ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI IŞIĞINDA İDARENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİYLE SUÇ VE CEZA KONULAMAZ İLKESİ

Yıl: 2017 Cilt: 1 Sayı: 9 Sayfa Aralığı: 39 - 180 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI IŞIĞINDA İDARENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİYLE SUÇ VE CEZA KONULAMAZ İLKESİ

Öz:
Devlet karşısında bireyin güçlenmesi, insan haklarına bağlı hukuk devleti algısının kabul görmesi ve idarenin gücünün sınırlanmasıyla ortaya çıkan aydınlanma devrinin ceza hukukuna en büyük katkısı olan suç ve cezada kanunilik ilkesi, modern ceza hukukunun temel ilkelerinden biridir. Temel hak ve özgürlüklere en fazla müdahalede bulunan ve sosyal hayatta kişilerin karşılaşacağı en ağır durum olan ceza hukuku uygulamasında, temel hak ve hürriyetleri güvence altına almak amacıyla bulunan çözümlerin başında gelen bu ilke, anılan özelliği nedeniyle "ceza hukukunun güvence fonksiyonu" içinde değerlendirilmektedir. Bu bağlamda, bireyin özgürlüğünün sınırlarını önceden bilmesine ve davranışlarını buna göre yönlendirmesine imkân sağlamak, bireyin keyfi olarak cezalandırmasını engellemek ve kişi hak ve hürriyetlerinin siyasi iktidara, diğer bir deyişle yürütme organına karşı korunmasını sağlamak şeklinde bu ilkenin üç temel fonksiyonu olduğu görülmektedir. Mezkûr ilkeye göre, suç teşkil eden fiiller ve bu fiillere uygulanacak cezalar, toplumu temsil eden yasama organı tarafından çıkarılan ve "kanun" adı verilen normatif metinlerle düzenlenmiş olmalıdır. Buna göre, suçta ve cezada kanunilik ilkesinin bir sonucu olarak ceza hukukunun kaynağı bakımından "kanununun tekelciliği ilkesi" benimsenmiştir. Anılan ilke genel itibariyle hukukun kaynaklarından farklı olarak, ceza hukukunda salt yazılı olmayan kaynakları değil, kanun haricindeki yazılı düzenlemeleri, yani idarenin düzenleyici işlemlerini de ceza hukukunun kaynakları dışında tutmayı, böylece ceza hukukunun kaynaklarını yalnızca kanunla sınırlandırmayı amaçlamaktadır. Ceza hukukunun güvence fonksiyonu kapsamında "kanun" kavramıyla ifade edilen husus, ülkedeki anayasal düzen açısından teknik olarak kanun niteliği taşıyan yasama tasarrufları kastedilmektedir. Ancak ceza normlarına bakıldığında, suç ve cezada kanunilik ilkesinin çok katı bir şekilde uygulanmadığını, yürütme organına sınırlı da olsa suç ve cezaların belirlenmesi noktasında bir takım yetkiler verildiği görülebilmektedir. Kanun koyucu kimi zaman suç teşkil eden fiili açıkça düzenlemeyerek, belirlediği çerçeve içinde düzenleme yetkisini idareye bırakmakta ve bu fiil için uygulanacak yaptırımı düzenleyebilmektedir. Diğer bir ifadeyle yasak fiillerin nelerden ibaret olduğunun belirleme yetkisini idareye bırakarak, idarenin suç ihdas etmesine izin vermektedir. Öğretide bunlara "açık, beyaz veya kör ceza kanunları" adı verilmektedir. Ülkemizde suçta ve cezada kanunilik ilkesi bakımından en tartışmalı alanlardan birisini bu şekilde hazırlanan ve suç ve cezanın belirlenmesinde idareye takdir hakkı bırakan düzenlemeler oluşturmaktadır.Kişi hak ve özgürlükleri için güvenli bir ortam tesisi bakımından kanunsuz suç ve ceza olmaz ilkesinin katı bir şekilde uygulanması gerektiği genel olarak kabul edilmektedir. Bununla birlikte, yürütme organının düzenleyici işlemeleriyle suç ve ceza ihdas edilmesinin kanunilik ilkesini ihlâl edip etmediği konusunda Anayasa Mahkemesi'nin farklı kararları olduğu gibi doktrinde de farklı görüşler bulunmaktadır. Bu makalede, Anayasa Mahkemesi'nin konuya ilişkin kararları ve öğretide ifade edilen görüşler de dikkate alınmak suretiyle, yürütme organının düzenleyici işlemeleriyle suç ve ceza ihdas etmesinin kanunilik ilkesini ihlal edip etmediği konusu detaylı bir şekilde ele alınmış ve tartışmalar çerçevesinde bu alanda yaşanan sorunlara çözüm önerileri getirilmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelime:

Konular: Hukuk

(The Principle Of Restriction On Defining Crime And Setting Punishment By Administrative Rules In The Light Of The Decisions Of The Constitutional Court)

Öz:
The principle of "Nulla poena sine lege" is the most significant contribution of the enlightenment to the criminal law which emerged with the strengthening of human against the state, the recognition of the constitutional state based on human rights and restriction on the power of the administration and also is one of the fundamental principles of modern criminal law. This principle is the main solutions for the protection of fundamental rights and freedoms in the practice of criminal law which restricts the fundamental rights and freedoms most and is the most severe situation that people can face in social life and it is considered, for its mentioned feature, within the scope of "the guarantee function of criminal law". In this regard, it is observed that this principle has three functions; allowing the individual to know the limits of his freedom and direct his behaviours accordingly, preventing the arbitrary punishment and protecting the individual rights and freedoms against the political power, in other words against the executive body. According to the aforementioned principle, the acts constituting crime and the sentences to be imposed with regard to these acts are required to be governed by the normative texts drawn up by the legislative body and specified as "laws". Accordingly, as a result of the principle of nulla poena sine lege, "the principle of exclusivity of the laws" has been adopted with regard to the source of criminal law. This principle aims, unlike the sources of the laws generally, to restrict not the uncodified resources of criminal law, but the codified regulations except the laws , in other words to exclude the regulatory rules of the administration from the resources of criminal law and therefore to restrict the resources of criminal law with the laws. The issue which is dealt with the concept of "law" within the scope of the guarantee function of criminal law refers to legislative acts which are technically in the nature of laws with regard to the constitutional order. However, when criminal norms are considered, it may be observed that the principle of nulla poena sine lege is not implemented in a very strict way and, the executive body is granted, even if limited, some kind of power to define the crimes and set the punishments. While legislator sometimes does not define explicitly the act constituting crime, it grants the authority of defiinge to the administration within the specified framework and only sets the sanction to be implemented with regard to this act. In other words, granting the authority to define the scope of the prohibited acts, the legislator allows the administration to create the definition of the crimes. In doctrine, these are specified as "explicit, white or blind criminal codes". One of the most contradictive areas in Turkey with regard to the principle of nulla poena sine lege is the regulations giving the discretion of defining the crime and setting the punishment to the administration. It is a generally recognized fact that, with regard to constitution of a safe environment for the individual rights and freedoms, the principle of no crime and punishment without law is required to be implemented strictly. Besides, there are different opinions in the doctrine, as in the decisions of the Constitutional Court, concerning the issue whether defining crimes and setting punishments through the regulatory rules of the executive body violates the principle of legality. This article evaluates in details whether defining crimes and setting punishments through the regulatory rules of the executive body violates the principle of legality, taking into account the decisions of the Constitutional Court and the opinions set forth in the doctrine and it is tried to suggest solutions, in the framework of the discussions, for the problems encountered in this area.
Anahtar Kelime:

Konular: Hukuk
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • AKAD Mehmet/DİNÇKOL Abdullah: 1982 Anayasası Madde Gerekçeleri ve Maddelerle İlgili Anayasa Mahkemesi Kararları, Alkım, İstanbul, 1998.
