BİR İNŞA SÜRECİ OLARAK FENOMENOLOJİK PERSPEKTİFTE KUTSAL VE KUTSALLAŞMA -ZİYARET FENOMENİ ÖRNEĞİ

Yıl: 2017 Cilt: 15 Sayı: 114 Sayfa Aralığı: 39 - 51 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

BİR İNŞA SÜRECİ OLARAK FENOMENOLOJİK PERSPEKTİFTE KUTSAL VE KUTSALLAŞMA -ZİYARET FENOMENİ ÖRNEĞİ

Öz:
Bu çalışma ziyaret fenomeni örneğinde Peter L. Berger'in dünya kurma ve dünya koruma kavramlarına kutsal ve kutsallaşma açısından fenomenolojik bir perspektif getirmeyi hedeflemektedir. Araştırmaya örneklem olarak Sivas il merkezindeki Abdulvahhap Gazi Türbesi alınmıştır. Araştırmanın verileri 2015 ağustos-ekim ayları arasında Sivas başta olmak üzere yurdun pek çok yerinden türbeyi ziyarete gelen ve tesadüfi olarak seçilmiş 30 katılımcı ile yapılan görüşmeler kapsamında elde edilmiştir. Yarı standartlaştırılmış görüşme formuna göre elde edilen verilerin toplanması, işlenmesi ve yorumlanması aşamaları nitel yönteme göre yürütülmüştür. Bu çerçevede bir tekil olay incelemesi olarak planlanan araştırmada veriler sorun merkezli görüşme ve katılımlı gözlem teknikleriyle elde edilmiştir. Verilerin işlenmesi sürecinde kayıt cihazı kullanılmış ve bir çetelede kategorize edilen veriler fenomenolojik olarak analiz edilmiştir. Makalede kutsal ve kutsallaşma, diyalektik bir süreçte devamlı inşa edilen beşerî bir girişim ve gerçeklik olarak değerlendirilmiştir. Buna göre Abdulvahhap Gazi Türbesi örnekleminde ziyaretçiler tabii olarak doğuştan getirdikleri yetersizlik içinde düşünce dünyalarını sürekli bir kültür ortamına taşarak dışsallaştırmışlardır. Elbette sahip oldukları sosyoekonomik ve kültürel birikimleri etrafında oluşturdukları bilinçle onlar diğer kurumsal yapılar gibi bu mekâna da sürekli anlam taşıyarak onu dışarıda bir gerçeklik olarak nesnelleştirmişlerdir. Nihayet kolektif şekilde inşa edilen bu realite zamanla kendisini üreten bireyi içeriden ve dışarıdan bir denetime alarak aynı zamanda subjektif bir gerçeklik de kazanmıştır. Bu, diyalektik süreçte Berger'in içselleşme olarak adlandırdığı şeydir. Böylece ziyaret çevresi, verili kültürün zengin sembolleri içinde türbeye ontolojik bir statü atfederek kaosa karşı kendini güvende hissedebileceği kutsal bir dünya inşa etmiştir. Öte yandan ziyaretçiler söz konusu dünyanın makuliyetini koruması için türbe etrafında zengin bir anlam repertuarı oluşturmuştur. Menkıbeler, kerametler, efsaneler, mitlerin yanı sıra tasavvur ve ritüeller kolektif olarak inşa edilen anlam dünyasının kutsallaşmasında önemli işlevler görmüştür.
