İznik’te Ne Oldu? Osmanlı İlmî Hayatının Teşekkülü ve Dâvûd Kayserî

KAYSERİ, Dâvûd; FAZLIOGLU, IHSAN

İznik’te Ne Oldu? Osmanlı İlmî Hayatının Teşekkülü ve Dâvûd Kayserî

Dâvûd KAYSERİ, (Boş)

İhsan FAZLIOĞLU (Prof. Dr., İstanbul Medeniyet Üniversitesi, Felsefe Bölümü)

NAZARİYAT İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi

10 0

Yıl: 2017 Cilt: 4 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 1 - 68 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

İznik’te Ne Oldu? Osmanlı İlmî Hayatının Teşekkülü ve Dâvûd Kayserî

Öz:

Bu çalışma, 1302-1362 tarihleri arasında Osmanlı Ülkesi'ndeki ilmî hayatın teşekkülünü, Türkistânİran-Anadolu ortak kültür havzası ile bu ortak kültür havzasının parçaları olmaları bakımından Şam-Kahire ve Bizans'ı da dikkate alan bir çerçevede incelemeye çalışıyor. Ortak-kültür havzasının bileşenlerinin, doğal bir devamı olan Osmanlı Ülkesi'ne nasıl aktarıldığını gösteriyor. Osman Gazi ve Orhan Gazi dönemlerinde bu birikimin hangi kanallarla geldiğini, hangi kurumların bu aktarımı üstlendiğini, ilk Osmanlı müderrisi kabul edilen Dâvûd Kayserî'nin bu aktarımdaki rolünü, dönemin siyasi, ilmî ve ideolojik tercihlerini farklı değişkenler olarak dikkate alıp inceliyor. Akabinde Dâvûd Kayserî'ye nispet edilen ve Süleyman Paşa'ya sunulan el-İthâfu's-Süleymânî fi'l-ahdi'l-Ûrhânî adlı, Osmanlı Ülkesi'nde şimdiye değin tespit edilen ilk telif ilmî eserin muhtevasını değerlendiriyor ve Arapça metni editio princeps olarak veriyor

Anahtar Kelime:

Konular: Folklor Tarih Kültürel Çalışmalar Edebiyat

Öz:

This work examines the shaping of Ottoman intellectual life between 1302 and 1362 as part of the common cultural heritage of Turkistan, Iran, and Anatolia. The relevant Damascus-Cairo and Byzantine aspects are also considered. It will detail how the components of this heritage were transmitted to the Ottoman realm and investigate both the channels used and the institutions involved during the reigns of ʿOsman and Orhān Gāzī as well as the role of Dāwūd Kaysarī, who was considered to be the first Ottoman mudarris. The period’s political, intellectual, and ideological approaches will also be taken into account, and a brief context evaluation will be conducted on the al-Itḥāfu’s-Sulaymānī fi’l-ʿahdi’l-Ūrkhānī attributed to Kaysarī and presented to Sulayman Pasha. This scholarly work is identified as the first one to be compiled in the Ottoman realm. Its editio princeps will be appended to the article

Anahtar Kelime:

Konular: Folklor Tarih Kültürel Çalışmalar Edebiyat

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Adıvar, Abdülhak Adnan, Osmanlı Türklerinde İlim, (İstanbul: Maarif Vekaleti, 1943)
Ahmedî, Dâstân ve Tevârîh-i Mülûk-i Âl-i Osman, düz. Çiftçioğlu Nihal Atsız, Osmanlı Tarihleri I içinde (İstanbul: Türkiye Yayınevi, 1949)
Arif Bey, “Devlet-i Osmâniyenin teessüs ve takkarur devrinden ilim ve ulema”, Edebiyat Fakültesi Mecmuası 2 (İstanbul 1922): 137-144
Arnakis, G. Georgiades, “Grogory Palamas among the Turks and Documents of his Captivity as Historical Sources”, Speculum XXVI/1 (Ocak 1951): 104-118
Arslan, İshak, “Fiziksel Evrenin Bütünleştirilmesi İçin Erken Bir Teşebbüs: Sühreverdî’nin Miktar Kavramı”, Nazariyat: İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi III/2 (Nisan 2017): 47-68
Âşıkpaşaoğlu Ahmed Âşıkî, Tevârih-i Âl-i Osman, düz. Çiftçioğlu Nihal Atsız, Osmanlı Tarihleri I içinde (İstanbul: Türkiye Yayınevi, 1949)
İbn Battûta, Ebû Abdullah Muhammed b. Battûta Tancî, İbn Battuta Seyahatnâmesi, çeviri - inceleme ve notlar: A. Sait Aykut (İstanbul: Yapı Kredi Yayınlarıi 2004)
Bayraktar, Mehmet, Kayserili Davud:(Davudu’l-Kayseri) (Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1988)
______, La Philosophie Mystique Chez Dawud De Kayserî (Ankara: Ministere de la Culture (Kültür Bakanlığı), 1990)
______, “Dâvûd-i Kayserî”, DİA, c. IX, 32-35
______, Dâvûd el-Kayserî (İstanbul: Kurtuba Kitap, 2009)
Bedir, Murteza, “Osmanlı Tarihinin Kuruluş Asrında (1389’a kadar) İlmiye’ye Dair Bir Araştırma: İlk Fakihler”, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları 1(2006 Bahar): 23-39
Bilge, Mustafa, İlk Osmanlı Medreseleri (İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1984)
Bursalı Mehmed Tâhir, Osmanlı Müellifleri (İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1333)
Çağrıcı, Mustafa “Sirâceddin el-Urmevî”, DİA, c. XXXVII, 262-264
Dagli, Caner K. Ibn al-’Arabī and Islamic Intellectual Culture: From Mysticism to Philosophy (Londra: Routledge, 2016)
Demircan, Hüsnü, “Orhan Gazi ve Gregory Palamas”, Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1993
Djebbar, Ahmed, “La rédaction de l’istikmal d’al-Mu’taman (XIe s.) par lbn Sartaq un mathématicien des XIIIe-XIVe siècles”, Historia Mathematica 24 (1997): 185-192
Emecen, Feridun, “Süleyman Paşa”, DİA, c. XXXVIII, 94-96
Fârisî, Kemâleddin, Kitâbül-Besâir fî ilmil-menâzır, thk. Mustafa Mevaldî (Kuveyt: Müessesetü’l-Kuveyt li’t-Tekaddümi’l-İlmi, 2009)
Fazlıoğlu, İhsan, “Konevî, Mehmed”, DİA, XXVI, 165
______, “Ali Kuşçu’nun Bir Hendese Problemi ve Sinan Paşa’ya Nisbet Edilen Cevabı”, Dîvân İlmî Araştırmalar Dergisi 1 (1996/1): 85-105
______, “İthâf’tan Enmûzec’e Fetih’ten Önce Osmanlı Ülkesi’nde Matematik Bilimler”, Uluslararası Molla Fenârî Sempozyumu (4-6 Aralık 2009 Bursa) -Bildiriler- (Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları, Mart 2010), 131-163
______, “Selçuklular Devri’nde Anadolu’da Felsefe-Bilim -Bir Giriş-”, Kayıp Halka: İslam-Türk Felsefe-Bilim Tarihinin Anlam Küresi, 5. Baskı (İstanbul: Papersense Yayınları 2016), 125-174
______, Derin Yapı: İslâm-Türk Felsefe-Bilim Tarihinin Çerçevesi, 2. Baskı (İstanbul: Papersense 2016)
______, “Osmanlı Coğrafyasında İlmî Hayatın Teşekkülü ve Dâvûd el-Kayserî (656-660/1258-1261- 751/1350)”, Nazarî Ufuk: İslâm-Türk Felsefe-Bilim Tarihini Zihin Penceresi, 2. Baskı, (İstanbul: Papersense Yayınları 2017) 44-75
Güney, Ahmet Faruk, “Gaza Devrinde Kur’an’ı Yorumlamak: Fetih Öncesi Osmanlı Müfessirleri ve Tefsir Eserleri”, Divan İlmi Araştırmalar 18 (2005/1): 193-244
Haramundanis, Katherine, “Chioniades, Gregor[George]”, The Biographical Encyclopedia of Astronomers, ed. Thomas Hockey vd. (New York: Springer, 2007), 29
Heath, Thomas L., A History of Greek Mathematics (Oxford: Clarendon Press, 1965)
İhsanoğlu, Ekmeleddin, “Osmanlı Eğitim ve Bilim Müesseseleri”, Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi (İstanbul: İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi IRCICA), 1998), c. II, 244
İnalcık, Halil, “Osman I”, DİA, c. XXXIII, 443-453
______, “Orhan”, DİA, c. XXXIII, 375-386
İpşirli, Mehmet, “Kayseri”, DİA, c. XXV, 96-101
İzgi, Cevad, “Ebherî, Eminüddin”, DİA, c. X, 75
Kafadar, Cemal, İki Cihân Aresinde: Osmanlı Devletinin Kuruluşu, çev. Ceren Çıkın; çeviri kontrol ve yayına hazırlayan Mehmet Öz (Ankara: Birleşik Yayınevi, 2010)
Kaya, Cüneyt, “Bir ‘Filozof’ Olarak Sirâceddin el-Urmevî (ö. 682/1283): Letâifü’l-hikme Bağlamında Bir Tahlil Denemesi”, Dîvân -Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi- XVII/33 (2012/2): 1-45 el-Kayserî, Dâvûd, er-Resâil, thk. Mehmet Bayraktar (Kayseri: Kayseri Büyükşehir Belediyesi, 1997)
Kefevî, Mahmûd b. Süleyman, Ketâib a‘lâm el-ahyâr min fukehâ mezheb el-Numan el-muhtâr, Süleymaniye Kü- tüphanesi, Şehid Ali Paşa, 1932
Koç, Turan (haz.), İbn Arabî Geleneği ve Dâvûd el-Kayserî (İstanbul: İnsan Yayınları, 2011)
Leichter, Joseph, http://www.archive.org/details/TheZijAs-sanjariOfGregoryChioniades (erişim tarihi: 01.10.2017)
el-Makarrî, Ebü’l-Abbas Şehabeddin Ahmed b. Muhammed, Nefhu’t-tîb (Kahire: t.y.)
Marlow, Louise, “A Thirteenth-Century Scholar in the Eastern Mediterranean: Siraj al-Din Urmavi, Jurist, Logician, Diplomat”, Al-Masaq XXII/3 (Aralık 2010): 279-313