  • AKBULUT Berrin: Türk Ceza Kanunu ile Kabahatler Kanunun Genel Hükümlerinin Yaptırım Hükümleri Dışında Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi, Adalet Yayınevi, Anakara, 2010.
  • ALACAKAPTAN Uğur: İngiliz Ceza Hukukunda Suç ve Cezaların Kanuniliği Prensibi, Ankara Hukuk Fakültesi Kriminoloji Enstitüsü Yayını, Ankara, 1958.
  • ARSLAN Çetin/ÖZKUL Fatih: Yargı Kararları Işığında 1982 Anayasasında Suç ve Cezaya İlişkin Temel İlkelerin Değerlendirilmesi, TAAD, Yıl: 4, Sayı: 15, Ekim 2013.
  • ARTUK Mehmet Emin/GÖKCEN Ahmet/YENİDÜNYA A. Caner: Ceza Hukuku Genel Hükümler, Turhan kitapevi, 5. Bası, Anakara, 2011.
  • ATAR YAVUZ: Türk Anayasa Hukuku, Mimoza, 6. Baskı, Konya, 2011. AYBAY Rona, Uluslararası Antlaşmaların Türk Hukukundaki Yeri, TBB Dergisi, Sayı 70, 2007.
  • BOYAR Oya/ İNCEOĞLU Sibel (Editör), Suçta ve Cezada Yasallık İlkesi, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kapsamında Bir İnceleme, 1. Baskı, Avrupa Konseyi, 2013.
  • BOSTANCI Gülşah: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Bağlamında Türk Ceza Hukukunda Suçta ve Cezada Kanunilik İlkesi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Avrupa Birliği Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2007.
  • CENTEL Nur/ZAFER Hamide/ÇAKMUT Özlem: Türk Ceza Hukukuna Giriş, Beta, 5. Bası, İstanbul, 2008. DEMİRBAŞ Timur: Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin, 7. Baskı, Ankara, 2011.
  • DOĞRU Osman/NALBANT Atilla: İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Açıklama ve Önemli Kararlar, Avrupa Konseyi, Ankara, 2012 EVREN Çınar Can: Kabahatlerde Kanunilik İlkesi, ÎÜHFM C. LXIX, S. l-2, s. 967-1002, 2011.
  • FRIAS Ana Salinas de: Counter- terrorism and human rights in the case law of the European Court of Human Rigts, Council of Europe Publishing, 2012.
  • GÖZLER Kemal: Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, Cilt I, Ekin, 1. Baskı, Haziran 2011.
  • GÖZLER Kemal: Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, Cilt II, Ekin, 1. Baskı, Haziran 2011.
  • GÖZLER Kemal: "KHK'ler", www.anayasa.gen.tr/khk-bilgi.htm (5.3.20017).
  • HAKERİ Hakan: Ceza Hukuku Temel Bilgiler, Seçkin, 3. Baskı, Ankara, 2008.
  • İÇEL Kayıhan/SOKULLU-AKINCI Füsun/ÖZGENÇ İzzet/SÖZÜER Adem/ MAHMUTOĞLU Fatih S./ÜNVER Yener: İçel Yaptırım Teorisi, Beta, İstanbul, 2002.
  • KOCA Mahmut/ÜZÜLMEZ İlhan: Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin, 8. Baskı, Ankara, 2015.
  • MAHMUTOĞLU Fatih Selami/KARADENİZ Sera: Türk Ceza Kanunu Genel Hükümler Şerhi, Beta, İstanbul, 2017.
  • ÖDEN Merih, Anayasa Mahkemesi ve Olağanüstü Hal ve Sıkıyönetim Kanun Hükmünde Kararnamelerinin Anayasaya Uygunluğunun Yargısal Denetimi, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.58, S.3, 2009, s. 662.
  • ÖZBUDUN Ergun: Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, 8. Baskı, Ankara, 2005.
  • ÖZER Attila: Anayasa Hukuku, Turhan Kitapevi, Ankara, 2003. ÖZGENÇ İzzet: Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin, 10. Baskı, Ankara, 2014.
  • SOYASLAN Doğan: Ceza Hukuku Genel Hükümler, 4. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2012.
