Kentsel Mekânın Fiziksel Katmanları, Konut Dokusunun Oluşumu ve Feneryolu Mahallesi’nin “Risk”li Dönüşümü

ARIKAN, Burcu

Kentsel Mekânın Fiziksel Katmanları, Konut Dokusunun Oluşumu ve Feneryolu Mahallesi’nin “Risk”li Dönüşümü

Burcu ARIKAN (Kadıköy Belediyesi)

İdealkent

10 0

Yıl: 2016 Cilt: 7 Sayı: 20 Sayfa Aralığı: 966 - 998 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Kentsel Mekânın Fiziksel Katmanları, Konut Dokusunun Oluşumu ve Feneryolu Mahallesi’nin “Risk”li Dönüşümü

Öz:

Kent mekânı daimi bir dönüşüm süreci içerisindedir ve bu süreç küresel ve yerel çeşitli ekonomik, politik, sosyal dinamikler ile kentli, yerel yönetimler ve yükleniciler gibi aktörlerin bu değişim karşısındaki tavırları doğrultusunda şekillenmektedir. Kentleşme sürecinde en baskın mimari ürün olan konut ise gündelik hayatın temel birimi olarak kentlinin kamusal alanla kurduğu ilişki biçimlerini tüm bu dinamiklerin etkisiyle sürekli yeniden kurgulamaktadır. Bireyin özel alanı olarak konut, kent ile sokak ve mahalle aracılığıyla kurulan ilişkinin ilk adımıdır. Aynı zamanda yapı stokunda önemli bir paya sahip olması nedeniyle kentleşmenin önemli bir bölümü konutun gelişimiyle gerçekleşir. Bu nedenle konut alanlarında yaşanan dönüşüm süreci hem kentleşmeden beslenen hem de kentleşmenin doğrultusunu belirleyen bir süreç olmaktadır. Bu durumda konutun gelişimini anlamak için kentleşmeyi, kentleşmeyi anlamak içinse konutu anlamak gerekmektedir. Bu çalışmada konut dokusunun ve kentin oluşum/değişim hikâyesi Kadıköy'de bulunan Feneryolu Mahallesi üzerinden irdelenmiştir. Bir mahallenin fiziksel yapısının tanık olunan andan ibaret olmadığını, geçmişten bugüne ve geleceğe doğru bir akış olduğunu görmek açısından sadece mevcut durum değil, o durumu oluşturan süreç incelenmiştir. Seçilen alanda 175 parselin arşiv bilgilerinin detaylı analizi sonucunda mahallede bulunan farklı tarihsel süreçlerin ortaya çıkardığı konut katmanları tespit edilmiştir. Bu katmanların mekânsal analizi yapılmış, farklı dönemlerde değişen konut-bahçe-sokak ilişkileri irdelenmiştir. Sonuç olarak Feneryolu Mahallesi konut alanı olarak kullanılmaya başlandığı ilk andan itibaren sürekli değişmiş, ülkede gerçekleşen ulusal ve yerel ölçekte bütün gelişmelerle sürekli yıkılıp yeniden inşa edilmiş; bir yandan da geçmişin izlerini günümüze getirmiştir. Başlangıçta bir sayfiye banliyösü olan ve büyük bahçeli ahşap köşklerden oluşan Feneryolu Mahallesi zamanla modern villaların inşasına ve sonrasında kat mülkiyetli apartmanlara şahit olmuştur. En son dönemde ise güvenlikli apartman bloklarının oluşumun gözlendiği mahallede konut dokusu değişirken bahçe kullanımı azalmış, sokakla ilişki zayıflamış ve giderek içe kapalı, parçalı bir yapıya sahip olmaya başlamıştır. Çalışma esnasında tespit edilen, her dönemden örneklerin gözlendiği katmanlı yapısı, farklı dönemlere ait farklı konutsokak ilişkilerinin gözlenebilmesine olanak sağlamıştır

Anahtar Kelime:

Konular: Mimarlık Kentsel Çalışmalar

Physical Layers of Urban Space, the Formation of Housing Tissue and the “Risky” Transformation of Feneryolu Neighborhood

Öz:

Urban space is shaped through a constant change and that change is influenced by the economic, political and social dynamics as well as the dwellers, local authorities and contractors. As a dominant component of building stock, housing has a crucial role for that change. Also, house is the first step of the individual through the public space of the city. Therefore, this transition in the housing area is fed by the urbanization as well as determines the direction of this urbanization itself. Thus, in order to understand the process of urbanization it is crucial to understand the development of housing stock. This paper aims to investigate the changing character of housing layers and the public-private space relations, through analyzing the construction history of the field. Through municipality archives detailed history of the housing pattern was extracted. Also various maps and zoning plans were used to figure out the transformation of the urban tissue. After framing the theoretical background on the conceptions of space and housing, the spatial history of Kadikoy district and Feneryolu Neighborhood is explained. This historical background provided an overall understanding of the physical stratification of various layers. Through the archive outputs of the 175 plots, six different housing typologies built in different periods of time were detected. Through the site plans, elevations, sections and floor plans, the spatial relations between the housing unit and the garden/street were analyzed. As a result, the spatial transformation of housing stock was evaluated in terms of the relations between house and garden, house and street, house and balcony; in short between inside and outside or private and public. Rather than seeing space as a frozen moment or a faded nostalgia; grasping the continuous flow of change was the main motive of this study. Analyzing the layers that compose a piece of space and discussing the pushing forces behind the emergence of these layers is crucial to have a profound conception of formation of that space

Anahtar Kelime:

Konular: Mimarlık Kentsel Çalışmalar

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik

Akbulut, M., Rıfat, Kadıköy, N. Akbayar, E. Işın, N. Sakaoğlu ve diğ. (editörler), Dünden bugüne İstanbul ansiklopedisi, 4:329-339, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, Ana Basım A.Ş
Arıkan, B. (2013). Kentsel mekânın değişimi ve konut dokusunda katmanlaşma, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Baudrillard, J. (2008), Tüketim toplumu, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
De Certeau, M. (2009). Gündelik hayatın keşfi-I: Eylem, Uygulama ve Üretim Sanatları, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
Duru, A. (2006). Apartmentalization and middle classness: Urban socio-spatial change in the period 1950s-1970s, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Dünden bugüne İstanbul ansiklopedisi (1994). Kadıköy, cilt.,sf. İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları
Eraydın, A. (1994). Mekân organizasyonuna ilişkin değişen paradigmalar, Toplum ve Bilim, 64/65 güz-kış, 53-76.
Foucault, M. (2002). “Of Other Spaces”, N. Mirzoeff, (ed.) The Visual Culture Reader, New York: Routledge, 229 237.
Giddens, A. (1984). The Constitution of society, outline of the theory of structuration, cambridge: Polity.
Gökmen Pulat, G. (2011). Türkiye’de apartmanlaşma süreci ve konut kültürü, Güney Mimarlık Dergisi, 5:12-17.
Güvenç, M. (1979). Metropoliten ölçekte nüfus ve yoğunluk artışları: İstanbul (Kadıköy) örneğinde bir ölçme ve maliyet çalışması, Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Şehir Planlama Bölümü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Güvenç, M. (2013) “Kadıköy’ün kısa mekansal tarihi” Konferansı, İstanbul Hagerstrand, T. (1970). What about People in Regional science, Papers of the Regional Science Association, 24/1:6-21.
Harvey, D. (1985). Consciousness and the urban experience, Oxford: The Johns Hopkins University Press.
Harvey, D. (1992). Social justice, postmodernism and the city, International Journal of Urban and Regional Research, 16: 588-601.
Harvey, D. (1997). Contested cities: Social process and spatial form, N. Jewson, S. MacGregor (eds.) London: Routledge, s.17-25.
Harvey, D. (2006). Sosyal adalet ve şehir, İstanbul: Metis Yayınları.
Işık, O. (1994). Değişen toplum/mekân kavrayışları: mekânın politikleşmesi, politikanın mekânsallaşması, Toplum ve Bilim Dergisi, Güz-Kış 1994, İstanbul: Birikim Yayınları, s.7-39.
Keleş, R. (2011). Kentleşme politikası, İstanbul: İmge Kitabevi.
Keyder, Ç. (2006). Arka plan, Ç. Keyder, (ed.) İstanbul: Küresel ile Yerel Arasında, İstanbul: Metis Yayınları, 9-43.
Keyder, Ç. (2006). Enformel konut piyasasından küresel konut piyasasına, Ç. Keyder (ed.), İstanbul: Küresel ile yerel arasında, İstanbul: Metis Yayınları, s.171-192.
Kösebay Erkan, Y. Ve Ahunbay, Z. (2008). Anadolu Demiryolu Mirası ve Korunması, İTÜ dersi, sayı. 7/2
Kurtuluş, H. (2005). İstanbul’da kapalı yerleşmeler: Beykoz konakları örneği, H.
Kurtuluş, (ed.) İstanbul’da kentsel ayrışma: Mekânsal dönüşümde farklı boyutlar, İstanbul: Bağlam Yayınevi, 161-187.
Lefebvre, H. (1991). The Production of Space, Cambridge: Blackwell Publishing.
Madanipour, A. (1996). Design of urban space: An inquiry into a socio-spatial process, John Wiley & Sons.
Massey, D.B. (2009). For space, London: Sage Publications.
Mumford, L. (2007). Tarih boyunca kent, kökenleri, geçirdiği dönüşümler ve geleceği, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Soja, W.E. (1999). Thirdspace: Expanding the scope of the geographical imagination, D. Massey, J. Allen ve P. Sarre (Eds.), Human Geography Today, Cambridge: Polity Press, 260-279.
Urry, J. (1985). Social relations, space and time, D. Gregory, J. Urry (eds.) Social Relations and Spatial Structures, 21-48.
Yırtıcı, H. (2005). Çağdaş kapitalizmin mekânsal örgütlenmesi, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.

