Türkiye’de Üstün Yeteneklilerin Eğitiminin Eleştirel Bir Değerlendirmesi

ÖZDEMİR, N. Nazlı; DEMİREL GÜRBÜZ, Şule; OPENGIN, ERCAN; BAL SEZEREL, BİLGE; SAK, UĞUR; AYAS, M. Bahadır

Türkiye’de Üstün Yeteneklilerin Eğitiminin Eleştirel Bir Değerlendirmesi

Uğur SAK, (Director, Gifted Education Division, Anadolu University, Faculty of Education, Eskisehir, Turkey)

M. Bahadır AYAS, (Anadolu University)

Bilge BAL SEZEREL, (Anadolu University)

Ercan ÖPENGİN, (Anadolu University)

N. Nazlı ÖZDEMİR, (Anadolu University)

Şule DEMİREL GÜRBÜZ (Anadolu University)

Türk Üstün Zeka ve Eğitim Dergisi

224 55

Yıl: 2015 Cilt: 5 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 110 - 132 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Türkiye’de Üstün Yeteneklilerin Eğitiminin Eleştirel Bir Değerlendirmesi

Öz:

Türkiye'de üstün yeteneklilerin eğitimi son yıllarda büyük değişim yaşamıştır. Üstün yeteneklilerin eğitimindeki yeniliklerin ve yasal düzenlemelerin Türkiye'nin evrensel ajandasına uygun olarak ortaya çıktığı ve şekillendiği söylenebilir. Fen liselerinin kurulması gibi yeni adımlar hep tarihin kritik dönemlerinde atılmıştır. 2000'li yıllarda üstün yeteneklilerin eğitimine ilişkin olarak stratejik planın çıkarılması ve üniversitelerde üstün yeteneklilerin yaygınlaşmaya başlamasıyla beraber üstün yeteneklilerin eğitimi büyük bir hareket kazanmıştır. Son on beş yılda üstün yeteneklilere yönelik özel eğitim programları ve bu alandaki bilimsel yayınlar katlayarak artmıştır. Türkiye'de üstün yeteneklilerin eğitiminin son yıllarda dikkate değer düzeyde gelişmesine karşın tanımlardaki tutarsızlıklar, tanım ve uygulama arasındaki uyumsuzluk, ulusal tanılamalardaki yetersizlikler, program türlerinin yetersizliği, öğretmen niteliğinin düşüklüğü, program geliştirmede uzman yetersizliği ve üstün yeteneklilerin eğitimine karşı olan tutumlar gibi önemli bazı problemler hala çözüm beklemektedir

Anahtar Kelime:

Konular: Eğitim, Özel

Gifted and Talented Education in Turkey: Critics and Prospects

Öz:

This article is a review and critics of gifted education in Turkey. Gifted education in Turkey has undergone dramatic changes in recent years. Innovations and regulations in the education of gifted and talented students have emerged and been formed as a result of a global agenda of the country. New steps such as the establishment of science high schools have been taken at specific critical point in history. With the beginning of the 21st century, the education of gifted students has gained momentum with the national strategic plan on gifted education and establishment of gifted education departments in universities. In the last fifteen years, the number of special programs and scientific publications has multiplied. Even though gifted education in Turkey has progressed notably over years, certain problems still remain unsolved, such as inconsistencies in definitions and contradictions between definitions and practices, inefficiency in nationwide identification, inadequate number of program types, recruitment of untrained teachers and lack of expertise in program development, and opposition against gifted education

Anahtar Kelime:

Konular: Eğitim, Özel

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Akarsu, F. (2004). Üstün yetenekliler. In M. Şirin., A. Kulaksızoğlu., & A. Bilgili (Eds.) Türkiye Üstün Yetenekli Çocuklar Kongresi Seçilmiş Makaleler Kitabı, [The book of selected articles of the Turkish Conference on Talented Children] (pp.127-154). İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.
Aksu, Ş., Cebeci, S., Çaycı, E., Çelik, K., Demircan, B., Demirci, B., Feyzioğlu, Ö.,Korkmaz, V., Munyar, H., Polatel, O., Ulusoy, M., Yiğit, M. & Yüksel, A. (2010). Türkiye Cumhuriyeti tarihi [The history of Turkish Republic]. Kocaeli: Umut Yayınları.
Anderson, K. (2000). Gifted and talented students: Meeting their needs in New Zealand Schools. Wellington: New Zealand.
Ataman, A. (2004). Üstün Zekâlı ve Üstün Özel Yetenekli Çocuklar. In M. Şirin., A. Kulaksızoğlu., & A. Bilgili (Eds.) Türkiye Üstün Yetenekli Çocuklar Kongresi Seçilmiş Makaleler Kitabı [Turkish Conference on Talented Children: The book of selected articles] (pp.155- 168). İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.
Aysal, N. (2005). Anadolu’da aydınlanma hareketinin doğuşu: Köy enstitüleri [The birth of Anatolian enlightenment movement: village institutes]. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 9, 35-36.
Bal-Sezerel B. & Sak, U. (2013). The Selective Problem Solving Model (SPS) and its social validity in solving mathematical problems. The International Journal of Creativity & Problem Solving, 23(1), 71-86.
Başaran, F. (1972). Türkiye’de Beyin Göçü Sorunu [The problem of brain drain in Turkey]. Araştırma, Ekim, 133-153.
Baykoç Dönmez, N. (2004). Bilim Sanat Merkezleri’nin kuruluşu ve işleyişinde yapılması gereken düzenlemeler [Reforms needed in Science and Art Centers]. In M. Şirin., A.
Kulaksızoğlu., & A. Bilgili (Eds.), Türkiye Üstün Yetenekli Çocuklar Kongresi Seçilmiş Makaleler Kitabı, [The book of selected articles of the Turkish Conference on Talented Children], (pp. 69-75). İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.
BTYK. (2009). Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 18. ve 19. toplantı genelgesi [Publication of the 18th and 19th meetings of the Science and Technology Higher Counsel]. Retrived from http://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files//BTYPD/btyk/19/19btyk_genelge.pdf
Borland, J. H. (2003). The Death of giftedness: gifted education without gifted children. In J. H. Borland (Ed.), Rethinking gifted education (pp. 105-124). New York & London: Teachers
College Press. Demirel, Ş., & Sak, U. (2011). Yetenek hiyerarşisi: üstün yetenek türlerinin toplumsal değerleri üzerine bir araştırma [Talent hierarchy: A research study on the social value of talent types]. Turkish Journal of Giftedness & Education, 1(1), 61-76.
Erdem, A. R.(2011). Atatürk’ün eğitim liderliğinin başarısı: Türk eğitim devrimi [The success Ataturk in education]. Belgi Dergisi, 1 (2), 163-181.
Erdoğan, İ. (2010). Üstün potansiyelli bireyler. In I. Erdoğan (Ed.), Milli eğitime Dair [About national Eeducation]. (pp. 71-72). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Ergün, M. (1998). Altay Türk’lerinin kahramanlık destanı Alıp Manaş, [Heroic epic of Altai Turks: Alp Manas]. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Eryılmaz, M. E. (2011). Yeni kurumsalcı örgüt kuramı perspektifinden ilköğretim örgütsel alanında yaşanan kurumsal değişim ve nedenleri. Middle East Technical University Studies in Development, 38(3), 241-274.
Gardner, H. (1983). Frames of mind. New York: Basic Books.
Gardner, H. (1995). Multiple intelligences as a catalyst. The English Journal, 84(8), 16-18. Hernndez de Hahn, E. L. (2000). Cross-cultural studies in gifted education. In K. A. Heller, E
J. Mönks, R. J. Sternberg, & R. E Subotnik (Eds.), International handbook of giftedness and talent (2nd ed., pp. 549-561). Oxford, UK: Pergamon.
Güven, İ. (2010). Türk eğitim tarihi [The history of Turkish education]. Ankara: Naturel yayıncılık. Güzel, U. (2008). Özalcılık [Ozalist]. İstanbul: Emre Yayınları.
Karabulut, R. (2010). Türkiye’de üstün yeteneklilerin eğitiminin tarihi süreci [The history of education of gifted and talented students in Turkey]. Unpublished master’s thesis, University of Abant İzzet Baysal, Turkey.
Karaman, S. (2003). 63. kuruluş yılında köy enstitüleri [Village institutions at their 63rd anniversay]. Üniversite ve Toplum: Bilim, Eğitim ve Düşünce Dergisi, 3(2), pp. 2.
Kaufman, S. B. & Sternberg, R. J. (2007). Giftedness in the Euro-American culture. In S. N. Phillipson & M. McCann (Eds.), Conceptions of giftedness: socio-cultural perspectives (pp.377-412). New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
Kulaç, A., Çalhan, H.S. (2013). Bir kamu politikası süreci analizi: Milli Eğitim Bakanlığı ve Yükseköğretim Kurulu yurtdışı lisansüstü bursları. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Kasım, p.10.
Levent, F.(2011). Üstün yeteneklilerin eğitimine yönelik görüş ve politikaların incelenmesi (Unpublished doctoral dissertation). Marmara Üniversitesi, Istanbul. Retreived from https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=7d53ed97e31a8bd3aa6864b0e7 7044169747bff487fb8a3579be505b17a9b8a9d7b466e8d0e5ff46
Mammadov, S. (2012). The education of gifted K-8 students in Turkey: Policy analysis and program evaluation (Unpublished Master’s thesis). Boğaziçi University, Istanbul. Retrieved from https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=7d53ed97e31a8bd32226b20be7 55c7d8768dff47eabfd9e0712e5874fdc622d86952b1dce8812737
Mandelman, S. D., Tan, M., Aljughaiman, A. M., & Grigorenko, E. L. (2010). Intellectual giftedness: Economic, political, cultural, and psychological considerations. Learning and Individual Differences, 20(4), 287-297.
MEB. (1974). Özel eğitime muhtaç çocuklar hakkında yönetmelik. [Regulations about children with special needs]. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
