GELİŞİMSEL YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLERE YABANCI KİŞİLERDEN KORUNMA BECERİLERİNİN ÖĞRETİMİNE İLİŞKİN ARAŞTIRMALARIN İNCELENMESİ
Yıl: 2017 Cilt: 17 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 1350 - 1368 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
GELİŞİMSEL YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLERE YABANCI KİŞİLERDEN KORUNMA BECERİLERİNİN ÖĞRETİMİNE İLİŞKİN ARAŞTIRMALARIN İNCELENMESİ
Öz: Gelişimsel yetersizliği olan bireylerin kişisel güvenliklerini tehdit eden durumlarla karşılaştıklarında kendilerini koruyacak becerilere sahip olmaması onları yabancı kişiler tarafından gerçekleştirilebilecek cinsel istismar ya da kaçırılma gibi tehlikeli durumlarla yüzyüze bırakabilir. Bu çalışmada gelişimsel yetersizliği olan bireylere yabancı kişilerden korunma becerilerinin öğretimine ilişkin alan yazın incelenerek yayımlanmış araştırmalara ulaşılmıştır. Çalışmada internet üzerinden EbschoHost, Academic Search Complete elektronik veri tabanları ve Google Scholar internet arama motoru taranmış ve yabancı kişilerden korunma becerilerinin öğretimiyle ilgili 1990 - 2016 yılları arasında hakemli dergilerde yayımlanan, 12 deneysel araştırma makalesi incelenmiştir. İncelenen araştırmalarda aşamalı yardımla öğretim, video modelle öğretim, rol-oyun, model olma, geri bildirim, fiziksel ipucu, sözel ipuçları, olumlu pekiştirme" gibi davranışçı yaklaşım ve uygulamalı davranış analizine dayalı öğretim uygulamalarının yer aldığı öğretim paketleri ve sabit bekleme süreli öğretim yöntemi kullanılmıştır. İncelenen araştırmalarda bulgular katılımcıların tümünde kullanılan öğretim uygulamalarının yabancı kişilerden korunma becerilerinin öğretiminde etkili olduğunu göstermektedir. Bu çalışmada, incelenen araştırmalardan elde edilen bulgular tartışılmış, uygulamacılara ve ileri araştırmalara yönelik önerilerde bulunulmuştur.
Anahtar Kelime: Konular:
TEACHING INDIVIDUALS WITH DEVELOPMENTAL DISABILITIES TO RESPOND TO THE LURES OF STRANGERS: A REVİEW OF THE LITERATURE
Öz: All children are likely to run across many threats to personal safety in their interactions with the social environment. Although it is the responsibility of parents and other adults to decrease safety threats and to educate their children to engage in the secure behavior, some children still encounter safety threats that could result in injury or death if they lack the skills needed to respond appropriately. Thepresent study reviewed the literature in teaching individuals with developmental disabilities to respond to the lures of strangers. A systematic search of EBSCO-Host, Academic Search Complete, and Google Scholar for the years of 1990-2016 was conducted. Twelve single subject design researcharticles met our inclusion criteria and were obtained from this search. Three studies trained sexualabuseprotection skills, eight studies trained how to avoid abduction by strangers and one study trainedhow to respond if a stranger knocked on the door. Each study involved participants with intellectualdisabilities or autism spectrum disorder. Researchers used intervention packages including videomodeling, corrective feedback, graduated guidance, live modeling, role-play, the system of a leastprompt, instructions and positive reinforcement in ten studies. Although results of the studies arepositive in general, a few issues remain that need to be addressed in future research and practice.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Agran, M., Krupp, M., Spooner, F. ve Zakas T. L. (2012). Asking students about the importance of safety skills instruction: A preliminary analysis of what they think is important. Research ve Practice for Persons with Severe Disabilities, 37, 45-52.
- Akmanoğlu, N. ve Tekin-İftar, E. (2011). Teaching children with autism how to respond to the lures of strangers. Autism: The International Journal of Research and Practice, 15, 205-222.
- Bergstrom, R., Najdowski, A. J. ve Tarbox, J. (2014). A systematıc replication of teaching children wıth autism to respond appropriately to lures from stranger. Journal of Applied Behavior Analysis, 47, 1-5.
