ENVER PAŞA’NIN BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI SIRASINDA BALKANLARI TEFTİŞİ İLE İLGİLİ BİLİNMEYEN İKİ BELGE

Yıl: 2016 Cilt: 18 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 83 - 107 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

ENVER PAŞA’NIN BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI SIRASINDA BALKANLARI TEFTİŞİ İLE İLGİLİ BİLİNMEYEN İKİ BELGE

Öz:
Osmanlı Devleti, Alman Amirali Souchon'un komutasındaki Yavuz ve Midilli gemilerinin Rus limanlarını bombalaması üzerine Birinci Dünya Savaşı'na girmiştir. Kısa bir süre öncesine kadar birbiriyle savaşan Osmanlı Devleti ile Bulgaristan aynı grupta yer almış, her iki devletin orduları Galiçya, Romanya ve Makedonya cephelerinde birlikte savaşmışlardır. Osmanlı Devleti'nin Başkumandan Vekili Enver Paşa, söz konusu cephelerde bulunan Türk ordularının durumunu yerinde görmek amacıyla Balkanlara bir gezi yapmıştır. 10-23 Aralık 1916 tarihlerini kapsayan bu geziyi Bulgar askerî birimleri ile istihbaratı yakından takip etmiş, Enver Paşa'nın amacını öğrenmek istemişlerdir. Dolayısıyla Bulgaristan'ın İstanbul Elçiliğinde görevli olan askerî ataşesi gezi heyetine katılmış, sonradan konu hakkında ayrıntılı bir rapor yazmıştır. Enver Paşa'nın Dobruca, Romanya, Bulgaristan ve Makedonya'yı kapsayan bu gezisi sırasında uğradığı yerler ve görüştüğü kişiler hakkında Üsküp'te görevli olan Bulgaristan askerî teftiş bölgesi komutan yardımcısı da ikinci bir rapor hazırlamıştır. Her iki raporda Enver Paşa'nın askerî ve siyasi hedefleri olduğu belirtilmiştir. Bunlara göre: Enver Paşa, askerî olarak cephelerdeki Türk ordularının savaş kabiliyetini, başarılarını, ihtiyaçlarını ve diğer ülke orduları ile ilişkilerini tespit etmeye çalışmıştır. Siyasi hedef olarak ise Osmanlı Devleti'nin, Makedonya ve Bulgaristan'da yaşayan Müslüman Türklerin ve Arnavutların yanında olduğunu göstermek istemiş, maddi, manevi ihtiyaçları ile ilgilenmiş, moral desteği vermiştir
Anahtar Kelime:

TWO UNKNOWN DOCUMENTS CONCERNING ENVER PASHA’S BALKAN INSPECTION DURING THE FIRST WORLD WAR

Öz:
The Ottoman Empire entered the First World War upon the bombardment of Russian ports by Goeben and Breslau, the ships under the command of German Admiral Souchon. The Ottoman Empire and Bulgaria, which were still fighting against each other shortly before the war, were involved in the same block and the armies of these states battled together on the fronts of Galicia, Romania and Macedonia. Deputy Supreme Commander of the Ottoman Empire, Enver Pasha, made a trip to the Balkans in order to observe the situation of the Turkish armies located in these fronts. Bulgarian military and intelligence units followed closely the trip covering the dates of 10-23 December 1916 and aimed to learn the purpose of Enver Pasha. Therefore, Bulgarian military attaches serving at the Embassy of Bulgaria in Istanbul participated in the delegation and later wrote a detailed report about the subject. Bulgarian deputy commander of military inspection zone in Skopje prepared a second report about the places Enver Pasha visited and people he met during his trip to Dobruja, Romania, Bulgaria and Macedonia. Both reports pointed out that Enver Pasha had military and political aims. According to these reports, Enver Pasha tried to determine Turkish armies’ ability to fight, success and necessities militarily as well as their relations with the armies of other countries. As a political aim, he wanted to prove that the Ottoman Empire sided with the Muslim Turks and Albanians living in Macedonia, Albania and Bulgaria and he took care of their material and moral needs and gave moral support to them.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Armaoğlu, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasî Tarihi (1914-1995), 19. Baskı, Timaş Yay., İstanbul, 2014.