MEB. (1991). Üstün yetenekli çocukların eğitimi raporu [The report of education of gifted children]. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
MEB. (2006a). 17.Milli Eğitim Şurası [17. National Council of Education]. Retreived from http://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2012_06/06021327_17_sura.pdf
MEB. (2006b). Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği [The policy of special education] Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
MEB. (2010a). 18. Milli Eğitim Şurası [18. National Council of Education]. Retreived from http://www.meb.gov.tr/duyurular/duyurular2010/ttkb/18Sura_kararlari_tamami.pdf
MEB. (2010b). Bilim ve Sanat Merkezleri iç denetim raporu [Science and Art Centres report]. Retrieved from http://icden.meb.gov.tr/digeryaziler/Bilim_Sanat_Merkezleri_Ic_Denetim_Ra.pdf
MEB. (2013). Özel yetenekli bireyler strateji ve uygulama planı (2013-2017) [Strat egic Plan on Gifted Education 2013-2017]. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
MEB. (2014a). Ecnebi memleketlere gönderilecek talebe hakkında kanun [The law about students to be sentabroad]. Retrieved from http://ogm.meb.gov.tr/yogm/mevzuat/kanun_1416_sayi.pdf
MEB. (2014b). MEB mevzuatı [Ministry of Education statue]. Retrieved from http://www.meb.gov.tr/mevzuat
MEB. (2015). Destek eğitim odası açılması. Genelge 2015/15. Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Ankara.
Ö.S.Y.M. (2013). 2013 lisans yerleştirme sonuçları. 15.05.2014 tarihinde http://www.osym.gov.tr/dosya/1-69292/h/2013-lyssayisalbilgilerbasin.pdf adresinden ulaşılmıştır.
Öztürk, A. (2003). Anadolu Güzel Sanatlar Lisesindeki öğrencilerin eğitim programlarını değerlendirmeleri ve öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları. (Unpublished master thesis). Marmara Üniversitesi, Türkiye.
Renzulli, J. S. (1978). What makes giftedness? Reexamining a definition. Phi Delta Kappan, 60(3), 180-184, 261.
Sağlam-Demir, K., & Aksoy-Pehlivan, T. (2013). ANABİLİM ÜYEP modelinin üstün yetenekli öğrencilerin akademik gelişimleri üzerindeki etkisi [The effects of the Anabilim EPTS model on gifted students’ academic development]. Third international Conference on Talent Development & Excellence, Antalya, Turkey.
Sak, U. (2007). Giftedness and the Turkish culture. In S.N. Phillipson & M. McCann (Eds.), Conceptions of giftedness: Sociocultural perspectives (pp. 283–310). Manwah, NJ: Lawrance Erlbaum Associates.
Sak, U. (2009). Üstün yetenekliler eğitim programları [Education programs for talented]. Ankara: Maya Akademi
Sak, U. (2010). Educational programs and services for gifted students in Turkey. In C. J. Maker & S.W. Schiever (Eds.), Curriculum development and teaching strategies for gifted learners (3rd ed., pp. 432–441). Austin, TX: Proed.
Sak, U. (2011a). Prevalence of misconceptions, dogmas, and popular views about giftedness and intelligence: a case from Turkey. High Ability Studies, 22(2), 179-197.
Sak, U. (2011b). An overview of the social validity of the Education Programs for Talented Students Model (EPTS), Education and Science, 36, 213-229.
Sak, U. (2012). Üstün zekalılar: Özellikleri tanılanmaları eğitimleri. [The gifted: Their chracteristics, identification, education]. (2nd ed.). Ankara: Vize yayıncılık.
Sak, U. (2013). Education programs for talented students model (EPTS) and its effectiveness on gifted students’ mathematical creativity. Education and Science, 38, 51-61.
Sezginsoy, B. (2007). Bilim-Sanat Merkezi uygulamasının değerlendirilmesi [Science and Art Centers]. Unpublished master’s thesis, University of Balıkesir, Turkey.
Shaughnessy, M. F., & Sak, U. (2013). A reflective conversation with Ugur Sak: Gifted education in Turkey. Gifted Education International, 30(2), 1-9.
Sternberg, R. J. (1997). Successful intelligence. New York, NY: Plume.
Sternberg, R. J. (2007). Cultural concepts of giftedness. Roeper Review, 29(3), 160-165.
Sternberg, R. J., & Grigorenko, E. L. (2000). Teaching for successful intelligence. Thousand Oaks, CA: Corwin Press.
Sternberg, R. J., & Grigorenko, E. L. (2007). Teaching for successful intelligence. (2nd ed.). Arlington Heights, IL: SkyLight.
Subotnik, R. F., Olszewski-Kubilius, P., & Worrell, F. C. (2011). Rethinking giftedness and gifted education: A proposed direction forward based on psychological science. Psychological Science in the Public Interest, 12(1), 3-54.
Tannenbaum, J. A. (1983). Gifted children psychological and educational perspectives. New York: Macmillan.
TBMM. (2012). Türkiye Büyük Millet Meclisi üstün yetenekli çocukların keşfi, eğitimleriyle ilgili sorunların tespiti ve ülkemizin gelişimine katkı sağlayacak etkin istihdamlarının sağlanması amacıyla kurulan Meclis araştırması komisyonu raporu [Comission report on gifted education]. Yasama Dönemi: 24, Yasama Yılı: 3. Ankara.
TUBITAK. (2004). 2004 yılı ulusal bilim ve teknoloji politikaları: 2003-2023 strateji belgesi. [National science and technology politics: 2003-2023 Strategy Document]. Retrieved from http://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files//vizyon2023/Vizyon2023_Strateji_Belg esi.pdf
TUBITAK. (2013a). TÜBİTAK 2013-2017 Stratejik Planı [TUBITAK 2013-2017 Strategic Plan]. Retrieved from http://www.tubitak.gov.tr/sites/default/files/tubitak_2013_2017_stratejik_plani.pdf
TUBITAK. (2013b). Üstün yetenekli bireyler strateji ve uygulama planı 2013-2017 [2013-2017 Strategic plan on gifted education for the gifted]. Retrieved from http://www.tubitak.gov.tr/sites/default/files/10_ek-1_ustunyetenekliler.pdf
Yardımcı, M. (2007). Destanlar [The Epics]. Ankara: Ürün Yayınları. Ziegler, A. & Stoeger, H. (2007). The Germanic view of giftedness. In S. N. Phillipson & M.
McCann (Eds.), Conceptions of giftedness: socio-cultural perspectives. (pp.65-98). New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.

