Yıl: 2017 Cilt: 15 Sayı: 114 Sayfa Aralığı: 16 - 27 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

OSMANLI SARAY KÜLTÜRÜNÜN BİR PARÇASI OLARAK SANATÇI NEDÎM/MUSÂHİPLER

Öz:
Osmanlı yöneticilerinin sanatçılara ve sanat faaliyetlerine destek vermeleri, sanatçıların, saray adabının devamını sağlayan asıl unsuru oluşturmaları sonucunu doğurmuştur. Yöneticilerin yakınlarında bulundurdukları ve zaman zaman görüşlerine başvurdukları nedim/musahiplerin genellikle sanatçılar arasından seçilmesi de bu süreci destekleyen bir durumdur. Bu çalışmada Osmanlıda saray kültürünün bir parçası olan sanatçı nedîm/ musâhiplerin saray üslubuna ne gibi katkılar sağladığı tartışılacak, yöneticilerin, Osmanlı divan geleneği içinde üretimde bulunan edebiyat alanının temsilcileri yanında meddah/ kıssahanları da başlangıçtan beri benzer konumda değerlendirdikleri ortaya konacak, dolayısıyla söz konusu ürünlerin tüketimlerinin belirli bir zümreyle sınırlı kalmadığı, sarayın her dönemde her tür edebî üretimin muhatabı olabilecek ortamlar oluşturduğu ve her düzeyden üretimi desteklediği sonucu vurgulanacaktır. Çalışmada Osmanlı'da yöneticilerin sanat faaliyetlerini üreten ve destekleyen kişiler olmalarının yanında, kendi dönemlerinde icra ettikleri sanatları ile öne çıkan isimlerin de sarayda önemli unvanlar ile desteklendikleri, bu isimlerin yöneticilerin kültürel tatmin sağlayacakları ortamları bizzat oluşturma, bu ortamları zenginleştirecek isimleri de sultana tanıtma konusunda işlevlerinin olduğu fikri öne çıkarılmıştır. Bunun yanında Osmanlı sarayının başlangıçtan beri toplumun her kesiminden sanatçıları desteklediği, sözlü edebiyata dair üretimleri olan halk ozanı, kıssahan, meddah konumundaki isimleri "saray sanatçısı" olarak görevlendirdiği görülmektedir. Bu konumdaki isimlerin daha çok adlandırıldıkları "halk" edebiyatına ait görülmeleri görüşünün aksine, sözü edilen dönemde sarayın her düzeyden edebî üretime göre bir değerlendirme ve desteğinin varlığı da anlaşılmaktadır.
Anahtar Kelime:

Konular: Folklor Tarih Kültürel Çalışmalar Edebiyat Sanat

Artist Mentors As Part of Ottoman Palace Culture

Öz:
Artists in the Ottoman Empire are the main elements that make the convenance of palace and executives give support and value to artists and artistic activities. This idea is also confirmed by the fact that the positions of "nedîm / musahip" (mentor), which have a crucial role in the formation and continuation of the palace culture, are usually chosen among the artists. There are not many artists in the Ottoman Empire who have been promoted by patrons and supported by sultans until the end of their own lives or sultan's life. It is noteworthy that the artists in this position are mostly sultan's nedîms or musâhips. In this study, the contributions of the artist "nedîm / musâhib" (mentor) to the palace style will be argued and it will be revealed that the executives evaluated the "meddah / kıssahan" (storyteller) in the Ottoman Divan tradition from the beginning, in addition to the representatives of the literature field in production. Therefore, it will be emphasized that the consumption of the products is not only confined to a specific group, but the palace creates environments to which every kind of literary production can enter into each period and supports production at every level. In this study, it is emphasized that besides executives producing and supporting art, the names that come forward with their artistic activities in that period were also supported by important social status, and these names have functions such as creating the ambiance where executives could culturally be satisfied, introducing the names that will enrich the ambiance to sultan. Besides, it is clear that the Ottoman palace has been commissioned by the people from every social status, as producers of verbal literary works the "minstrel", the "kıssahan" and the "meddah" (storyteller) as the "palace artist". Contrary to the view that the people in this position are more called as "folk" literature, it is understood that the palace has an evaluation and support according to literary production from all levels in the mentioned period.
Anahtar Kelime:

Konular: Folklor Tarih Kültürel Çalışmalar Edebiyat Sanat
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ağırakça, Ahmet. "Müneccimbaşı, Ahmed Dede". İslam Ansiklopedisi. C. 32. İstanbul: TDV Yayınları, 2006. 4-6.
  • Albayrak, Nurettin. "İncili Çavuş". İslam Ansiklopedisi. C. 22. İstanbul: TDV Yayınları, 2000. 277.
  • Altunel, İbrahim. "Kıssahan". İslam Ansiklopedisi. C. 25. İstanbul: TDV Yayınları, 2002. 501-502.
  • And, Metin. Geleneksel Türk Tiyatrosu. İstanbul: Bilgi Yayınları, 1969.
  • Arslan, Mehmet. "İsmail Dede Efendi, Hammâmîzâde". http://www.turk edebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay
  • &detay=7268, 2015. Bayburtlugil, Nurettin (Çev.). Nizamülmülk, Siyasetname. İstanbul, 1981.
  • Bozkurt, Nebi. "Nedim". İslam Ansiklopedisi. C. 32. İstanbul: TDV Yayınları, 2006. 509-510.
  • Durmuş, Tuba Işınsu. Tutsan Elini Ben Fakirin, Osmanlı Edebiyatında Hamilik Geleneği. İstanbul: Doğan Kitap, 2009.
  • Göktaş, Erbil. "Evliya Çelebi Seyahatnamesindeki Mukallit, Mudhik, Kıssahan ve Meddahlar". Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi 5 (1999): 37-52.
  • Göltekin, Sefer. "Bursalı Hace Abdurrauf'un Hikayesi: Hikaye-i Dendaniyye". Bursa'da Zaman. Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2017. 92-95.
  • İnalcık, Halil. "Mehmed II". İslam Ansiklopedisi. C. 28. İstanbul: TDV Yayınları, 2003. 406.
  • İnalcık, Halil. "Klasik Edebiyat Menşei: İranî Gelenek, Saray İşret Meclisleri ve Musâhib Şairler". Türk Edebiyatı Tarihi. C. 1. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2006. 221-282.
  • İnalcık, Halil. Has Bağçede Ayş u Tarâb, Nedîmler, Şairler, Mutribler. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2011.
  • İpekten, Halil. Divan Edebiyatında Edebi Muhitler. İstanbul: MEB Yayınları, 1996.
  • İpşirli, Mehmet. "Musâhib". İslam Ansiklopedisi. C. 31. İstanbul: TDV Yayınları, 2006. 230- 231.
  • İsen, Mustafa. Sehi Bey Tezkiresi. Ankara: Akçağ Yayınları, 1998.
  • İsen, Mustafa. Latifi Tezkiresi. Ankara: Akçağ Yayınları, 1999.
  • İsen, Mustafa. Künhü'l-Ahbar'ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yayınları, 1994.
  • Kaplan, Yunus. "İbrahim Paşa". http://www. turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index. php?sayfa=detay&detay=2262, 2014.
  • Kılıç, Filiz. Aşık Çelebi, Meşairü'ş-Şuara. C. 1. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, 2010.
  • Köksal, Mehmet Fatih. "Sa'di, Cem Sa'disi". http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu. com/index.php?sayfa=detay&detay=580, 2013.
  • Meisami, Julie Scott. Medieval Persian Court Poetry. Princeton, 1987.
  • Merçil, Erdoğan. Selçuklularda Saraylar ve Saray Teşkilatı. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları, 2011.
  • Mert, Talip. "Musâhip Mehmed Said Efendi". Tarihi, Kültürü, Sanatıyla VI. Eyüp Sultan Sempozyumu Tebliğler. İstanbul: Eyüp Belediyesi Kültür Yayınları, 2003. 331-335.
  • Mevâidü'n-Nefâis fi Kavâidi'l-Mecalis. İstanbul: Tercüman Yay.
  • Nutku, Özdemir. Meddahlık ve Meddah Hikâyeleri. Ankara: AKM Yayınları, 1997a.
  • Nutku, Özdemir. IV. Mehmet'in Edirne Şenliği. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1987.