  • Aydemir, Şevket Süreyya, Makedonya’dan Ortaasya’ya Enver Paşa, 1908- 1914, C. II, II. Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1976.
  • Aydemir, Şevket Süreyya, Makedonya’dan Ortaasya’ya Enver Paşa, 1914- 1922, C. III, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1978.
  • Aydın, Erdoğan, Osmanlı’nın Son Savaşı, Turan Hayalinden Sevr’e, Kırmızı Yay., İstanbul, 2012.
  • Aydın, Mahir, Şarkî Rumeli Vilâyeti, TTK Yay., Ankara, 1992.
  • Bardakçı, Murat, Enver Paşa, Türkiye İş Bankası Yay., İstanbul, 2015.
  • Beşikçi, Mehmet, Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Seferberliği, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul, 2015.
  • Bıçaklı, Hüseyin Avni, Türkiye-Bulgaristan İlişkileri (1878-2008), İmge Kitabevi, Ankara, 2016.
  • Bılgariya v Pırvata Svetovna Voyna, Germanski Diplomatiçeski Dokumenti, Tom I (1913-1915), Arhivite Govoryat, (İzdatelski Sıvet) Vasil Güzelev, Georgi Markov, Doyno Doynov, Lıçezar Stoyanov, Plamen Tsvetkov, Stefan Andreev, Glavno Upravleniye na Arhivite Pri Ministerskiyat Sıvet, Sofya, 2002.
  • Bılgaro-Turski Voenni Otnoşeniya Prez Pırvata Svetovna Voyna (1914- 1918), (Ed.) Milen Kumanov, İnstitut za İstoriya Pri BAN, Tsentralen Voenen Arhiv, İzdatelstvo “Gutenberg”, Sofya, 2004.
  • Bıyıklıoğlu, Tevfik, Trakya’da Milli Mücadele, I. Cilt, 2. Baskı, TTK Basımevi, Ankara, 1987.
  • Boğuşlu, Mahmut, Birinci Dünya Harbinde Türk Savaşları, Kastaş Yay., İstanbul, 1990.
  • Cemal Paşa, Hatıralar, İttihat ve Terakki, I. Dünya Savaşı Anıları, (Yay. Haz.) Alpay Kabacalı, 7. Basım, Türkiye İş Bankası Yay., İstanbul, 2015.
  • Çolak, Mustafa, Enver Paşa, Osmanlı-Alman İttifakı, Yeditepe Yay., İstanbul, 2008.
  • Dilan, Hasan, Fransız Diplomatik Belgelerinde Ermeni Olayları (1914- 1918), C. I, TTK. Yay., Ankara, 2005.
  • Dilan, H. Berke, Siyasi Tarih (1914-1939), Alfa Yay., İstanbul, 1998.
  • Dimitrov, Paşanko, Boris III, Tsar na Bılgariya (1894-1943), Trujenik, Grajdanin, Tsar, Universitetsko İzdatelstvo “Sv. Klimend Ohridski”, Sofya, 1990.
  • Ertem, Şefik, Birinci Dünya Savaşı’nda Avrupa’da Yüzbin Türk Askeri, Kastaş Yay., İstanbul, 1992.
  • Firle, Rudolf, “Odesa’ya İlk Seferim”, Denizlerde Yenilmediler, Cihan Harbi’nde Alman Bahriyeliler, (Ed.) Özlem Çekmece, Çev. Eşref Bengi Özbilen, Türkiye İş Bankası Yay., İstanbul, 2011, s. 31-37.
  • Firle, Rudolf, “Türklerin Felsefesi”, Denizlerde Yenilmediler, Cihan Harbi’nde Alman Bahriyeliler, (Ed.) Özlem Çekmece, Çev. Eşref Bengi Özbilen, Türkiye İş Bankası Yay., İstanbul, 2011, s. 39-44.
