VÜCUT BÜTÜNLÜĞÜNE YÖNELİK MÜDAHALELERİN HUKUKA UYGUNLUĞU BAKIMINDAN RIZANIN ARANMADIĞI HÂLLER

ÖZBİLEN, Arif Barış

VÜCUT BÜTÜNLÜĞÜNE YÖNELİK MÜDAHALELERİN HUKUKA UYGUNLUĞU BAKIMINDAN RIZANIN ARANMADIĞI HÂLLER

Arif Barış ÖZBİLEN (. İstanbul Ticaret Üniversitesi, Medenî Hukuk Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi.)

Istanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi

29 6

Yıl: 2013 Cilt: 12 Sayı: 24 Sayfa Aralığı: 99 - 124 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

VÜCUT BÜTÜNLÜĞÜNE YÖNELİK MÜDAHALELERİN HUKUKA UYGUNLUĞU BAKIMINDAN RIZANIN ARANMADIĞI HÂLLER

Öz:

İster tıbbî, isterse başka bir amaçla gerçekleştirilsin, bir kimsenin vücut bütünlüğüne yönelik bir müdahalede bulunulduğunda, müdahalenin hukuka uygun sayılması için, kural olarak o kişinin müdahaleye rıza göstermiş olması gerekir. Aksi takdirde, söz konusu kişilik değerine müdahalede bulunan kişinin sorumluluğu gündeme gelebilir. Ancak bazı hâllerde, kişinin rızası olmasa dahi, vücut bütünlüğüne yönelik olarak gerçekleştirilen müdahale hukuka aykırı sayılmaz. Müdahalede bulunulan kişinin hayatta kalabilmesi, işlenen bir suçun aydınlatılabilmesi ya da kamu düzeninin sağlanması gibi gerekçeler de istisnaî olarak, müdahalenin hukuka uygun sayılması için yeterli olabilmektedir. Bu çalışmada, rıza olmaksızın, vücut bütünlüğüne yönelik olarak gerçekleştirilen müdahalelerin hukuka uygun sayıldığı durumlar incelenecektir.

Anahtar Kelime:

GROUNDS OF JUSTIFICATION FOR TREATMENTS NOT REQUIRING THE CONSENT OF THE PATIENT

Öz:

Consent to medical treatment has several dimensions and importance in the legal concept. The general rule is that without the consent of a competent person, it would be illegal to attempt to treat him because this would establish the responsibility of the person performing the operation. However, in some cases, the person who performs the operation may be able to invoke a ground of justification in order to relieve him from liability such as urgent treatment which is immediately necessary to save the patient's life or to prevent a serious deterioration of his condition. Statutory duty or statutory authority and order from a legitimate authority constitute also a defense for a non-liability. These grounds of justification will be examined hereafter.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