- Beyazıt, U. ve Bütün-Ayhan, A. (2015). Türkiye'de yapışmış çocuğun mağdur olduğu cinsel istismar olgularını konu alan bilimsel çalışmaların incelenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 31, 443-453.
- Collins, B. C., Wolery, M., ve Gast, D. L. (1991). A survey of safety concerns for students with special needs. Education and Training in Mental Retardation, 26, 305- 318.
- Collins, B. C., Schuster, J. W. ve Nelson, C. M. (1992). Teaching a generalized response to the lures of strangers to adult with severe handicaps. Exceptionality, 3, 67- 80.
- Doughty, H. A. ve Kane, L. M. (2010). Teaching abuse-protection skills to people with intellectual, disabilities: A review of the literature. Research in Developmental Disabilities, 31, 331-337.
- Egemo-Helm, K., Miltenberger, R. G., Knudson, P., Finstrom, N., Jostad, C., Johnson, B. (2007). An evaluation of in situ training to teach sexual abuse prevention skills to women with mental retardation. Behavioral Interventions, 22, 99-119.
- Erbaş, D. (2012). Güvenirlik. E. Tekin-İftar (Ed.), Eğitim ve davranış bilimlerinde tekdenekli araştırmalar içinde (s. 109-128). Ankara: Türk Psikologlar Derneği.
- Gast, D. L., Collins, B. C., Wolery, M. ve Jones, R. (1993). Teaching preschool children with disabilities to respond to the lures of strangers. Exceptional Children, 59, 301-311.
- Gunby, K. V., Carr, J. E. ve Leblanc, L. A. (2010). Teaching abduction-prevention skills to children wıth autism. Journal of Applied Behavior Analysis, 43, 107-112.
- Gunby, K. V. ve Rapp, J. T. (2014). The use of behavioral skills training and in situ feedback to protect children with autism from abduction lures. Journal of Applied Behavior Analysis, 47, 856-860.
- Hershkowitz, I., Lam, M. E. ve Horowitz, D. (2007). Victimization of children with disabilities. American Journal of Orthopsychiatry, 77, 629-635.
- Holcombe, A., Wolery, M. ve Katzenmeyer, J. (1995). Teaching preschoolers to avoid abduction by strangers: Evaluation of maintenance strategies. Journal of Child and Family Studies, 2, 177-191.
- Horner-Johnson, W. ve Drum, C. E. (2006). Prevalence of maltreatment of people with intellectual disabilities: A review of recently published research. Mental Retardation and Developmental Disabilities Research Reviews, 12, 57-69.
- Johnson, B. M., Miltenberger, R. G., Egemo-Helm, K., Jostad, C. M., Flessner, C. ve Gatheridge, B. (2005). Evaluation of behavior skills training for teaching abduction-prevention skills to young children. Journal of Applied Behavior Analysis, 38, 67-78.
- Kim, Y. (2010). Personal safety programs for children with intellectual disabilities. Education and Training in Autism and Developmental Disabilities, 45, 312- 319.
- Kutlu, M. (2016). Otizmli bireylere yabancılardan korunma becerilerinin öğretiminde sosyal öykülerin yalnız sunumuyla video modelle birlikte sunulmasının karşılaştırılması. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
- Ledbetter-Cho, K., Lang, R., Davenport, K., Moore, M., Lee, A., O'Reilly, M., Watkins, L. ve Falcomata, T. (2016). Behavioral skills training to improve the abduction-prevention skills of children with autism. Behavior Analysis Practice, 9, 266-270.
- Lumley, V. A., Miltenberger, R. G., Long, E. S., Rapp, J. T. ve Roberts, J. A. (1998). Evaluation of a sexual abuse prevention program for adults with mental retardation. Journal of Applied Behavior Analysis, 31, 91-101.
- Matson, J. L. (1984). Talking about the best kept secret: Sexual abuse and children with disabilities. The Exceptional Parent, 14, 15-20.
- Mazzucchelli, T. G. (2001). Feelsafe: A pilot study of a protective behaviours programme for people with intellectual disability. Journal of Intellectual and Developmental Disabilities, 26, 115-126.
- Mechling, L. C. (2008). Thirty year review of safety skill instruction for persons with intellectual disabilities. Education and Training in Developmental Disabilities, 43, 311-323.