Anahtar Kelime:

Konular: Folklor

Sacred and Sacralisation as a Process of Construction from Phenomenological Perspective - Example of Visiting Phenomenon

Öz:
This paper phenomenologically approaches the terms World-construction and World-maintenance, uttered by Peter Berger, in terms of sacred and sacralisation. In this study, Tomb of Abdulvahhab Gazi in Sivas was taken as sample. The data of the survey were obtained during talks with 30 participants who were randomly selected during their visit to the shrine from many places of country, especially Sivas, between August-October 2015. According to a standardized interview forms half of data collection, processing and interpretation of qualitative analysis was conducted according to the stages. In this context, planned as a singular case study research data problem-centered interviews and participatory observation techniques have been obtained. During the processing of the data, the recorder was used and the data categorized in a gang were analyzed phenomenologically. In the study, it is argued that sacred and sacralisation is a human enterprise and reality which is perpetually constructed in a dialectical process. Thus the visitors of the Tomb of Abdulvahhab Gazi have externalized what are in their thoughts and beliefs through implanting them into the cultural atmosphere. With a consciousness shaped by their socio-economic and cultural accumulations, they have objectified the place, implanting meanings into it as well as other institutional structures, as a reality out there. This collectively constructed reality, in its turn, keeps the individual who created itself under control from both inside and outside and thus has a subjective reality. This is what Berger called as internalization. Assigning an ontological status to the tomb by means of fertile symbols of a given culture, the visitors constructs a sacred World in which they feel home against chaos. In addition, they make a repertory of meaning around/regarding the tomb in order to maintain its meaningfulness and reasonability. Narratives, miracles, legends, myths as well as imaginations and rituals have an important role in sacralisation of collectively constructed World of meaning.
Anahtar Kelime:

Konular: Folklor
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Agamben, Giorgio. Kutsal İnsan (çev. İsmail Türkmen). İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2013.
  • Ak, Muammer. Ziyaret Fenomeni Çerçevesinde Türk Popüler Dindarlığı: Aziz Mahmut Hü- dayi Türbesi Örneği (basılmamış doktora tezi). İstanbul: MÜ Sosyal Bilimler Enstitü- sü, 2012.
  • Akyüz, Niyazi ve İhsan Çapcıoğlu. Din Sosyolojisi. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, 2008.
  • Arslan, Mustafa. "Sosyolojik Din Tanımları ve Din Olgusunu Anlamada Uygun Bir Kavram Olarak Kutsal". Tabula Rasa, C.II, S.6, (2002): 159-172.
  • _____ "Modern Mekanda Kutsal Deneyimi Kernek'te Yeniden Üretilen Kutsal, Mit ve Ritüel". Birey ve Toplum, C.3, S.6, (2013): 7-36.
  • Assmann, Jan. Kültürel Bellek (çev. Ayşe Tekin). İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2015.
  • Atasağun, Galip. "Ziyaret Fenomeni". SÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.21, (2006): 33-60.
  • Ayvazoğlu, Beşir. "Abdülvehhap Gazi Hakkında". Sivas Folkloru, S.10, (1973): 8-11.
  • Berger, Peter L. The Social Reality of Religion. Penguin Books, 1973.
  • Berger, Peter L. ve Thomas Luckmann. The Social Construction of Reality, Penguin Books, 1991.
  • Berger, Peter L., Brigitte Berger ve Hansfried Kellner. The Homeless Mind. USA: Pelican Books, 1974.
  • Çarkoğlu, Ali ve Binnaz Toprak. Türkiye'de Din Toplum ve Siyaset. İstanbul: Tesev Yayınları, 2000.
  • Cox, James L. Kutsalı İfade Etmek (çev. Fuat Aydın). İstanbul: İz Yayıncılık, 2004.
  • Çelik, Celaleddin. "Türk Halk Dindarlığında Değişim ve Süreklilik: Ziyaret Fenomeni Örneği". ÇÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.4, S.1, (2004): 213-239.
  • Çevik, Mustafa. Kutsalın Anlam Alanı.YY Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.13, (2007): 130-142.
  • Demir, Necati ve Kutlu Özen. Abdülvehhab Gazi ve Gaza Arkadaşları. Sivas: Dilek Ofset Matbaaacılık, 1996.
  • Eliade, Mircea. The Sacred And The Profane (çev. Willard R. Trask). New York: Brace & World İnc., 1959.
  • Evliya Çelebi. Evliya Çelebi Seyahatnamesi (haz. Seyit A. Kahraman ve Yücel Dağlı). 3. Kitap, C.1, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2012.