AKCAN Recep, Medenî Usul Hukukundaki Özel Hüküm Sebeplerinin Bir Örneği Olarak İnsan Vücudunun Muayenesi ve Kişilerden Zorla Kan Alınması (Yeni Bir Hüküm Olan Medenî Kanun madde 284 Üzerine İnceleme), Prof. Dr. Turgut Kalpsüz'e Armağan, Ankara 2003, sh. 887 vd.
AKİPEK Jale / AKINTÜRK Turgut / ATEŞ KARAMAN Derya, Türk Medenî Hukuku, Cilt I, Başlangıç Hükümleri - Kişiler Hukuku, 7. Bası, İstanbul 2010
ALANGOYA H. Yavuz / YILDIRIM M. Kâmil / DEREN YILDIRIM Nevhis, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısı, Değerlendirmeler ve Öneriler, İstanbul 2006
AYAN Mehmet, Tıbbî Müdahalelerden Doğan Hukukî Sorumluluk, Ankara 1991
BAUDOUIN Jean-Louis / LABRUSSE-RIOU Catherine, Produire l'homme: De quel droit? Etude juridique et éthique des procréations artificielles, Paris 1987
BAYRAKTAR Köksal, Hekimin Tedavi Nedeniyle Cezaî Sorumluluğu, İstanbul 1972
BUCHER Andreas, Personnes physiques et protection de la personnalité, 4ème édt., Bâle 1999
BUDAK Ali Cem, Türk Medenî Usul Hukukunda Tıbbî Deliller, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Özel Sayı: Türk-Alman Tıp Hukuku Sempozyumu, C. 3, S. 2, 2006, sh. 337 vd.
CENTEL Nur / ZAFER Hamide, Ceza Muhakemesi Hukuku, 7. Bası, İstanbul 2010
CRETTAZ Joel, De l'Inexécution des Obligations Contractuelles du Médecin: Quelques Apects, Lausanne 1990
DESCHENAUX Henri / STEINAUER Paul Henri, Personnes physiques et Tutelle, 4ème édition, Berne 2001
DURAL Mustafa / ÖĞÜZ Tufan / GÜMÜŞ Alper, Türk Özel Hukuku, Cilt III, Aile Hukuku, 3. Bası, İstanbul 2010
DURAL Mustafa / ÖĞÜZ Tufan, Türk Özel Hukuku, Cilt II, Kişiler Hukuku, 10. Bası, İstanbul 2010
ERMAN Hasan, Hekimin Hukukî Sorumluluğu, Prof. Dr. Bülent Davran'a Armağan, İstanbul 1998, sh. 143 vd.
ERTUĞRUL Hüseyin, Beden Muayenesinde Katlanma Yükümlülüğü, Kazancı Hakemli Hukuk Dergisi, S. 55-56, İstanbul 2009, sh. 104.
GENÇCAN Ömer Uğur, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısı Üzerine Tartışmalar ve Genel Değerlendirme, Medenî Usul ve İcra-İflâs Hukukçuları Toplantısı V, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısı Değerlendirmesi, Ankara 2006, sh. 211 vd.
GUILLOD Olivier, Le consentement éclairé du patient, Autodétermination ou paternalisme?, Neuchâtel 1986
GÜMÜŞ Mustafa Alper, Borçlar Hukuku Özel Hükümler, C. 2, İstanbul 2010 (C. 2)
GÜRBÜZ Meral, Bir İspat Aracı Olarak Gen ve DNA İncelemeleri, Eskişehir Barosu Dergisi, S. 7, Haziran 2005, sh. 55-66.
HELVACI Serap, Türk ve İsviçre Hukuklarında Kişilik Hakkını Koruyucu Davalar, İstanbul 2001
JEANDIN Nicolas, Commentaire Romand, Code Civil I (éd.: Pascal Pichonnaz-Bénédict Foëx), Art. 28-28a, Bâle 2010
KIZILARSLAN Hakan, Hukuka Aykırı Delil Açısından Vücudun Muayenesi ve Örnek Alma İşlemleriyle İlgili 5271 sayılı CMK Düzenlemesi ve Uygulamada Sorunlar, Ceza Muhakemesi Kanununun 3 Yılı, Teori ve Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar, İstanbul 2009, sh. 319-328.
KIZILARSLAN Hakan, Ceza Muhakemesi, Adlî Tıp, Adlî Bilimlerde Vücudun Muayenesi ve Örnek Alma, Ankara 2007 (Ceza Muhakemesi) KUNTER Nurullah / YENİSEY Feridun / NUHOĞLU Ayşe, Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, 16. Bası, İstanbul 2008
KURU Baki / ARSLAN Ramazan / YILMAZ Ejder, Medenî Usul Hukuku, Ankara 2008
LELEU Yves-Henri / GENICOT Gilles, Le droit médical, Aspects juridiques de la relation médecin-patient, Bruxelles 2001
MANAÏ Dominique, Les droits du patient face à la biomédecine, Berne 2006
MARCHAND Sylvain, Commentaire Romand, Code Civil I (éd.: Pascal Pichonnaz-Bénédict Foëx), Art. 27, Bâle 2010
MEMİŞ Tekin / YILDIRIM Mustafa Fadıl, "Soybağının Belirlenmesinde Gen Analizlerinin Kullanılması ve Yarattığı Hukuki Sorunlar", Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 8, S. 1-2, 2004, sh. 283 vd.
NEY Michel, La responsabilité des médecins et de leurs auxiliaires notamment à raison de l'acte opératoire, Lausanne 1979
NUHOĞLU Ayşe, Beden Muayenesi, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Özel Sayı: Türk-Alman Tıp Hukuku Sempozyumu, C. 3, S. 2, 2006, sh. 323-336.
OĞUZMAN Kemal / BARLAS Nami, Medenî Hukuk, Giriş-KaynaklarTemel Kavramlar, 16. Bası, İstanbul 2010
OĞUZMAN Kemal / SELİÇİ Özer / OKTAY ÖZDEMİR Saibe, Kişiler Hukuku, 10. Bası, İstanbul 2010
ÖZSUNAY Ergun, Hayatın Başlangıcı ve Sonuna İlişkin En Önemli Hukuksal Sorunlar, Prof. Dr. Bülent Davran'a Armağan, İstanbul 1998, sh. 2 vd. (Hayatın Başlangıcı)
ÖZSUNAY Ergun, Alman ve Türk Hukuklarında Hekimin Hastayı Aydınlatma Ödevi ve İstisnaları, Türk Hukukunda Hekimin Hukukî ve Cezaî Sorumluluğu, Sorumluluk Hukukundaki Yeni Gelişmeler V. Sempozyumu, Ankara 12-13 Mart 1982, İstanbul 1983, sh. 31 vd. (Aydınlatma)
ÖZTEK Selçuk, Tanık, Bilirkişi İncelemesi, Keşif ve Uzman Görüşü, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısının Getirdiği Yenilikler ve Bu Yeniliklerin Değerlendirilmesi, İstanbul 2008, sh. 179 vd.
ÖZTÜRK Bahri / TEZCAN Durmuş / ERDEM Mustafa Ruhan / SIRMA Özge / SAYGILAR Yasemin / ALAN Esra, Nazarî ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, Ankara 2009
PEKCANITEZ Hakan / ATALAY Oğuz / ÖZEKES Muhammet, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Hükümlerine Göre Medenî Usûl Hukuku, 10. Bası, Ankara 2011
PEKCANITEZ Hakan / ATALAY Oğuz / ÖZEKES Muhammet, Medenî Usûl Hukuku, 8. Bası, Ankara 2009 (Medenî Usûl Hukuku)
RUMPF Jean-Daniel, Médecins et Patients dans les Hôpitaux Publics: En Particulier la Responsabilité Civile À Raison des Actes Médicaux, Lausanne 1991
ŞENOCAK Zarife, Özel Hukukta Hekimin Sorumluluğu, Ankara 1998 TANDOĞAN Hâluk, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, C. II, 5. Bası, İstanbul 2010 (C. II)
THEVENAZ Alain, La protection contre soi-même, Etude de l'article 27 alinéa 2 CC, Berne 1997
UMAR Bilge, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısı'na Katkı, Medenî Usul ve İcra-İflâs Hukukçuları Toplantısı V, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısı Değerlendirmesi, Ankara 2006, sh. 87 vd.
ÜNVER Yener / HAKERİ Hakan, Ceza Muhakemesi Hukuku, 3. Bası, Ankara 2010
ÜSTÜNDAĞ Saim, Medenî Yargılama Hukuku, Cilt I-II, İstanbul 2000 YAVUZ Cevdet, Türk Borçlar Hukuku - Özel Hükümler, (Yenilenmiş 7. Basıya Hazırlayanlar: Cevdet Yavuz-Faruk Acar-Burak Özen), Tıpkı 8. Bası, İstanbul 2009
YENERER ÇAKMUT Özlem, Tıbbî Müdahaleye Rızanın Ceza Hukuku Açısından İncelenmesi, İstanbul 2003
YILDIRIM Mustafa Fadıl, Gen Teknik Uygulamalardan Doğan Hukukî Sorumluluk, Ankara 2008
YILDIZ Ali Kemal, Trafik Suçları Bağlamında Bilimsel Delillerin İspat Fonksiyonu, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Özel Sayı: Türk-Alman Tıp Hukuku Sempozyumu, C. 3, S. 2, 2006, sh. 407 vd.
YILMAZ Ejder, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısı Üzerine Tartışmalar ve Genel Değerlendirme, Medenî Usul ve İcra-İflâs Hukukçuları Toplantısı V, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısı Değerlendirmesi, Ankara 2006, sh. 211 vd.