APA	SAK U, AYAS M, BAL SEZEREL B, OPENGIN E, ÖZDEMİR N, DEMİREL GÜRBÜZ Ş (2015). Türkiye’de Üstün Yeteneklilerin Eğitiminin Eleştirel Bir Değerlendirmesi. , 110 - 132.
Chicago	SAK UĞUR,AYAS M. Bahadır,BAL SEZEREL BİLGE,OPENGIN ERCAN,ÖZDEMİR N. Nazlı,DEMİREL GÜRBÜZ Şule Türkiye’de Üstün Yeteneklilerin Eğitiminin Eleştirel Bir Değerlendirmesi. (2015): 110 - 132.
MLA	SAK UĞUR,AYAS M. Bahadır,BAL SEZEREL BİLGE,OPENGIN ERCAN,ÖZDEMİR N. Nazlı,DEMİREL GÜRBÜZ Şule Türkiye’de Üstün Yeteneklilerin Eğitiminin Eleştirel Bir Değerlendirmesi. , 2015, ss.110 - 132.
AMA	SAK U,AYAS M,BAL SEZEREL B,OPENGIN E,ÖZDEMİR N,DEMİREL GÜRBÜZ Ş Türkiye’de Üstün Yeteneklilerin Eğitiminin Eleştirel Bir Değerlendirmesi. . 2015; 110 - 132.
Vancouver	SAK U,AYAS M,BAL SEZEREL B,OPENGIN E,ÖZDEMİR N,DEMİREL GÜRBÜZ Ş Türkiye’de Üstün Yeteneklilerin Eğitiminin Eleştirel Bir Değerlendirmesi. . 2015; 110 - 132.
IEEE	SAK U,AYAS M,BAL SEZEREL B,OPENGIN E,ÖZDEMİR N,DEMİREL GÜRBÜZ Ş "Türkiye’de Üstün Yeteneklilerin Eğitiminin Eleştirel Bir Değerlendirmesi." , ss.110 - 132, 2015.
ISNAD	SAK, UĞUR vd. "Türkiye’de Üstün Yeteneklilerin Eğitiminin Eleştirel Bir Değerlendirmesi". (2015), 110-132.