  • Firle, Rudolf, “Donetz ve Kubanetz’in İmha Edilmesi”, Denizlerde Yenilmediler, Cihan Harbi’nde Alman Bahriyeliler, (Ed.) Özlem Çekmece, Çev. Eşref Bengi Özbilen, Türkiye İş Bankası Yay., İstanbul, 2011, s. 45-52.
  • Hacipoğlu, Doğan, Osmanlı İmparatorluğu’nun 1. Dünya Harbine Girişi, 29 Ekim 1914, (Geliştirilmiş ve gözden geçirilmiş ikinci baskı), İstanbul Deniz İkmal Grup Komutanlığı Matbaa Müdürlüğü, İstanbul, 2003.
  • Hart, Basil Liddel, Birinci Dünya Savaşı Tarihi, Çev. Kerim Bağrıaçık, Türkiye İş Bankası Yay., İstanbul, 2014.
  • Howard, Michael, Yüzüncü Yıldönümünde Birinci Dünya Savaşı, Çev. Sinem Gül, Dost Yay., Ankara, 2014.
  • İrtem, Süleyman Kâni, Meşrutiyetten Mütarekeye (1909-1918), (Haz.) Osman Selim Kocahanoğlu, Temel Yay., İstanbul, 2004.
  • Kamil, İbrahim, “Krallık Döneminde Bulgaristan”, Balkanlar El Kitabı, 2.Cilt:Çağdaş Balkanlar, 2. Baskı, (Ed.) Bilgehan A. Gökdağ, Osman Karatay, Akçağ Yay., Ankara, 2013, s. 547-557.
  • Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, VIII. Cilt, TTK Basımevi, Ankara, 1983.
  • Kılıç, Ayten, “Birinci Dünya Savaşı’nda Bulgaristan”, 100. Yılında Birinci Dünya Savaşı, (Ed.) Ümit Özdağ, Kripto yay., Ankara, 2014, s. 131-144.
  • Kratka İstoriya na Bılgariya, (Ed.) İlço Dimitrov, İzdatelstvo Nauka i İzkustvo, Sofya, 1981.
  • Kumanov, Milen, “İztoçna Rumeliya (1879-1885), 681-1948 İz İstoriyata na Bılgarskata Narodnost i Dırjava, İzsledvaniya, Analizi, Preotsenki, (Ed.) Milen Kumanov, İzdatelstvo Pelikan ALFA, Sofya, 1993, s. 163-169.
  • Kumanov, Milen, “Obyavyavane na Nezavisimostta na Bılgariya Prez 1908
  • Godina”, 681-1948 İz İstoriyata na Bılgarskata Narodnost i Dırjava, İzsledvaniya, Analizi, Preotsenki, (Ed.) Milen Kumanov, İzdatelstvo, Pelikan ALFA, Sofya, 1993, s. 201-208.
  • Kuran, Ahmet Bedevî, Osmanlı İmparatorluğunda İnkılâp Hareketleri ve Millî Mücadele, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul, 2012.
  • Mançev, Kristö, Natsionalniyat Vıpros na Balkanite, Akademiçno İzdatelstvo “Prof. Marin Drinov”, Sofya, 1999.
  • Mateeva, Mariya, Tepaviçarov, Hristo, Diplomatiçeski Otnoşeniya na Bılgariya (1878-1988), İzdatelstvo na Bılgarskata Akademiya na Naukite, Sofya, 1989.
  • Noppen, Ryan K., Osmanlı Deniz Harekâtı (1911- 18), Çev. Emir Yener, Türkiye İş Bankası Yay., İstanbul, 2016.
  • Ofitsialnata i Taynata Bılgaro-Turska Diplomatsiya (1903-1925), Dokumentalen Sbornik, (Ed.) Tsoço Bilyarski, Valentin Kitanov, Dırjavna Agentsiya “Arhivi”, Sofya, 2009.
  • Okyar, Fethi, Üç Devirde Bir Adam, (Yay. Haz.) Cemal Kutay, Tercüman Yay., İstanbul, 1980.
  • Ot San Stefano Do Parij, (1878-1947), Nay Vajnite Dogovori za Bılgariya, (Ed.) Nikola Grigorov, İzdatelstvo “Aniko”, Sofya, 2009.