  • Gökbel, Ahmet. "Kangal Yöresinde Ziyaret Yerleri İle İlgili İnanç ve Uygulamalar". CÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.3, (1999): 163-189.
  • Güç, Ahmet. "Dinlerde Kutsal ve Kutsallık Anlayışı". Dinler Tarihi Araştırmaları I içinde. Ankara: Dinler Tarihi Derneği Yayınları, (1998): 337-353.
  • Günay, Ünver. "Türk Halk Dindarlığının Önemli Çekim Merkezleri Olarak Dini Ziyaret Yerleri". ERÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.15, (2003): 5-36.
  • Günay, Ünver ve diğer. Kayseri ve Çevresinde Ziyaret ve Ziyaret Yerleri. Kayseri: Kayseri Bü- yükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, 1996.
  • Günay, Ünver ve Harun Güngör. Başlangıçtan Günümüze Türklerin Dini Tarihi. Ankara: Ocak Yayınları, 1997.
  • Gündüz, Şinasi. "Kutsal Hakkında Konuşmak: Dinsel Söylemde Mitos". Milel ve Nihal, C.VI, S.1, (2009): 9-26.
  • Karaşahin, Hakkı. "Din Sosyolojisinde Ziyaret Dindarlığı: Şanlıurfa örneği", Ekev Akademi Dergisi, Yıl 16, S.53, (2012): 279-294.
  • Keskin, Y. Mustafa. "Gelenek ve Modernlik İliş- kisi Bağlamında Türkiye'de Ziyaret Olgusuna Sosyolojik Bir Bakış (Keçeci Baba örneği)". Dini Araştırmalar, C.6, S.18, (2004): 89-101.
  • Kılıç, Sadık. "Kutsalın Tezahürü ve Kur'an'da Taş Kavram Alanı". EKEV Akademi Dergisi, C.III, S.1, (2001): 1-23.
  • Koçoğlu, Kıyasettin. 21. Yüzyıl Türkiye'sinde Hurafeler. Ankara: DİB Yayınları, (2011).
  • Köse, Ali ve Ali Ayten. Türbeler, İstanbul: Timaş Yayınları, 2010.
  • Kurt, Rahmi. Sivas Merkez ve Merkeze Bağlı Köylerdeki Ziyaret ve Adak Yerleri (yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Sivas: CÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2001.
  • Kuşçu, Emir. "Kutsal Kavramını Yeniden Dü- şünmek: Mana Modelinden Düzen Nosyonuna Doğru". Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, C.11, S.3, (2011): 165-186.
  • Mayring, Philipp. Nitel Sosyal Araştırmaya Giriş (çev. A. Gümüş ve M. Sezai Durgun). Adana: Baki Kitabevi, 2000.
  • Nafiz, Rıdvan ve İsmail H. Uzunçarşılı. Sivas Şehri, (haz. Recep Toparlı), Sivas: Seyran Yayınları, 2005.
  • Nasr, S. Hüseyin. Bilgi ve Kutsal (çev. Y. F. Yazar). İstanbul: İz Yayıncılık, 2013.
  • Ocak, A. Yaşar. Alevi ve Bektaşi İnançlarının İslam Öncesi Temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları, 2015.
  • Özben, Mevlüt. Yapay Kutsallıklar. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2015.
  • Özbolat, Abdullah. "Kutsallaşma Sürecinde Tipolojik Bir Yaklaşım: Ziyaret Fenomeni Örneği". Kültür ve Din içinde. (der. Mehmet A. Kirman ve Abdullah Özbolat). Adana: Karahan Kitabevi, (2014): 239-261.
  • Özdoğan, Öznur. "İnsan- Kutsal Kitap İlişkisi". AÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.XLI, (2000). 293-308.
  • Sarıkçoğlu, Ekrem. "Isparta ve Çevre Köylerindeki Ziyaret ve Adak Yerleri". AÜ İslami İlimler Fakültesi Dergisi, S.3, Ankara: Sevinç Matbaası, (1979): 133-147.