Mecdî Mehmed Efendi, Hadaiku’ş-şekaik, neşre haz. Abdülkadir Özcan (İstanbul: Çağrı Yayınları, 1989)
Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmanî (İstanbul: Matbaa-i Amire, 1308), c. II Mercier, Raymon, “Shams al-Dîn al-Bukhârî”, The Biographical Encyclopedia of Astronomers, ed. Thomas Hockey vd. (New York: Springer, 2007), 1047-1048 Meyendroff, John, A Study of Gregory Palamas, çev. George Lawrance (Londra: Faith Press, 1964)
Miller, Ruth A., “14. Yüzyılda Bitinya’da Dinî ve Etnik Kimlik: Cregory Palamas ve Chionai Örneği”, Osmanlı Dünyasında Kimlik ve Kimlik Oluşumu: Norman Itzkowitz Armağanı, çev. Zeynep Nevin Yelçe, der. Baki Tezcan ve Karl K. Barbir (İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2012), 35-54
Molla, Kemal Faruk, “Mehmed Şah Fenâri’nin Enmûzecu’l-Ulûm adlı eserine göre Fetih öncesi dönemde Osmanlılar’da ilim anlayışı ve ilim tasnifi”, Dîvân İlmî Araştırmalar 18 (2005/1): 245-273 Neşrî, Mevlana Mehmed, Cihânnüma (Osmanlı Tarihi 1288-1485), haz.
Necdet Öztürk (İstanbul: Çamlıca Basım Yayın , 2008), 388; Oruç Beğ Tarihi (Osmanlı Tarihi 1288-1502), haz. Necdet Öztürk (İstanbul: Çamlıca Basım Yayın, 2007)
Ocak, Ahmet Yaşar, “Osmanlı Devletinin Kuruluş Tarihi Açısından Bir Sorgulama”, İslâmî Araştırmalar XII/3- 4 (1999): 226
Özcan, Tahsin, “Konevî, Alâeddin”, DİA, XXVI, 163-164
Özcan, Tahsin, “Konevî, Şemseddin”, DİA, XXVI, 166-167
Özdemir, Sema, Dâvûd Kayserî’de Varlık, Bilgi ve İnsan (İstanbul: Nefes Yayınları, 2014)
Özel, Oktay ve Öz, Mehmet (der.), Söğüt’ten İstanbul’a Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu Üzerine Tartışmalar (Ankara: İmge Kitabevi, 2000)
Palivet, Michel, “Açık Kültür ve 14. Yüzyıl Osmanlı Kentlerinde Dinler Arası İlişkiler”, Osmanlı Beyliği (1300- 1389), ed. Elizabeth A. Zachariadou, çev.Gül Çağalı Güven, İsmail Yerguz ve Tülin Altınova (İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, 1997), 1-7
Paschos, E. A. ve Sotiroudis, P., The Schemata of the Stars: Byzantine Astronomy from A.D. 1300, (Singapore: River Edge 1998)
Pingree, David, “Gregory Chioniades and Palaeologan Astronomy”, Dumbarton Oaks Papers no:18 (New-York : Johnson reprint Corporation, 1968), 133-160
Pingree, David, The Astronomical Works of Gregory Chioniades. Vol. I, The Zīj al‐ʿAlāʾī (Amsterdam: Gieben 1985)
Pingree, David, “Chioniades, Gregory”, Oxford Dictionary of Byzantium, ed. Alexander P. Kazhdan vd. (New York : Oxford University Press, 1991), 422-423
al-Qaysari, Dawud ibn Mahmud, The Wine of Love and Life: Ibn al-Fârid’s al-Khamrîyah and al-Qaysarî’s Quest for Meaning, ed., çev. ve giriş Th. Emil Homerin (Chicago: Chicago Middle East Documentation Center, 2005)
Ragep, F. Jamil, Nasîr al-Dîn al-Tûsî’s Memoir on Astronomy: al-Tadhkira fî ilm al-hay’a (New York; Berlin; Paris: Springer, 1993)
______, “New Light on Shams: The Islamic Side of Σὰμψ Πουχάρης”, Politics, Patronage and the Transmission of Knowledge in 13th - 15th Century Tabriz, ed. Judith Pfeiffer (Leiden: Brill, 2013), 231-247
______, “From Tūn to Turun : The Twists and Turns of the Ṭūsī-Couple”, Before Copernicus: The Cultures and Contexts of Scientific Learning in the Fifteenth Century, ed. Rivka Feldhay ve F. Jamil Ragep (Montreal: McGill-Queen’s University Press, 2017), 161-197
Ragep, Sally P., Jaghmînî’s Mulakhkhas: An Islamic Introduction to Ptolemaic Astronomy (Cham, Switzerland: Springer Nature, 2016)
Rashed, Roshdi, “L’angle de contingence: un problème de philosophie des mathématiques”, Arabic Sciences and Philosophy 22/1 (2012): 1-50
İbn Sertâk, Kitâbu’l-ikmâli’l-Asîlî fi’l-hendese, Kahire Üniversitesi, nr. 23209/2
Şükrüllah b. Ahmed, Behcetüttevârîh, çev. Çiftçioğlu Nihal Atsız, Osmanlı Tarihleri I içinde (İstanbul: Türkiye Yayınevi, 1949)
Taşköprülüzâde, Ebü’l-Hayr İsamüddin Ahmed Efendi, eş-Şekâiku’n-nu‘mâniyye fî ulemâi’d-devleti’l-Osmâniyye, inceleme ve notlarla nşr. Ahmed Subhi Furat (İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Şarkiyat Araştırma Merkezi, 1985/1405)
______, eş-Şekâiku’n-nu‘mâniyye, nşr. Seyyid Muhammed Tabâtabâî (Mansûr), (Tahran: Kitabhâne, Mûzih va Merkez-i Asnâd, Meclis-i Şûrâ-yi İslâmî, 2010)
Tatlı, Bekir, “Hadîs Tekniği Açısından Cibrîl Hadîsi ve İslâm Düşüncesine Yansımaları”, Doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2005
Togan, A. Zeki Velidi, Umumi Türk tarihine giriş: En Eski Devirlerden 16. Asra Kadar (İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1981)
Üçer, İbrahim Halil, “Müteahhir Dönem Mantık Düşüncesinde Tanımın Birliği Sorunu: Molla Hüsrev’in Nakdu’l-efkâr fî reddi’l-enzâr’ı Bağlamında Bir Tahlil”, Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi 22 (2012): 97-122
el-Vahidi, Ebü’l-Hasan Ali b. Ahmed b. Muhammed, Ebü’l-Hasan, Şerhu Dîvâni’l-Mutenebbî, Köprülü Kütüphanesi, Fazıl Ahmed Paşa, 1316
Yaşaroğlu, Kâmil, “Konevî, Cemâleddin”, DİA, XXVI, 164-165
Yunli, Shi, “Islamic Astronomy in the service of Yuan and Ming Monarchs”, Suhayl International Journal for the History of the Exact and Natural Sciences in Islamic Civilisation (Barcelona: Universitat de Barcelona,2014), XIII, 41-61
Zachariadou, Elizabeth A., “Religious dialogue between Byzantines and Turks during the Ottoman expansion”, Studies in pre-Ottoman Turkey and the Ottomans (Aldershot: Hampshire; Burlington: Vt.: Ashgate, cop. 2007), 289-304

