Öğretmenlerde Tükenmişlik: Tükenmişliğin Göstergeleri ve Bu Göstergelerin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi

Avcı, Ümmühan; SEFEROGLU, Suleyman Sadi; YILDIZ DURAK, Hatice

Öğretmenlerde Tükenmişlik: Tükenmişliğin Göstergeleri ve Bu Göstergelerin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi

Süleyman Sadi SEFEROĞLU, (Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, Ankara)

HATİCE YILDIZ DURAK, (Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye,)

Ümmühan Avcı (Başkent Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, Ankara, Türkiye)

Eğitim ve Bilim

42 7

Yıl: 2014 Cilt: 39 Sayı: 174 Sayfa Aralığı: 348 - 364 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Öğretmenlerde Tükenmişlik: Tükenmişliğin Göstergeleri ve Bu Göstergelerin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi

Öz:

Tükenmişlik, duygusal tükenmeyle, duyarsızlaşmayla ve kişisel başarının azalmasıyla karakterize bir sendromdur. Öğretmenlik mesleği sürekli fedakârlık isteyen, etkili iletişim gerektiren ve duygusal olarak bireyi tüketen bir meslek olduğu için tükenmişlik durumunun ortaya çıkma olasılığı yüksek olan mesleklerden biri olarak kabul edilmektedir. Bu çalışmada, öğretmenlerin tükenmişliklerinin "cinsiyet, yaş, mesleki kıdem, eğitim durumu, çalışılan okul türü, okulun bulunduğu bölgenin sosyo-ekonomik durumu ve branş" gibi değişkenler açısından incelenmesi amaçlanmaktadır. Araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Çalışma çeşitli illerden farklı gerçekleştirilmiştir. branşlardaki toplam öğretmenin katılımıyla.

Anahtar Kelime:

Konular: İş İşletme İktisat Davranış Bilimleri

Teachers' Burnout: Indicators of Burnout and Investigation of the Indicators in terms of Different Variables

Öz:

Burnout is characterized by emotional exhaustion, depersonalization, and reduced personal accomplishment. Since teaching profession is excessively demanding, requires effective communication, and leads one to suffer from emotional burnout, it is acknowledged as one of the professions with a great likelihood of burnout. The purpose of the present study was to analyze teacher burnout in reference to certain variables. Relational model was used in this study. A total of 163 teachers from various cities participated. Two different data collection tools were used in this study, namely "Personal Information Form" and "Maslach Burnout Inventory (MBI)". The first one was used to identify the demographics of the participants. The second data collection instrument, MBI, was used to reveal the degree of burnout experienced by participants. The inventory divided into three sub-dimensions: namely emotional exhaustion, personal accomplishment, and depersonalization. Results indicated that different variables contributed to teachers' burnout scores in terms of being on high and low groups. For example, while "education level" variable contributed to emotional exhaustion subscale, the variable of socio-economic status of the region where the school is located contributed to depersonalization subscale. Furthermore, there were higher mean ranks for those teachers who worked as an Information and Communication Technologies (ICT) teacher. While expressing their views, the ICT teachers focused on their unhappiness resulting from what they had been experiencing in their discipline.

Anahtar Kelime:

Konular: İş İşletme İktisat Davranış Bilimleri

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Babaoğlan, E. (2007). İlköğretim okulu yöneticilerinde tükenmişliğin bazı değişkenlere göre araştırılması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8, 55-67.
Başol, G. ve Altay, M. (2009). Eğitim yöneticisi ve öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 15(2), 191-216.
Baltaş, A. ve Baltaş, Z. (1993). Stres ve başa çıkma yolları. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Brouwers, A., & Tomic, W. (2000). A longitudinal study of teacher burnout and perceived self-efficacy in classroom management. Teaching and Teacher Education, 16, 239-253.
Budak, G. ve Sürgevil, O. (2005). Tükenmişlik ve tükenmişliği etkileyen örgütsel faktörlerin analizine ilişkin akademik personel üzerinde bir uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 95-108.
Büyüköztürk, Ş. (2009). Veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
Cemaloğlu, N. ve Kayabaşı, Y. (2007). Öğretmenlerin tükenmişlik düzeyi ile sınıf yönetiminde kullandıkları disiplin modelleri arasındaki ilişki. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(2), 123-155.
Cemaloğlu, N. ve Şahin, E. D. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2), 465-484.
Cordes, C. L., & Dougherty, T. W. (1993). A review and an integration of research on job burnout. Academy of Management Review, 18(4), 621-656.
Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve Lisrel uygulamaları. Ankara, Pegem Akademi.
Dorman, J. (2003). Testing a model for teacher burnout. Austrian Journal of Educational & Developmental Psychology, 3, 35-47.
Dworkin, A. (2001). Perspectives on teacher burnout and school reform. International Education Journal, 4(2), 69-78.
Durr, A. J. (2008). Identifying teacher capacities that may buffer against teacher burnout. Yayımlanmamış doktora tezi, The Ohio State University, Ohio, ABD.
Erçen, A. E. Y. (2009). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri Mersin ilinde karşılaştırmalı bir inceleme. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(36), 1-8.
Ergin, C. (1992). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach tükenmişlik ölçeğinin uyarlanması. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları El Kitabı, 143-154. Ankara.
Farber, B. A. (2000). Introduction: Understanding and treating burnout in a changing culture. Psychotherapy in Practice, 56(5), 589-594.
Fernet, C., Guay, F., Senécal, C., & Austin, S. (2012). Predicting intraindividual changes in teacher burnout: The role of perceived school environment and motivational factors. Teaching and Teacher Education, 28, 514-525.
Fraenkel, J. R., & Wallen, N. E. (2006). How to design and evaluate research in education. (6th Edition). New York: McGraw-Hill Book Company.
Friedman, I. A., & Farber, B. A. (1992). Professional self-concept as a predictor of teacher burnout. Journal of Educational Research, 86, 28-35.
Fruedenberger, H. J., & Richelson, G. (1980). Burnout: The high cost of high achievement. What it is and how to survive it. New York: Bantam.
Gaines, C. B. (2011). Perceived principal support and middle school teacher burnout. Yayımlanmamış doktora tezi, University of Tennessee, Knoxville, ABD.
Gündüz, B. (2005). İlköğretim öğretmenlerinde tükenmişlik. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 152-166.
Huberman, A. M., & Vandenberghe, R. (1999). Introduction: Burnout and the teaching profession. In R. Vandenberghe & A. M. Huberman (Eds.), Understanding and preventing teacher burnout: A sourcebook of international research and practice (pp. 15-37). Cambridge: Cambridge University Press.
Kırılmaz, A., Çelen, Ü. ve Sarp, N. (2002). İlköğretimde çalışan bir öğretmen grubunda tükenmişlik durumu online.org.tr/vol2say1/v02s01a.pdf], Erişim Tarihi, 10.11.2013. İlköğretim Online, 2(1), 2-9. [Çevrim-içi: http://ilkogretim
Maslach, C. (1976). Burned out. Human Behavior, 5, 16-22.
Maslach, C., & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, 2(1), 99-113.
Mattingly, M. A. (1977). Sources of stress and burn-out in professional child care work. Child Care Quarterly, 6(2), 127-137.
Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) (2012). Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü-Bilişim Teknolojileri http://malatya.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2013_10/11103819_btrehberretmenkursuierikplan.pdf], Erişim Tarihi, 07.12.2013. Öğretmenlik Kursu programı. [Çevrim-içi:
Mykletun R. J., & Mykletun A. (1999). Comprehensive schoolteachers at risk of early exit from work. Experimental Aging Research, 25, 359-365.
Otacıoğlu, S. G. (2008). Müzik öğretmenlerinde tükenmişlik sendromu ve etkileyen faktörler. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(15), 103-116.
Örmen, U. (1993). Tükenmişlik duygusu ve yöneticiler üzerinde bir uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Peker, R. (2002). Anaokulu, ilköğretim ve lise öğretmenlerinde mesleki tükenmişliğin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, XV(1), 319-331.
Pines, A. M., & Aranson, E. (1988). Career burnout causes and cures. New York: The Free Press.
Skaalvik, E. M., & Skaalvik, S. (2010). Teacher self-efficacy and teacher burnout: A study of relations. Teaching and Teacher Education, 26, 1059-1069.
Tuğrul, B. ve Çelik, E. (2000). Normal çocuklarla çalışan anaokulu öğretmenlerinde tükenmişlik. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(12), 1-18.
Tümkaya, S. (1996). Öğretmenlerdeki tükenmişlik görülen psikolojik belirtiler ve başa çıkma davranışları. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.