APA	ÖZBİLEN A (2013). VÜCUT BÜTÜNLÜĞÜNE YÖNELİK MÜDAHALELERİN HUKUKA UYGUNLUĞU BAKIMINDAN RIZANIN ARANMADIĞI HÂLLER. , 99 - 124.
Chicago	ÖZBİLEN Arif Barış VÜCUT BÜTÜNLÜĞÜNE YÖNELİK MÜDAHALELERİN HUKUKA UYGUNLUĞU BAKIMINDAN RIZANIN ARANMADIĞI HÂLLER. (2013): 99 - 124.
MLA	ÖZBİLEN Arif Barış VÜCUT BÜTÜNLÜĞÜNE YÖNELİK MÜDAHALELERİN HUKUKA UYGUNLUĞU BAKIMINDAN RIZANIN ARANMADIĞI HÂLLER. , 2013, ss.99 - 124.
AMA	ÖZBİLEN A VÜCUT BÜTÜNLÜĞÜNE YÖNELİK MÜDAHALELERİN HUKUKA UYGUNLUĞU BAKIMINDAN RIZANIN ARANMADIĞI HÂLLER. . 2013; 99 - 124.
Vancouver	ÖZBİLEN A VÜCUT BÜTÜNLÜĞÜNE YÖNELİK MÜDAHALELERİN HUKUKA UYGUNLUĞU BAKIMINDAN RIZANIN ARANMADIĞI HÂLLER. . 2013; 99 - 124.
IEEE	ÖZBİLEN A "VÜCUT BÜTÜNLÜĞÜNE YÖNELİK MÜDAHALELERİN HUKUKA UYGUNLUĞU BAKIMINDAN RIZANIN ARANMADIĞI HÂLLER." , ss.99 - 124, 2013.
ISNAD	ÖZBİLEN, Arif Barış. "VÜCUT BÜTÜNLÜĞÜNE YÖNELİK MÜDAHALELERİN HUKUKA UYGUNLUĞU BAKIMINDAN RIZANIN ARANMADIĞI HÂLLER". (2013), 99-124.