APA	KAYSERİ D, FAZLIOGLU I (2017). İznik’te Ne Oldu? Osmanlı İlmî Hayatının Teşekkülü ve Dâvûd Kayserî. , 1 - 68.
Chicago	KAYSERİ Dâvûd,FAZLIOGLU IHSAN İznik’te Ne Oldu? Osmanlı İlmî Hayatının Teşekkülü ve Dâvûd Kayserî. (2017): 1 - 68.
MLA	KAYSERİ Dâvûd,FAZLIOGLU IHSAN İznik’te Ne Oldu? Osmanlı İlmî Hayatının Teşekkülü ve Dâvûd Kayserî. , 2017, ss.1 - 68.
AMA	KAYSERİ D,FAZLIOGLU I İznik’te Ne Oldu? Osmanlı İlmî Hayatının Teşekkülü ve Dâvûd Kayserî. . 2017; 1 - 68.
Vancouver	KAYSERİ D,FAZLIOGLU I İznik’te Ne Oldu? Osmanlı İlmî Hayatının Teşekkülü ve Dâvûd Kayserî. . 2017; 1 - 68.
IEEE	KAYSERİ D,FAZLIOGLU I "İznik’te Ne Oldu? Osmanlı İlmî Hayatının Teşekkülü ve Dâvûd Kayserî." , ss.1 - 68, 2017.
ISNAD	KAYSERİ, Dâvûd - FAZLIOGLU, IHSAN. "İznik’te Ne Oldu? Osmanlı İlmî Hayatının Teşekkülü ve Dâvûd Kayserî". (2017), 1-68.