APA	ARIKAN B (2016). Kentsel Mekânın Fiziksel Katmanları, Konut Dokusunun Oluşumu ve Feneryolu Mahallesi’nin “Risk”li Dönüşümü. , 966 - 998.
Chicago	ARIKAN Burcu Kentsel Mekânın Fiziksel Katmanları, Konut Dokusunun Oluşumu ve Feneryolu Mahallesi’nin “Risk”li Dönüşümü. (2016): 966 - 998.
MLA	ARIKAN Burcu Kentsel Mekânın Fiziksel Katmanları, Konut Dokusunun Oluşumu ve Feneryolu Mahallesi’nin “Risk”li Dönüşümü. , 2016, ss.966 - 998.
AMA	ARIKAN B Kentsel Mekânın Fiziksel Katmanları, Konut Dokusunun Oluşumu ve Feneryolu Mahallesi’nin “Risk”li Dönüşümü. . 2016; 966 - 998.
Vancouver	ARIKAN B Kentsel Mekânın Fiziksel Katmanları, Konut Dokusunun Oluşumu ve Feneryolu Mahallesi’nin “Risk”li Dönüşümü. . 2016; 966 - 998.
IEEE	ARIKAN B "Kentsel Mekânın Fiziksel Katmanları, Konut Dokusunun Oluşumu ve Feneryolu Mahallesi’nin “Risk”li Dönüşümü." , ss.966 - 998, 2016.
ISNAD	ARIKAN, Burcu. "Kentsel Mekânın Fiziksel Katmanları, Konut Dokusunun Oluşumu ve Feneryolu Mahallesi’nin “Risk”li Dönüşümü". (2016), 966-998.

APA	ARIKAN B (2016). Kentsel Mekânın Fiziksel Katmanları, Konut Dokusunun Oluşumu ve Feneryolu Mahallesi’nin “Risk”li Dönüşümü. İdealkent, 7(20), 966 - 998.
Chicago	ARIKAN Burcu Kentsel Mekânın Fiziksel Katmanları, Konut Dokusunun Oluşumu ve Feneryolu Mahallesi’nin “Risk”li Dönüşümü. İdealkent 7, no.20 (2016): 966 - 998.
MLA	ARIKAN Burcu Kentsel Mekânın Fiziksel Katmanları, Konut Dokusunun Oluşumu ve Feneryolu Mahallesi’nin “Risk”li Dönüşümü. İdealkent, vol.7, no.20, 2016, ss.966 - 998.
AMA	ARIKAN B Kentsel Mekânın Fiziksel Katmanları, Konut Dokusunun Oluşumu ve Feneryolu Mahallesi’nin “Risk”li Dönüşümü. İdealkent. 2016; 7(20): 966 - 998.
Vancouver	ARIKAN B Kentsel Mekânın Fiziksel Katmanları, Konut Dokusunun Oluşumu ve Feneryolu Mahallesi’nin “Risk”li Dönüşümü. İdealkent. 2016; 7(20): 966 - 998.
IEEE	ARIKAN B "Kentsel Mekânın Fiziksel Katmanları, Konut Dokusunun Oluşumu ve Feneryolu Mahallesi’nin “Risk”li Dönüşümü." İdealkent, 7, ss.966 - 998, 2016.
ISNAD	ARIKAN, Burcu. "Kentsel Mekânın Fiziksel Katmanları, Konut Dokusunun Oluşumu ve Feneryolu Mahallesi’nin “Risk”li Dönüşümü". İdealkent 7/20 (2016), 966-998.