6098 SAYILI TÜRK BORÇLAR KANUNUNA GÖRE SATIŞ İLİŞKİSİ DOĞURAN HAKLAR VE ÖZELLİKLE ÖNALIM HAKKINA İLİŞKİN HÜKÜMLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ

KİZİR, MAHMUT

6098 SAYILI TÜRK BORÇLAR KANUNUNA GÖRE SATIŞ İLİŞKİSİ DOĞURAN HAKLAR VE ÖZELLİKLE ÖNALIM HAKKINA İLİŞKİN HÜKÜMLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Mahmut KİZİR (KTO Karatay Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Anabilim Dalı Öğretim Üyesi)

Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi

29 5

Yıl: 2016 Cilt: 22 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 1769 - 1792 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

6098 SAYILI TÜRK BORÇLAR KANUNUNA GÖRE SATIŞ İLİŞKİSİ DOĞURAN HAKLAR VE ÖZELLİKLE ÖNALIM HAKKINA İLİŞKİN HÜKÜMLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Öz:

1 Temmuz 2012'de yürürlüğe giren Türk Borçlar Kanunu önceki Borçlar Kanununa ek olarak birçok yeni hüküm getirmiş bulunmaktadır. Yapılan değişiklikler, hem mevcut Yargıtay içtihatları ve ilmî tartışmaların kanun maddesi şeklinde devşirilmesi hem de kanunda önceden hiç bulunmayan yeni hükümlerin getirilmesi şeklinde olmuştur.Satış ilişkisi doğuran haklar ve özellikle önalım hakkına ilişkin hükümler de 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun 238 ilâ 242. maddeleri arasında ilk defa yer almıştır. Düzenlemeyle bu haklara ilişkin farklı yeniliklere yer verilmiştir. Bunlardan ilki; önalım (şuf'a), geri alım (vefa) ve alım (iştira) haklarının en çok 10 yıllık süre için kararlaştırılabileceğine ilişkin düzenlemedir. Böylece bu tür haklar için bir üst süre sınırı getirilmiştir (TBK. m. 238). Bir diğer yenilik, sözleşmeden doğan önalım (şuf'a), geri alım (vefa) ve alım (iştira) haklarının aksine bir anlaşma olmadıkça devredilemeyeceği, ancak miras yoluyla geçebileceğine ilişkin düzenlemedir. Şayet sözleşme ile bu hakların devredilebileceği kararlaştırılmış ise devir işleminin hakkın kurulması için öngörülen şekilde yapılması gerektiği ifade edilmiştir (TBK. m. 239/II).Türk Borçlar Kanunundaki düzenlemeden evvel önalım hakkı sadece satış sözleşmelerinde kullanılabilmekteydi. Yeni getirilen hükümle "taşınmazın satışı ya da ekonomik bakımdan satışa eşdeğer her türlü işlem" ile artık önalım hakkı kullanılabilecektir (TBK. m. 240/I). Maddenin ikinci fıkrasında ise önalım hakkının kullanılamayacağı haller düzenlenmiştir. Buna göre, taşınmazın, mirasın paylaşılması kapsamında mirasçılardan birine özgülenmesi, cebrî artırma yoluyla satışı ve kamusal yükümlülüklerin yerine getirilmesi amacıyla kazanılması hâllerinde önalım hakkı kullanılamaz (TBK. m. 240/II).Türk Borçlar Kanununda satıcının veya alıcının taşınmaz satış sözleşmesinin yapıldığını ve içeriğini, noter aracılığıyla önalım hakkı sahibine bildirmek zorunda olduğu (TBK. m. 241/I); önalım hakkı kullanıldıktan sonra satış sözleşmesi ortadan kaldırılır veya alıcının şahsından kaynaklanan sebeplerle onaylanmazsa bu durumun önalım hakkı sahibine karşı ileri sürülemeyeceği (TBK. m. 241/II) ve aksi kararlaştırılmadıkça önalım hakkı sahibinin taşınmazı, satıcının üçüncü kişiyle yaptığı satışın koşulları çerçevesinde kazanacağı belirtilmiştir (TBK. m. 241/III). Türk Borçlar Kanununun tek fıkradan oluşan 242. maddesinde ise önalım hakkının kullanılmasına yer verilmiştir. Buna göre önalım hakkı ancak dava açılarak kullanılabilecektir (TBK. m. 242). Bu çalışmada 6098 sayılı kanun ile satış ilişkisi doğuran haklar ve özellikle önalım hakkına ilişkin getirilen yenilikler Türk hukuku ve ilmî çalışmalar bakımından incelenip değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelime:

Konular: Hukuk

Assesment of Provisions Related With The Rights On Sale Relation and Especially With The Right of Pre Emption in Accordance With Turkish Code of Obligations No. 6098

Öz:

Te Turkish Code of Obligations which entered into force on July 1 2012 hasintroduced many new provisions additional to the former Code of Obligations.Te amendments have been in gathering both the existing Supreme Court decisionsand scientific discussions and also bringing new provisions that hasn'texisted before.Te provisions related with the rights on sale relation and right of pre-emptionhave taken place in the Articles 238- 242 of the Turkish Code of Obligations(TCO.) for the first time. Distinctive innovations have been included in the regulation.Te first one of these regulations; is that the right of pre-emption, rightof repurchase and right of purchase may be binding for a maximum period often(10) years, in any event. Tus a time ceiling has been set (TCO. Art. 238). Unlessotherwise provided for under an agreement, a contractual right of pre-emptionmay not be assigned; however, such rights may be inherited. It is stated that ifthe assignment of these rights have been agreed by contract, then the transactionof assignment should be made as contemplated for the establishment of the right(TCO. Art. 239).Before the regulations within the Turkish Code of Obligations, the right ofpre-emption could be used only in sales contracts. Together with the new regulation,contractual right of pre-emption may be used "for real estate purchasesand transactions that are economically equivalent to sale" (TCO. Art. 240/I). Inparagraph 2 of the article; the terms where the usage of the right is not availablehave been regulated. Hereunder, the right of pre-emption can not be used in;allocation of the real estate to one of the inheritors under partition of the inheritance,sale of the real estate through forced bidding and acquisition of the realestate for the purpose of execution of public liabilities (TCO. Art. 240/II).It is stated in the Turkish Code of Obligations that; the seller or the buyer ofthe real estate is obliged to deliver a notarised notification of sales contract andthe content to the holder of the right of pre-emption (TCO. Art. 241/I), if thesales contract is withdrawn after the usage of right of pre-emption or if it is notapproved due to reasons generating from the buyer himself, this situation shallnot be held over the holder of the right of pre-emption (TCO. Art. 241/II), andunless agreed otherwise the holder of the right of pre-emption shall get the realestate within the framework of the terms of the sale between the seller and thethird party (TCO. Art. 241/III).In this study, the innovations introduced to the rights on sale relation and especiallyto the right of pre-emption by the Turkish Code of Obligations no. 6098 areexamined and assessed in terms of Turkish law and scientific studies.

Anahtar Kelime:

Konular: Hukuk

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

AKALP DEMİRTABAK, Didem, Yasal Önalım Hakkı, İstanbul 2010.
AYAN, Mehmet, Eşya Hukuku II, Mülkiyet, Genel Esaslar, Taşınmaz Mülkiyeti, Kat Mülkiyeti, Devre Mülk, Taşınır Mülkiyeti, Konya 2014 (AYAN, Mülkiyet).
AYAN, Mehmet, Kanuni Şuf'a Hakkı, Prof. Dr. Halil Cin' e Selçuk Üniversitesinde 10. Hizmet Yılı Armağanı, Konya 1995 (AYAN, Kanuni Şuf'a).
AYDOĞDU, Murat/ KAHVECİ, Nalan, Türk Borçlar Hukuku, Özel Borç İlişkileri, İzmir 2013.
BAYGIN, Cem, Yeni Borçlar Kanununun Satış İlişkisi Doğuran Haklar Konusunda Getirdiği Düzenlemelere Genel Bir Bakış, Kazancı Hakemli Hukuk Dergisi, Mart- Nisan 2011, S. 79- 80, s. 7- 30.
BECKER, Hermann, Kommentar zum schweizerischen Zivilgesetzbuch, Obligationenrecht, Band VI, 1 Abteilung, Allgemeine Bestimmungen, Art. 1- 183, Bern 1941.
BERKİ, Şakir, Aynî Haklar, Mülkiyet, Mülkiyetten Gayri Aynî Haklar, Rehin, Zilyetlik, Tapu Sicili, Ankara 1965.
BUZ, Vedat, Yenilik Doğuran Haklar, Ankara 2005.
ÇETİNKAYA, Mehmet, Vefa Hakkı ve Menkul Hükmünde Sayılan Taşınmazlarda Hakkın Tesisi, AD, Y. 1970, S. 1- 12.
DEMİRBAŞ, Harun, Yenilik Doğuran Haklar, İstanbul 2007.
EREN, Fikret, Borçlar Hukuku Özel Hükümler, Ankara 2014 (EREN, Özel Hükümler).
EREN, Fikret, Türk Medeni Kanununa Göre Yasal Önalım Hakkı, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XII, S. 1-2, 2008, s. 103- 126 (EREN, Önalım Hakkı).ERTAŞ, Şeref, Eşya Hukuku, Zilyetlik, Tapu Sicili, Taşınmaz- Taşınır Mülkiyeti, Kat Mülkiyeti- Devre Mülk (5711 Sayılı Kanun Değişikliğiyle), İrtifak Hakları ve Rehin Hakları, Ankara 2012.
ERZURUMLUOĞLU, Erzan, Sözleşmeler Hukuku, Özel Borç İlişkileri, Ankara 2011.
FEYZİOĞLU, Necmeddin Feyzi, Şuf'a Hakkı, İstanbul 1959.
GIGER, Hans, Berner Kommentar, schweizerisches Zivilgesetzbuch, Das Obligationenrecht, Band.IV, 2 Abteilung, Die einzelnenVertragsverhältnisse, Kauf und Tausch, Der Grundstückkauf, Art. 216- 221 OR, Bern 1997.
GÜMÜŞ, Mustafa Alper, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanununun Akdi Önalım Hakkına İlişkin Hükümlerinin (TBK. m. 237/III, 238, 239 ve 240- 242)
Değerlendirilmesi, YÜHFD. C. 8, S. 2 (2011), YÜHFD. C. 9, S. 1 (2012), s. 435- 453.
HAYOZ- MEİER, Arthur, (Çev. Y. Ümit DOĞANAY), Şuf'a Akdi, İÜHFM. C. XXXIII, s. 1-2, İstanbul 1967.
HELVACI, İlhan, İsviçre Borçlar Kanununun Sözleşmeden Doğan Ön-Alım, Alım ve Geri Alım Haklarına İlişkin Değişiklikleri (İsviçre Borçlar Kanunu Madde 216/Fıkra 2, Fıkra 3, Madde 216a-216e), Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, C. 19, S. 1-2, Prof. Dr. Aysel Çelikel'e Armağan, 1999- 2000, s. 397- 417.
HESS, Urs, Basler Kommentar zum schweizerischen Privatrecht, Obligationenrecht I, Art 1- 529 OR, 4. Aufl. (Herausgeber: Heinrich HONSELL/ Nedim Peter VOGT/ Wolfgang WİEGAND), Basel und Frankfurt 2007.
KILIÇOĞLU, Mustafa, Akdi ve Kanuni Şuf'a Davaları (Önalım), Ankara 1997.
KIRCA, Çiğdem, Önalım Hakkı Konusunda Medeni Kanunda Değişiklikler, Prof. Dr. Ömer Teoman'a 55. yaş günü Armağanı, C. II, İstanbul 2002.
KISAGÜN, Adli, Şuf'a Davaları, Ankara 1958 (KISAGÜN, Şuf'a). KISAGÜN, Adli, Vefa ve İştira Hakları, AD, Y. 1961, S. 1- 12 (KISAGÜN, Vefa).
KÜLEY, M. Muin, Medeni Kanunda ve Tatbikatında Şüf'a Hakkı, İstanbul 1950. NOMER, Haluk, Vefa Hakkı, İstanbul 1992.
OĞUZMAN, Kemal/ SELİÇİ, Özer, Eşya Hukuku, Zilyetlik- Tapu Sicili, Taşınmaz ve Taşınır Mülkiyeti, Kat Mülkiyeti, Sınırlı Ayni Haklar, İstanbul 2002.
OSER, Hugo/ SCHÖNENBERGER, Wilhelm, Kommentar zum schweizerischen Zivilgesetzbuch, V. Band: Das Obligationenrecht 2. Teil, Art. 184- 418, 2. Aufl. Zurich 1936. ÖNDER, Ali Rıza, Şuf'a- Önalım, ABD, S. 2, Y. 1985.
ÖZ, Turgut, Yeni Borçlar Kanununun Getirdiği Başlıca Değişiklikler ve Yenilikler, 2. Baskı, İstanbul 2012.PAKSÜT, Emin, Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun İnceleme ve Kararına Arz Olunan Vefa Hakkı Davası, Dosya No: H. G. K. 1986/ 6- 188, Broşür- Cevap Dilekçesi, s. 3 PULAŞLI, Hasan, Yargıtay Kararları Işığında Şuf'a Hakkının Kullanılmasına İlişkin Bazı Sorunlar, TNBHD, S. 43, 15 Ağustos 1984.
SEBÜK, M. Tahir, Şuf'a, Vefa ve İştira Hakları, İstanbul 1951.
ŞIPKA, Şükran Taman, Türk Hukukunda Kanuni Önalım (Şuf'a) Hakkı, Hukuki Niteliği ve Kullanma Koşulları, İstanbul 1994.
TANDOĞAN, Haluk, Borçlar Hukuku, Özel Borç İlişkileri, C. I/ 1, İstanbul 2008.
TEKİNAY, S. Sulhi, Taşınmaz Mülkiyetinin Takyitleri, II/1, İstanbul 1988.
YAVUZ, Cevdet/ ACAR, Faruk/ ÖZEN, Burak, Borçlar Hukuku Dersleri (Özel Hükümler), 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanununa Göre Güncellenmiş ve Yenilenmiş 13. Baskı, İstanbul 2014.