APA	KAYSERİ D, FAZLIOGLU I (2017). İznik’te Ne Oldu? Osmanlı İlmî Hayatının Teşekkülü ve Dâvûd Kayserî. NAZARİYAT İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi, 4(1), 1 - 68.
Chicago	KAYSERİ Dâvûd,FAZLIOGLU IHSAN İznik’te Ne Oldu? Osmanlı İlmî Hayatının Teşekkülü ve Dâvûd Kayserî. NAZARİYAT İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi 4, no.1 (2017): 1 - 68.
MLA	KAYSERİ Dâvûd,FAZLIOGLU IHSAN İznik’te Ne Oldu? Osmanlı İlmî Hayatının Teşekkülü ve Dâvûd Kayserî. NAZARİYAT İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi, vol.4, no.1, 2017, ss.1 - 68.
AMA	KAYSERİ D,FAZLIOGLU I İznik’te Ne Oldu? Osmanlı İlmî Hayatının Teşekkülü ve Dâvûd Kayserî. NAZARİYAT İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi. 2017; 4(1): 1 - 68.
Vancouver	KAYSERİ D,FAZLIOGLU I İznik’te Ne Oldu? Osmanlı İlmî Hayatının Teşekkülü ve Dâvûd Kayserî. NAZARİYAT İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi. 2017; 4(1): 1 - 68.
IEEE	KAYSERİ D,FAZLIOGLU I "İznik’te Ne Oldu? Osmanlı İlmî Hayatının Teşekkülü ve Dâvûd Kayserî." NAZARİYAT İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi, 4, ss.1 - 68, 2017.
ISNAD	KAYSERİ, Dâvûd - FAZLIOGLU, IHSAN. "İznik’te Ne Oldu? Osmanlı İlmî Hayatının Teşekkülü ve Dâvûd Kayserî". NAZARİYAT İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi 4/1 (2017), 1-68.