APA	ÖZBİLEN A (2013). VÜCUT BÜTÜNLÜĞÜNE YÖNELİK MÜDAHALELERİN HUKUKA UYGUNLUĞU BAKIMINDAN RIZANIN ARANMADIĞI HÂLLER. Istanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(24), 99 - 124.
Chicago	ÖZBİLEN Arif Barış VÜCUT BÜTÜNLÜĞÜNE YÖNELİK MÜDAHALELERİN HUKUKA UYGUNLUĞU BAKIMINDAN RIZANIN ARANMADIĞI HÂLLER. Istanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 12, no.24 (2013): 99 - 124.
MLA	ÖZBİLEN Arif Barış VÜCUT BÜTÜNLÜĞÜNE YÖNELİK MÜDAHALELERİN HUKUKA UYGUNLUĞU BAKIMINDAN RIZANIN ARANMADIĞI HÂLLER. Istanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, vol.12, no.24, 2013, ss.99 - 124.
AMA	ÖZBİLEN A VÜCUT BÜTÜNLÜĞÜNE YÖNELİK MÜDAHALELERİN HUKUKA UYGUNLUĞU BAKIMINDAN RIZANIN ARANMADIĞI HÂLLER. Istanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2013; 12(24): 99 - 124.
Vancouver	ÖZBİLEN A VÜCUT BÜTÜNLÜĞÜNE YÖNELİK MÜDAHALELERİN HUKUKA UYGUNLUĞU BAKIMINDAN RIZANIN ARANMADIĞI HÂLLER. Istanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2013; 12(24): 99 - 124.
IEEE	ÖZBİLEN A "VÜCUT BÜTÜNLÜĞÜNE YÖNELİK MÜDAHALELERİN HUKUKA UYGUNLUĞU BAKIMINDAN RIZANIN ARANMADIĞI HÂLLER." Istanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12, ss.99 - 124, 2013.
ISNAD	ÖZBİLEN, Arif Barış. "VÜCUT BÜTÜNLÜĞÜNE YÖNELİK MÜDAHALELERİN HUKUKA UYGUNLUĞU BAKIMINDAN RIZANIN ARANMADIĞI HÂLLER". Istanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 12/24 (2013), 99-124.