  • TEZCAN Durmuş/ERDEM Mustafa Ruhan/SANCAKTAR Oğuz: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Uygulaması, T.C. Adalet Bakanlığı Eğitim Dairesi Başkanlığı, Ankara, 2004.
  • TEZCAN Durmuş/ERDEM Mustafa Ruhan/SANCAKTAR Oğuz/ÖNOK Rifat Murat: İnsan Hakları El Kitabı, 6. Baskı, Seçkin Yayıncılık, 2016.
  • TEZİÇ Erdoğan: Anayasa Hukuku (Genel Esaslar), Beta, İkinci Baskı, İstanbul, 1991.
  • TURHAN Mehmet: Olağanüstü Hallerde Çıkarılabilecek Kanun Hükmünde Kararnameler, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 25, Sayı 3, Eylül 1992
  • YÜZBAŞIOĞLU Nemci: Anayasa Hukukunun Temel Metinleri, Beta, 5. Baskı, İstanbul, Eylül 2008.
APA ÇETİNTÜRK E (2017). ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI IŞIĞINDA İDARENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİYLE SUÇ VE CEZA KONULAMAZ İLKESİ. , 39 - 180.
Chicago ÇETİNTÜRK Ekrem ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI IŞIĞINDA İDARENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİYLE SUÇ VE CEZA KONULAMAZ İLKESİ. (2017): 39 - 180.
MLA ÇETİNTÜRK Ekrem ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI IŞIĞINDA İDARENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİYLE SUÇ VE CEZA KONULAMAZ İLKESİ. , 2017, ss.39 - 180.
AMA ÇETİNTÜRK E ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI IŞIĞINDA İDARENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİYLE SUÇ VE CEZA KONULAMAZ İLKESİ. . 2017; 39 - 180.
Vancouver ÇETİNTÜRK E ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI IŞIĞINDA İDARENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİYLE SUÇ VE CEZA KONULAMAZ İLKESİ. . 2017; 39 - 180.
IEEE ÇETİNTÜRK E "ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI IŞIĞINDA İDARENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİYLE SUÇ VE CEZA KONULAMAZ İLKESİ." , ss.39 - 180, 2017.
ISNAD ÇETİNTÜRK, Ekrem. "ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI IŞIĞINDA İDARENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİYLE SUÇ VE CEZA KONULAMAZ İLKESİ". (2017), 39-180.
APA ÇETİNTÜRK E (2017). ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI IŞIĞINDA İDARENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİYLE SUÇ VE CEZA KONULAMAZ İLKESİ. UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ DERGİSİ, 1(9), 39 - 180.
Chicago ÇETİNTÜRK Ekrem ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI IŞIĞINDA İDARENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİYLE SUÇ VE CEZA KONULAMAZ İLKESİ. UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ DERGİSİ 1, no.9 (2017): 39 - 180.
MLA ÇETİNTÜRK Ekrem ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI IŞIĞINDA İDARENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİYLE SUÇ VE CEZA KONULAMAZ İLKESİ. UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ DERGİSİ, vol.1, no.9, 2017, ss.39 - 180.
AMA ÇETİNTÜRK E ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI IŞIĞINDA İDARENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİYLE SUÇ VE CEZA KONULAMAZ İLKESİ. UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ DERGİSİ. 2017; 1(9): 39 - 180.
Vancouver ÇETİNTÜRK E ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI IŞIĞINDA İDARENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİYLE SUÇ VE CEZA KONULAMAZ İLKESİ. UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ DERGİSİ. 2017; 1(9): 39 - 180.
IEEE ÇETİNTÜRK E "ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI IŞIĞINDA İDARENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİYLE SUÇ VE CEZA KONULAMAZ İLKESİ." UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ DERGİSİ, 1, ss.39 - 180, 2017.
ISNAD ÇETİNTÜRK, Ekrem. "ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI IŞIĞINDA İDARENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİYLE SUÇ VE CEZA KONULAMAZ İLKESİ". UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ DERGİSİ 1/9 (2017), 39-180.