APA	SAK U, AYAS M, BAL SEZEREL B, OPENGIN E, ÖZDEMİR N, DEMİREL GÜRBÜZ Ş (2015). Türkiye’de Üstün Yeteneklilerin Eğitiminin Eleştirel Bir Değerlendirmesi. Türk Üstün Zeka ve Eğitim Dergisi, 5(2), 110 - 132.
Chicago	SAK UĞUR,AYAS M. Bahadır,BAL SEZEREL BİLGE,OPENGIN ERCAN,ÖZDEMİR N. Nazlı,DEMİREL GÜRBÜZ Şule Türkiye’de Üstün Yeteneklilerin Eğitiminin Eleştirel Bir Değerlendirmesi. Türk Üstün Zeka ve Eğitim Dergisi 5, no.2 (2015): 110 - 132.
MLA	SAK UĞUR,AYAS M. Bahadır,BAL SEZEREL BİLGE,OPENGIN ERCAN,ÖZDEMİR N. Nazlı,DEMİREL GÜRBÜZ Şule Türkiye’de Üstün Yeteneklilerin Eğitiminin Eleştirel Bir Değerlendirmesi. Türk Üstün Zeka ve Eğitim Dergisi, vol.5, no.2, 2015, ss.110 - 132.
AMA	SAK U,AYAS M,BAL SEZEREL B,OPENGIN E,ÖZDEMİR N,DEMİREL GÜRBÜZ Ş Türkiye’de Üstün Yeteneklilerin Eğitiminin Eleştirel Bir Değerlendirmesi. Türk Üstün Zeka ve Eğitim Dergisi. 2015; 5(2): 110 - 132.
Vancouver	SAK U,AYAS M,BAL SEZEREL B,OPENGIN E,ÖZDEMİR N,DEMİREL GÜRBÜZ Ş Türkiye’de Üstün Yeteneklilerin Eğitiminin Eleştirel Bir Değerlendirmesi. Türk Üstün Zeka ve Eğitim Dergisi. 2015; 5(2): 110 - 132.
IEEE	SAK U,AYAS M,BAL SEZEREL B,OPENGIN E,ÖZDEMİR N,DEMİREL GÜRBÜZ Ş "Türkiye’de Üstün Yeteneklilerin Eğitiminin Eleştirel Bir Değerlendirmesi." Türk Üstün Zeka ve Eğitim Dergisi, 5, ss.110 - 132, 2015.
ISNAD	SAK, UĞUR vd. "Türkiye’de Üstün Yeteneklilerin Eğitiminin Eleştirel Bir Değerlendirmesi". Türk Üstün Zeka ve Eğitim Dergisi 5/2 (2015), 110-132.