  • Subaşı, Necdet. "Kutsal Tarih"in Dini Sosyolojisi". YY Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.3, (2000): 63-83.
  • Tanyu, Hikmet. "Ankara'da Adakla İlgili Sözler ve Adaklar". AÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.IX, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, (1961): 153-187.
  • Tuğrul, Saime. Ebedi Kutsal Ezeli Kurban. İstanbul: İletişim Yayınları, 2010.
  • Varlı, Mustafa. Bidat, Hurâfe ve Bâtıl İnançlar. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2008.
  • Vergote, Antoine. "Kutsal". (çev. Halife Keskin ve Asım Yapıcı). ÇÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.2, S.2, (2002): 207-235.
  • Yapıcı, Asım. "Allah ve Kutsal Kavramlarının Çağrıştırdıkları Anlamlara Sosyo-Psikolojik Bir Bakış: Çukurova Üniversitesi Örneği". Değerler Eğitimi Dergisi, C.II, S.7-8, (2004): 169-206.
  • Yavuz, Şevket. "Modern Öncesi Alemden Post/ Modern Bir Köye Evrilişte Kutsalın Arkeolojisine Yeniden Bakış". Milel ve Nihal, C.IV, S.1, (2007): 77-126.
  • KK1, kadın, 18-30 yaş, ilköğretim, ev hanımı.
  • KK2, kadın, 31-45 yaş, lise, satış danışmanı.
  • KK3, kadın, 31-45 yaş, lise, ev hanımı.
  • KK4, erkek, 18-30 yaş, lise, öğrenci.
  • KK5, erkek, 31-45 yaş, ilköğretim, serbest meslek.
  • KK6, erkek, 46 yaş ve üzeri, ilköğretim, emekli.
  • KK7, erkek, 46 yaş ve üzeri, lisansüstü, akademisyen.
  • KK8, kadın, 46 yaş ve üzeri, ilköğretim, ev hanımı.
  • KK9, erkek, 31-45 yaş, lise, aşçı.
  • KK10, kadın, 46 yaş ve üzeri, ilköğretim, serbest meslek.
  • KK11, kadın, 31-45 yaş, lise, öğrenci.
  • KK12, erkek, 46 yaş ve üzeri, ilköğretim, tornacı.
  • KK13, erkek, 46 yaş ve üzeri, ilköğretim, şoför.
  • KK14, kadın, 31-45 yaş, lisans, öğretmen.
  • KK15, kadın, 46 yaş ve üzeri, ilköğretim, ev hanımı.
  • KK16, kadın, 46 yaş ve üzeri, lise, memur.
  • KK17, kadın, 18-30 yaş, ilköğretim, kasiyer.
  • KK18, erkek, 31-45 yaş, lisans, doktor.
  • KK19, erkek, 46 yaş ve üzeri, lise, memur.
  • KK20, kadın, 46 yaş ve üzeri, ilköğretim, ev hanımı.
  • KK21, kadın, 31-45 yaş, lise, memur.
  • KK22, erkek, 46 yaş ve üzeri, lise, serbest meslek.
  • KK23, kadın, 46 yaş ve üzeri, ilköğretim, ev hanımı.
  • KK24, erkek, 46 yaş ve üzeri, lise, müteahhit.
  • KK25, kadın, 18- 30 yaş, lisans, din görevlisi.
  • KK26, erkek, 31-45 yaş, lisans, öğretmen.
  • KK27, kadın, 46 yaş ve üzeri, lise, emekli.
  • KK28, kadın, 18-30 yaş, ilköğretim, ev hanımı.
  • KK29, kadın, 46 yaş ve üzeri, ilköğretim, bakıcı.
  • KK30, kadın, 46 yaş ve üzeri, ilköğretim, ev hanımı.
APA Erdiç Ş (2017). BİR İNŞA SÜRECİ OLARAK FENOMENOLOJİK PERSPEKTİFTE KUTSAL VE KUTSALLAŞMA -ZİYARET FENOMENİ ÖRNEĞİ. , 39 - 51.