APA	KİZİR M (2016). 6098 SAYILI TÜRK BORÇLAR KANUNUNA GÖRE SATIŞ İLİŞKİSİ DOĞURAN HAKLAR VE ÖZELLİKLE ÖNALIM HAKKINA İLİŞKİN HÜKÜMLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ. , 1769 - 1792.
Chicago	KİZİR MAHMUT 6098 SAYILI TÜRK BORÇLAR KANUNUNA GÖRE SATIŞ İLİŞKİSİ DOĞURAN HAKLAR VE ÖZELLİKLE ÖNALIM HAKKINA İLİŞKİN HÜKÜMLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ. (2016): 1769 - 1792.
MLA	KİZİR MAHMUT 6098 SAYILI TÜRK BORÇLAR KANUNUNA GÖRE SATIŞ İLİŞKİSİ DOĞURAN HAKLAR VE ÖZELLİKLE ÖNALIM HAKKINA İLİŞKİN HÜKÜMLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ. , 2016, ss.1769 - 1792.
AMA	KİZİR M 6098 SAYILI TÜRK BORÇLAR KANUNUNA GÖRE SATIŞ İLİŞKİSİ DOĞURAN HAKLAR VE ÖZELLİKLE ÖNALIM HAKKINA İLİŞKİN HÜKÜMLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ. . 2016; 1769 - 1792.
Vancouver	KİZİR M 6098 SAYILI TÜRK BORÇLAR KANUNUNA GÖRE SATIŞ İLİŞKİSİ DOĞURAN HAKLAR VE ÖZELLİKLE ÖNALIM HAKKINA İLİŞKİN HÜKÜMLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ. . 2016; 1769 - 1792.
IEEE	KİZİR M "6098 SAYILI TÜRK BORÇLAR KANUNUNA GÖRE SATIŞ İLİŞKİSİ DOĞURAN HAKLAR VE ÖZELLİKLE ÖNALIM HAKKINA İLİŞKİN HÜKÜMLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ." , ss.1769 - 1792, 2016.
ISNAD	KİZİR, MAHMUT. "6098 SAYILI TÜRK BORÇLAR KANUNUNA GÖRE SATIŞ İLİŞKİSİ DOĞURAN HAKLAR VE ÖZELLİKLE ÖNALIM HAKKINA İLİŞKİN HÜKÜMLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ". (2016), 1769-1792.

APA	KİZİR M (2016). 6098 SAYILI TÜRK BORÇLAR KANUNUNA GÖRE SATIŞ İLİŞKİSİ DOĞURAN HAKLAR VE ÖZELLİKLE ÖNALIM HAKKINA İLİŞKİN HÜKÜMLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 22(3), 1769 - 1792.
Chicago	KİZİR MAHMUT 6098 SAYILI TÜRK BORÇLAR KANUNUNA GÖRE SATIŞ İLİŞKİSİ DOĞURAN HAKLAR VE ÖZELLİKLE ÖNALIM HAKKINA İLİŞKİN HÜKÜMLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 22, no.3 (2016): 1769 - 1792.
MLA	KİZİR MAHMUT 6098 SAYILI TÜRK BORÇLAR KANUNUNA GÖRE SATIŞ İLİŞKİSİ DOĞURAN HAKLAR VE ÖZELLİKLE ÖNALIM HAKKINA İLİŞKİN HÜKÜMLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, vol.22, no.3, 2016, ss.1769 - 1792.
AMA	KİZİR M 6098 SAYILI TÜRK BORÇLAR KANUNUNA GÖRE SATIŞ İLİŞKİSİ DOĞURAN HAKLAR VE ÖZELLİKLE ÖNALIM HAKKINA İLİŞKİN HÜKÜMLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi. 2016; 22(3): 1769 - 1792.
Vancouver	KİZİR M 6098 SAYILI TÜRK BORÇLAR KANUNUNA GÖRE SATIŞ İLİŞKİSİ DOĞURAN HAKLAR VE ÖZELLİKLE ÖNALIM HAKKINA İLİŞKİN HÜKÜMLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi. 2016; 22(3): 1769 - 1792.
IEEE	KİZİR M "6098 SAYILI TÜRK BORÇLAR KANUNUNA GÖRE SATIŞ İLİŞKİSİ DOĞURAN HAKLAR VE ÖZELLİKLE ÖNALIM HAKKINA İLİŞKİN HÜKÜMLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ." Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 22, ss.1769 - 1792, 2016.
ISNAD	KİZİR, MAHMUT. "6098 SAYILI TÜRK BORÇLAR KANUNUNA GÖRE SATIŞ İLİŞKİSİ DOĞURAN HAKLAR VE ÖZELLİKLE ÖNALIM HAKKINA İLİŞKİN HÜKÜMLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ". Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 22/3 (2016), 1769-1792.