  • Palmer, Alan, Savaş Biterken 1918, Çev. Hakan Abacı, Alfa Yay., İstanbul, 2015.
  • Penkov, Sava, Mejdunarodni Dogovori na Bılgariya (681-1947), İzdatelstvo Jorj Nef., Sofya, Cenevre, Paris, 1992.
  • Radoslavov, Vasil, Bılgariya i Svetovnata Kriza, İzdatelstvo na Bılgarskata Akademiya na Naukite, Vtoro Fototipno İzdaniye,, Sofya, 1993.
  • Renouvın, Pierre, I. Dünya Savaşı, Çev. Teoman Tunçdoğan, İletişim Yay., İstanbul, 1993.
  • Robbins, Keith, I. Dünya Savaşı, Çev. Müfit Günay, Dost Yay., Ankara, 2005.
  • Sâbis, Ali İhsan, Birinci Dünya Harbi, Birinci Cilt, Nehir Yay., İstanbul, 1990.
  • Sarınay, Yusuf, “I. Dünya Savaşı’nda Türk-Bulgar İlişkileri”, 100. Yılında I. Dünya Savaşı Uluslararası Sempozyumu, (Yay. Haz.) Aynur Yavuz Akengin, Selcan Koçaslan, Atatürk Araştırma Merkezi yay., Ankara, 2015, s. 257-270.
  • Semov, Minço, Velikite Sili i Bılgarskata Natsionalna Drama, İzdatelska Kışta “İnterpress”, Sofya, 1991.
  • Shaw,Stanford J., Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı İmparatorluğu, Savaşa Giriş, (Ter.) Beyza Sümer Aydaş, TTK. Yay., Ankara, 2014.
  • Silyanov, Hristo, Srıbsko-Bılgarskiyat Spor i Rusiya, Kooperativna Peçatnitsa “Gutenberg”, Sofya, 1915.
  • Sofya Askerî Ataşesi Mustafa Kemal’in Raporları (Kasım 1913-Kasım 1914), Yay. Haz. Ahmet Tetik, Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yay., Ankara, 2007.
  • Souchon, Wilhelm, “Majestelerinin Gemileri Goeben ile Breslau’nun Messina’dan Çanakkale Boğazı’na Huruç Hareketi”, Denizlerde Yenilmediler, Cihan Harbi’nde Alman Bahriyeliler, (Ed.) Özlem Çekmece, Çev. Eşref Bengi Özbilen, Türkiye İş Bankası Yay., İstanbul, 2011, s. 1-30.
  • Stanev, Nikola, İstoriya na Nova Bılgariya (1878-1941), İzdatelska Kışta “Heraklit”, Sofya, t.y.
  • Talât Paşa’nın Anıları, (Yay. Haz.) Alpay Kabacalı, 8. Basım, Türkiye İş Bankası Yay., İstanbul, 2015.
  • Tekin, Arslan, Enver Paşa ve Dönemi, Kariyer Yay., İstanbul, 2016.
  • Todorov, Nikolay, Bulgaristan Tarihi, Çev. Veysel Atayman, Öncü Kitabevi, 1. Baskı, İstanbul, 1979.
  • Türkgeldi, Ali Fuad, Görüp İşittiklerim, II. Basılış, TTK. Yay, Ankara, 1951.
  • Uçarol, Rifat, Siyasi Tarih (1789-1994), Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş Dördüncü Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1995.
  • Uluslararası İlişkiler Tarihi (Diplomasi Tarihi), C. 2, (Ed.) Vladimir Potyemkin, Çev. Attila Tokatlı, Evrensel Basım Yayın, İstanbul, 2009.
  • Üçok, Coşkun, Siyasal Tarih (1789-1960), A. Ü. Hukuk Fakültesi Yay., İkinci Bası, Ankara, 1978.
  • Ülman, A. Halûk, Birinci Dünya Savaşı’na Giden Yol (ve Savaş), Ek’li İkinci Basılış, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yay., Ankara, 1973.