APA	SEFEROGLU S, YILDIZ DURAK H, Avcı Ü (2014). Öğretmenlerde Tükenmişlik: Tükenmişliğin Göstergeleri ve Bu Göstergelerin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. , 348 - 364.
Chicago	SEFEROGLU Suleyman Sadi,YILDIZ DURAK Hatice,Avcı Ümmühan Öğretmenlerde Tükenmişlik: Tükenmişliğin Göstergeleri ve Bu Göstergelerin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. (2014): 348 - 364.
MLA	SEFEROGLU Suleyman Sadi,YILDIZ DURAK Hatice,Avcı Ümmühan Öğretmenlerde Tükenmişlik: Tükenmişliğin Göstergeleri ve Bu Göstergelerin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. , 2014, ss.348 - 364.
AMA	SEFEROGLU S,YILDIZ DURAK H,Avcı Ü Öğretmenlerde Tükenmişlik: Tükenmişliğin Göstergeleri ve Bu Göstergelerin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. . 2014; 348 - 364.
Vancouver	SEFEROGLU S,YILDIZ DURAK H,Avcı Ü Öğretmenlerde Tükenmişlik: Tükenmişliğin Göstergeleri ve Bu Göstergelerin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. . 2014; 348 - 364.
IEEE	SEFEROGLU S,YILDIZ DURAK H,Avcı Ü "Öğretmenlerde Tükenmişlik: Tükenmişliğin Göstergeleri ve Bu Göstergelerin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi." , ss.348 - 364, 2014.
ISNAD	SEFEROGLU, Suleyman Sadi vd. "Öğretmenlerde Tükenmişlik: Tükenmişliğin Göstergeleri ve Bu Göstergelerin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi". (2014), 348-364.

APA	SEFEROGLU S, YILDIZ DURAK H, Avcı Ü (2014). Öğretmenlerde Tükenmişlik: Tükenmişliğin Göstergeleri ve Bu Göstergelerin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Eğitim ve Bilim, 39(174), 348 - 364.
Chicago	SEFEROGLU Suleyman Sadi,YILDIZ DURAK Hatice,Avcı Ümmühan Öğretmenlerde Tükenmişlik: Tükenmişliğin Göstergeleri ve Bu Göstergelerin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Eğitim ve Bilim 39, no.174 (2014): 348 - 364.
MLA	SEFEROGLU Suleyman Sadi,YILDIZ DURAK Hatice,Avcı Ümmühan Öğretmenlerde Tükenmişlik: Tükenmişliğin Göstergeleri ve Bu Göstergelerin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Eğitim ve Bilim, vol.39, no.174, 2014, ss.348 - 364.
AMA	SEFEROGLU S,YILDIZ DURAK H,Avcı Ü Öğretmenlerde Tükenmişlik: Tükenmişliğin Göstergeleri ve Bu Göstergelerin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Eğitim ve Bilim. 2014; 39(174): 348 - 364.
Vancouver	SEFEROGLU S,YILDIZ DURAK H,Avcı Ü Öğretmenlerde Tükenmişlik: Tükenmişliğin Göstergeleri ve Bu Göstergelerin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Eğitim ve Bilim. 2014; 39(174): 348 - 364.
IEEE	SEFEROGLU S,YILDIZ DURAK H,Avcı Ü "Öğretmenlerde Tükenmişlik: Tükenmişliğin Göstergeleri ve Bu Göstergelerin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi." Eğitim ve Bilim, 39, ss.348 - 364, 2014.
ISNAD	SEFEROGLU, Suleyman Sadi vd. "Öğretmenlerde Tükenmişlik: Tükenmişliğin Göstergeleri ve Bu Göstergelerin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi". Eğitim ve Bilim 39/174 (2014), 348-364.