- Miltenberger, R. G., Roberts, J. A., Ellingson, S., Galensky, T., Rapp, J. T., Long, E. S., ve Lumley, V. A. (1999). Training and generalization of sexual abuse prevention skills for women with mental retardation. Journal of Applied Behavior Analysis, 32, 385-388.
- Miltenberger, R. G. (2008). Teaching safety skills to children: Prevention of firearm ınjury as an exemplar of best practice in assessment, training, and generalization of safety skills. Behavior Analysis in Practice, 1, 30-36.
- NCIC Missing Person and Unidentified Person Statistics for (2014). 16 şubat 2016 tarihinde http://www.fbi.gov adresinden alınmıştır.
- Öztop, D. B. ve Özcan, Ö. Ö. (2010). Cinsel istismar vakalarının sosyo demografik ve klinik özelliklerinin değerlendirilmesi. New/Yeni Symposium Journal, 48, 270-276.
- Sobsey, D. (1994). Violence and abuse in the lives of people with disabilities: The end of silent acceptance. Baltimore, MD: Paul H. Brookes.
- Sobsey, D. ve Doe, T. (1991). Patterns of sexual abuse and assault. Sexuality and Disability, 9, 243-259.
- Sullivan, P. M. ve Knutson, J. F. (2000). Maltreatment and disabilities: A population based epidemiological study. Child Abuse and Neglect, 24, 1257-1273.
- Stromsness, M. M. (1993). Sexually abused women with mental retardation: Hidden victims, absent resources. Women and Therapy, 14, 139-152.
- Summers, J., Tarbox, J., Findel-Pyles, R. S., Wilke, A. E., Bergstrom, R. ve Williams, W. L. (2011). Teaching two household safety skills to children with autism. Research in Autism Spectrum Disorders, 5, 629-632.
- Summers, J. (2008). Teaching children with autism to respond appropriately to a doorbell and the presence of dangerous chemicals in the home. Yüksek Lisans Tezi. Nevada: University of Nevada.
- Süzer, T. (2015). Otizm spektrum bozukluğu olan bireylere cinsel istismardan korunma becerilerinin öğretiminde sosyal öykü yönteminin etkililiği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
- Taner, Y. ve Gökler, B. (2004). Çocuk istismarı ve ihmali: Psikiyatrik yönleri. Hacettepe Tıp Dergisi, 35, 82-86.
- Tekin-İftar, E. (2012). Çoklu başlama düzeyi modelleri. E. Tekin-İftar (Ed.), Eğitim ve davranış bilimlerinde tek-denekli araştırmalar içinde (s. 181-211). Ankara: Türk Psikologlar Derneği.
- Tharinger, D., Horton, C. B., ve Millea, S. (1990). Sexual abuse and exploitation of children and adults with mental retardation and other handicaps. Child Abuse and Neglect, 14, 301-312.
- Watson, J. D. (1984). Talking about the best kept secret: Sexual abuse and children with disabilities. The Exceptional Parent, 14, 15-20.
- Watson, M., Bain, A. ve Houghton, S. (1992). A preliminary study in teaching selfprotective skills to children with moderate and severe mental retardation. The Journal of Special Education. 26, 181-194.
- Wilson, C., Seaman, L., ve Nettelbeck, T. (1996). Vulnerability to criminal exploitation: influence of interpersonal competence differences among people with mental retardation. Journal of Intellectual Disability Research, 40, 8-16.
- Wolery, M., Bailey, D. B. ve Sugai, G. M. (1988). Effective teaching: Principles and procedures of applied behavior analysis with exceptional students. Boston: Ally ve Bacon.
- Verdugo, M. A., Bermejo, B. G. ve Fuertes, J. (1995). The maltreatment of intellectually handicapped children and adolescents. Child Abuse and Neglect, 19, 205-215.
- Zager, D. ve Shamow, N. (2005). Teaching students with autism spectrum disorder. D.