Chicago Erdiç Şaban BİR İNŞA SÜRECİ OLARAK FENOMENOLOJİK PERSPEKTİFTE KUTSAL VE KUTSALLAŞMA -ZİYARET FENOMENİ ÖRNEĞİ. (2017): 39 - 51.
MLA Erdiç Şaban BİR İNŞA SÜRECİ OLARAK FENOMENOLOJİK PERSPEKTİFTE KUTSAL VE KUTSALLAŞMA -ZİYARET FENOMENİ ÖRNEĞİ. , 2017, ss.39 - 51.
AMA Erdiç Ş BİR İNŞA SÜRECİ OLARAK FENOMENOLOJİK PERSPEKTİFTE KUTSAL VE KUTSALLAŞMA -ZİYARET FENOMENİ ÖRNEĞİ. . 2017; 39 - 51.
Vancouver Erdiç Ş BİR İNŞA SÜRECİ OLARAK FENOMENOLOJİK PERSPEKTİFTE KUTSAL VE KUTSALLAŞMA -ZİYARET FENOMENİ ÖRNEĞİ. . 2017; 39 - 51.
IEEE Erdiç Ş "BİR İNŞA SÜRECİ OLARAK FENOMENOLOJİK PERSPEKTİFTE KUTSAL VE KUTSALLAŞMA -ZİYARET FENOMENİ ÖRNEĞİ." , ss.39 - 51, 2017.
ISNAD Erdiç, Şaban. "BİR İNŞA SÜRECİ OLARAK FENOMENOLOJİK PERSPEKTİFTE KUTSAL VE KUTSALLAŞMA -ZİYARET FENOMENİ ÖRNEĞİ". (2017), 39-51.
APA Erdiç Ş (2017). BİR İNŞA SÜRECİ OLARAK FENOMENOLOJİK PERSPEKTİFTE KUTSAL VE KUTSALLAŞMA -ZİYARET FENOMENİ ÖRNEĞİ. Milli Folklor Dergisi, 15(114), 39 - 51.
Chicago Erdiç Şaban BİR İNŞA SÜRECİ OLARAK FENOMENOLOJİK PERSPEKTİFTE KUTSAL VE KUTSALLAŞMA -ZİYARET FENOMENİ ÖRNEĞİ. Milli Folklor Dergisi 15, no.114 (2017): 39 - 51.
MLA Erdiç Şaban BİR İNŞA SÜRECİ OLARAK FENOMENOLOJİK PERSPEKTİFTE KUTSAL VE KUTSALLAŞMA -ZİYARET FENOMENİ ÖRNEĞİ. Milli Folklor Dergisi, vol.15, no.114, 2017, ss.39 - 51.
AMA Erdiç Ş BİR İNŞA SÜRECİ OLARAK FENOMENOLOJİK PERSPEKTİFTE KUTSAL VE KUTSALLAŞMA -ZİYARET FENOMENİ ÖRNEĞİ. Milli Folklor Dergisi. 2017; 15(114): 39 - 51.
Vancouver Erdiç Ş BİR İNŞA SÜRECİ OLARAK FENOMENOLOJİK PERSPEKTİFTE KUTSAL VE KUTSALLAŞMA -ZİYARET FENOMENİ ÖRNEĞİ. Milli Folklor Dergisi. 2017; 15(114): 39 - 51.
IEEE Erdiç Ş "BİR İNŞA SÜRECİ OLARAK FENOMENOLOJİK PERSPEKTİFTE KUTSAL VE KUTSALLAŞMA -ZİYARET FENOMENİ ÖRNEĞİ." Milli Folklor Dergisi, 15, ss.39 - 51, 2017.
ISNAD Erdiç, Şaban. "BİR İNŞA SÜRECİ OLARAK FENOMENOLOJİK PERSPEKTİFTE KUTSAL VE KUTSALLAŞMA -ZİYARET FENOMENİ ÖRNEĞİ". Milli Folklor Dergisi 15/114 (2017), 39-51.