  • Nutku, Özdemir. "XVI. Yüzyıldan XVIII. Yüzyıla Kadar Bursalı Kıssahanlar ve Meddahlar". V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1997b. 247-258.
  • Önal, Sevda. "Hâtif, Ali Hâtif Efendi". http:// www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=87, 2013.
  • Özcan, Nuri. "Hasan Can Çelebi". İslam Ansiklopedisi. C. 16. İstanbul: TDV Yayınları, 1997. 312.
  • Özcan, Nuri. "Derviş Ömer Efendi". İslam Ansiklopedisi. C. 9. İstanbul: TDV Yayınları, 1994. 195.
  • Özcan, Nuri. "Ahmed Ağa, Vardakosta". İslam Ansiklopedisi. C. 2. İstanbul: TDV Yayınları, 1989. 41-42.
  • Özcan, Nuri. "Hızır Ağa". İslam Ansiklopedisi. C. 17. İstanbul: TDV Yayınları, 1998. 413.
  • Sayers, David Selim. "Tıflî Hikayelerinin Türsel Gelişimi". Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Bilkent Üniversitesi, 2005.
  • Şahin, Esma. "Nihânî, Turak Çelebi". http:// www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=7221, 2015.
  • Şentürk, M. Hüdai (Haz.). Künhü'l-Ahbâr. C. II. Ankara: TTK Yayınları, 2003.
  • Şimşirgil, Ahmet. "IV. Murad Han'ın Şahsiyeti". http://ahmetsimsirgil.com/iv-murad-haninsahsiyeti/, 2016.
  • Tietze, A. Mustafa Âli's Counsel for Sultans of 1581. V. 1. Wien, 1982.
  • Uğur, Ahmet. Asafname-i Vezir Lutfi Paşa. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1980.
APA İSEN DURMUŞ T (2017). OSMANLI SARAY KÜLTÜRÜNÜN BİR PARÇASI OLARAK SANATÇI NEDÎM/MUSÂHİPLER. , 16 - 27.
Chicago İSEN DURMUŞ TUBA IŞINSU OSMANLI SARAY KÜLTÜRÜNÜN BİR PARÇASI OLARAK SANATÇI NEDÎM/MUSÂHİPLER. (2017): 16 - 27.
MLA İSEN DURMUŞ TUBA IŞINSU OSMANLI SARAY KÜLTÜRÜNÜN BİR PARÇASI OLARAK SANATÇI NEDÎM/MUSÂHİPLER. , 2017, ss.16 - 27.
AMA İSEN DURMUŞ T OSMANLI SARAY KÜLTÜRÜNÜN BİR PARÇASI OLARAK SANATÇI NEDÎM/MUSÂHİPLER. . 2017; 16 - 27.
Vancouver İSEN DURMUŞ T OSMANLI SARAY KÜLTÜRÜNÜN BİR PARÇASI OLARAK SANATÇI NEDÎM/MUSÂHİPLER. . 2017; 16 - 27.
IEEE İSEN DURMUŞ T "OSMANLI SARAY KÜLTÜRÜNÜN BİR PARÇASI OLARAK SANATÇI NEDÎM/MUSÂHİPLER." , ss.16 - 27, 2017.
ISNAD İSEN DURMUŞ, TUBA IŞINSU. "OSMANLI SARAY KÜLTÜRÜNÜN BİR PARÇASI OLARAK SANATÇI NEDÎM/MUSÂHİPLER". (2017), 16-27.
APA İSEN DURMUŞ T (2017). OSMANLI SARAY KÜLTÜRÜNÜN BİR PARÇASI OLARAK SANATÇI NEDÎM/MUSÂHİPLER. Milli Folklor Dergisi, 15(114), 16 - 27.
Chicago İSEN DURMUŞ TUBA IŞINSU OSMANLI SARAY KÜLTÜRÜNÜN BİR PARÇASI OLARAK SANATÇI NEDÎM/MUSÂHİPLER. Milli Folklor Dergisi 15, no.114 (2017): 16 - 27.
MLA İSEN DURMUŞ TUBA IŞINSU OSMANLI SARAY KÜLTÜRÜNÜN BİR PARÇASI OLARAK SANATÇI NEDÎM/MUSÂHİPLER. Milli Folklor Dergisi, vol.15, no.114, 2017, ss.16 - 27.
AMA İSEN DURMUŞ T OSMANLI SARAY KÜLTÜRÜNÜN BİR PARÇASI OLARAK SANATÇI NEDÎM/MUSÂHİPLER. Milli Folklor Dergisi. 2017; 15(114): 16 - 27.
Vancouver İSEN DURMUŞ T OSMANLI SARAY KÜLTÜRÜNÜN BİR PARÇASI OLARAK SANATÇI NEDÎM/MUSÂHİPLER. Milli Folklor Dergisi. 2017; 15(114): 16 - 27.
IEEE İSEN DURMUŞ T "OSMANLI SARAY KÜLTÜRÜNÜN BİR PARÇASI OLARAK SANATÇI NEDÎM/MUSÂHİPLER." Milli Folklor Dergisi, 15, ss.16 - 27, 2017.
ISNAD İSEN DURMUŞ, TUBA IŞINSU. "OSMANLI SARAY KÜLTÜRÜNÜN BİR PARÇASI OLARAK SANATÇI NEDÎM/MUSÂHİPLER". Milli Folklor Dergisi 15/114 (2017), 16-27.