLU A "TÜRK KÜLTÜRÜNDE GELİN SÜSLEME VE SÜSLEME USTALARI." Milli Folklor Dergisi, 15, ss.54 - 68, 2017.
ISNAD ÇABUK ÇİFTOĞLU, Arzu. "TÜRK KÜLTÜRÜNDE GELİN SÜSLEME VE SÜSLEME USTALARI". Milli Folklor Dergisi 15/113 (2017), 54-68.