- Zager (Ed.), Autism spectrum disorders içinde (s. 295-327). Mahwah, N.J: Lawrence Erlbaum Associate.
| APA | Kutlu M, KURT O (2017). GELİŞİMSEL YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLERE YABANCI KİŞİLERDEN KORUNMA BECERİLERİNİN ÖĞRETİMİNE İLİŞKİN ARAŞTIRMALARIN İNCELENMESİ. , 1350 - 1368. |
| Chicago | Kutlu Metehan,KURT ONUR GELİŞİMSEL YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLERE YABANCI KİŞİLERDEN KORUNMA BECERİLERİNİN ÖĞRETİMİNE İLİŞKİN ARAŞTIRMALARIN İNCELENMESİ. (2017): 1350 - 1368. |
| MLA | Kutlu Metehan,KURT ONUR GELİŞİMSEL YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLERE YABANCI KİŞİLERDEN KORUNMA BECERİLERİNİN ÖĞRETİMİNE İLİŞKİN ARAŞTIRMALARIN İNCELENMESİ. , 2017, ss.1350 - 1368. |
| AMA | Kutlu M,KURT O GELİŞİMSEL YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLERE YABANCI KİŞİLERDEN KORUNMA BECERİLERİNİN ÖĞRETİMİNE İLİŞKİN ARAŞTIRMALARIN İNCELENMESİ. . 2017; 1350 - 1368. |
| Vancouver | Kutlu M,KURT O GELİŞİMSEL YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLERE YABANCI KİŞİLERDEN KORUNMA BECERİLERİNİN ÖĞRETİMİNE İLİŞKİN ARAŞTIRMALARIN İNCELENMESİ. . 2017; 1350 - 1368. |
| IEEE | Kutlu M,KURT O "GELİŞİMSEL YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLERE YABANCI KİŞİLERDEN KORUNMA BECERİLERİNİN ÖĞRETİMİNE İLİŞKİN ARAŞTIRMALARIN İNCELENMESİ." , ss.1350 - 1368, 2017. |
| ISNAD | Kutlu, Metehan - KURT, ONUR. "GELİŞİMSEL YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLERE YABANCI KİŞİLERDEN KORUNMA BECERİLERİNİN ÖĞRETİMİNE İLİŞKİN ARAŞTIRMALARIN İNCELENMESİ". (2017), 1350-1368. |
| APA | Kutlu M, KURT O (2017). GELİŞİMSEL YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLERE YABANCI KİŞİLERDEN KORUNMA BECERİLERİNİN ÖĞRETİMİNE İLİŞKİN ARAŞTIRMALARIN İNCELENMESİ. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 1350 - 1368. |
| Chicago | Kutlu Metehan,KURT ONUR GELİŞİMSEL YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLERE YABANCI KİŞİLERDEN KORUNMA BECERİLERİNİN ÖĞRETİMİNE İLİŞKİN ARAŞTIRMALARIN İNCELENMESİ. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 17, no.3 (2017): 1350 - 1368. |
| MLA | Kutlu Metehan,KURT ONUR GELİŞİMSEL YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLERE YABANCI KİŞİLERDEN KORUNMA BECERİLERİNİN ÖĞRETİMİNE İLİŞKİN ARAŞTIRMALARIN İNCELENMESİ. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, vol.17, no.3, 2017, ss.1350 - 1368. |
| AMA | Kutlu M,KURT O GELİŞİMSEL YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLERE YABANCI KİŞİLERDEN KORUNMA BECERİLERİNİN ÖĞRETİMİNE İLİŞKİN ARAŞTIRMALARIN İNCELENMESİ. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2017; 17(3): 1350 - 1368. |
| Vancouver | Kutlu M,KURT O GELİŞİMSEL YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLERE YABANCI KİŞİLERDEN KORUNMA BECERİLERİNİN ÖĞRETİMİNE İLİŞKİN ARAŞTIRMALARIN İNCELENMESİ. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2017; 17(3): 1350 - 1368. |
| IEEE | Kutlu M,KURT O "GELİŞİMSEL YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLERE YABANCI KİŞİLERDEN KORUNMA BECERİLERİNİN ÖĞRETİMİNE İLİŞKİN ARAŞTIRMALARIN İNCELENMESİ." Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17, ss.1350 - 1368, 2017. |
| ISNAD | Kutlu, Metehan - KURT, ONUR. "GELİŞİMSEL YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLERE YABANCI KİŞİLERDEN KORUNMA BECERİLERİNİN ÖĞRETİMİNE İLİŞKİN ARAŞTIRMALARIN İNCELENMESİ". Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 17/3 (2017), 1350-1368. |