  • Vasilev, Vasil, “Uçastiyeto na Bılgariya v Balkanskata i Mejdusıyuzniçeskata Voyna (1912-1913)”, 681-1948 İz İstoriyata na Bılgarskata Narodnost i Dırjava, İzsledvaniya, Analizi, Preotsenki, (Ed.) Milen Kumanov, İzdatelstvo, Pelikan ALFA, Sofya, 1993, s. 216-231.
  • Yener, Tevfik, Birinci Dünya Savaşı ve Osmanlı İmparatorluğu, İnkılâp Yay., İstanbul, 2015.
  • Yorga, Osmanlı Tarihi, C. V. (1774-1912), Çev. B. Sıtkı Baykal, Ankara Üniversitesi Yay., Ankara, 1943.
APA Kamil İ (2016). ENVER PAŞA’NIN BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI SIRASINDA BALKANLARI TEFTİŞİ İLE İLGİLİ BİLİNMEYEN İKİ BELGE. , 83 - 107.
Chicago Kamil İbrahim ENVER PAŞA’NIN BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI SIRASINDA BALKANLARI TEFTİŞİ İLE İLGİLİ BİLİNMEYEN İKİ BELGE. (2016): 83 - 107.
MLA Kamil İbrahim ENVER PAŞA’NIN BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI SIRASINDA BALKANLARI TEFTİŞİ İLE İLGİLİ BİLİNMEYEN İKİ BELGE. , 2016, ss.83 - 107.
AMA Kamil İ ENVER PAŞA’NIN BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI SIRASINDA BALKANLARI TEFTİŞİ İLE İLGİLİ BİLİNMEYEN İKİ BELGE. . 2016; 83 - 107.
Vancouver Kamil İ ENVER PAŞA’NIN BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI SIRASINDA BALKANLARI TEFTİŞİ İLE İLGİLİ BİLİNMEYEN İKİ BELGE. . 2016; 83 - 107.
IEEE Kamil İ "ENVER PAŞA’NIN BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI SIRASINDA BALKANLARI TEFTİŞİ İLE İLGİLİ BİLİNMEYEN İKİ BELGE." , ss.83 - 107, 2016.
ISNAD Kamil, İbrahim. "ENVER PAŞA’NIN BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI SIRASINDA BALKANLARI TEFTİŞİ İLE İLGİLİ BİLİNMEYEN İKİ BELGE". (2016), 83-107.
APA Kamil İ (2016). ENVER PAŞA’NIN BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI SIRASINDA BALKANLARI TEFTİŞİ İLE İLGİLİ BİLİNMEYEN İKİ BELGE. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(2), 83 - 107.
Chicago Kamil İbrahim ENVER PAŞA’NIN BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI SIRASINDA BALKANLARI TEFTİŞİ İLE İLGİLİ BİLİNMEYEN İKİ BELGE. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 18, no.2 (2016): 83 - 107.
MLA Kamil İbrahim ENVER PAŞA’NIN BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI SIRASINDA BALKANLARI TEFTİŞİ İLE İLGİLİ BİLİNMEYEN İKİ BELGE. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, vol.18, no.2, 2016, ss.83 - 107.
AMA Kamil İ ENVER PAŞA’NIN BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI SIRASINDA BALKANLARI TEFTİŞİ İLE İLGİLİ BİLİNMEYEN İKİ BELGE. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2016; 18(2): 83 - 107.
Vancouver Kamil İ ENVER PAŞA’NIN BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI SIRASINDA BALKANLARI TEFTİŞİ İLE İLGİLİ BİLİNMEYEN İKİ BELGE. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2016; 18(2): 83 - 107.
IEEE Kamil İ "ENVER PAŞA’NIN BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI SIRASINDA BALKANLARI TEFTİŞİ İLE İLGİLİ BİLİNMEYEN İKİ BELGE." Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18, ss.83 - 107, 2016.
ISNAD Kamil, İbrahim. "ENVER PAŞA’NIN BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI SIRASINDA BALKANLARI TEFTİŞİ İLE İLGİLİ BİLİNMEYEN İKİ BELGE". Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 18/2 (2016), 83-107.