KARAYCANIN BUGÜNKÜ DURUMU: MYKOLAS FİRKOVİÇİUS İLE MARK LAVRİNOVİÇİUS’LERİN ANISINA

Yıl: 2017 Cilt: 5 Sayı: 12 Sayfa Aralığı: 1 - 16 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

KARAYCANIN BUGÜNKÜ DURUMU: MYKOLAS FİRKOVİÇİUS İLE MARK LAVRİNOVİÇİUS’LERİN ANISINA

Öz:
Karaycayı konuşanların sayısının oldukça azalması dolayısıyla bu dili yeniden yaşatmaya çalışmanın artık çok geç olduğu bir dönemde, Mykolas Firkovi?ius and Mark Lavrinoviçius"lerin 1985 ile 2011 yıllarında yaptıkları bilimsel çalışmalar Karay dili açısından çok önemlidir. Firkovi?ius çalışmalarında Karay yazı dilinin tümce kuruluşunda Türkçe özelliğini saklamaya çabalarken, Lavrinoviçius de daha da mükemmel bir Rusça-Karayca Sözlük, Karayca dil kursu kullanması ile çeşitli dil metinleri yayımladı. Bu yazıda Karayların Litvanya ve Polonyadajki tarihleri, dinleri ile Karay yazın dilinin 1930"lardan günümüze kadar gelen durumu konusunda bilgi veriliyor
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih

THE PRESENT SITUATION OF THE KARAY LANGUAGE HIGHWAY: ANALYSIS OF MYKOLAS FIRKOVICIUS AND MARK LAVRINOVICIUS

Öz:
The scholarly contributions made by both Mykolas Firkovičius and Mark Lavrinoviçius between 1985 and 2011 for the Karay language were very important, despite the fact that it was too late to revive the Karay language due to the very few speakers of this language. Firkovičius tried to preserve the Turkic character in the syntax of the Karay literary language in his works, while Lavrinoviçius compiled a better Russian-Karay dictionary, a Karay-language course book, and several textbooks in Karay. The article also provides general information on the history of the Karays in Lithuania and Poland, their religion, and state of the Karay literary language since the 1930‟s. Anahtar Kelimeler: Karay Turkish, Karaim Language, Karays .0 Giriş Karayca artık dilbilimde “Yok Olmaya Yüz Tutmuş Diller” (Endangered Languages) denilen sınıflandırmaya giren bir Türk dilidir. Bu Türk dili ile ilgilendiğm yıllarda hem Karaycayı çok iyi düzeyde bilen, hem de Litvanya‟daki Karayların dini önderi görevini birbiri arkasından sürdüren iki Karay aydını ile tanışarak, çeşitli aralıklarla onlarla Karayca üzerine onlarla çalışma yaptım. Onlardan ilki Ullu Hazzan Mykolas Firkoviçius – yılları arasında Hazzanlık yaptı. İkincisi de Mark Lavrinoviçius – yılları arasında Hazzanlık yaptı. Litvanya Karayları arasında Karaycayı çok yüksek düzeyde bilen bu iki kişi 1989-2011 yılları arasında çok sayıda eserleriyle Karaycayı kendi toplumları arasında yaşatmaya çalıştılar. Bu iki Karay aydının ölümlerinden sonra, Karaycayı konuşanların azalmasıyla bu dilin yitmeye doğru yüz tutması artık durdurulamasa da, onların bu alandaki yorulmaz bilmes çabaları önünde saygıyla eğilmek gerekir. Her ikisinin bu yazı sonundaki “Yararlanılan Kaynaklar”da belli başlı eserleri gösterilmiştir. Mark‟ın kızı Diana‟nın
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • BERTA Arpad, (1998), “West Kipchak Languages” The Turkic Languages (Hazırlayanlar: Lars Johanson and Éva A. Csató). London: Routledge, 1998; s. 301- 317.
  • CSATÓ Eva, (2002a), “Karaim: A high-copying Language”, Languages Change. The Interplay of Internal, External and Extra-Linguistic Factors [=Contributions to the Sociology of Languages 86] (Hazırlayanlar: M.C. Jones and E. Esch). New York & Berlin: Mouton de Gruyter, s. 315-327.
  • CSATÓ Eva, (2000b), “Syntactic code-copying in Karaim”, The Circum Baltic Languages: Their Typology and Contacs (Hazırlayanlar: Ö. Dahl and M. Koptjevskaja-Tamm). Amsterdam: John Benjamins, 265-277.
  • ÇULHA Tülay, (2006), Karaycanın Kısa Sözvarlığı: Karayca-Türkçe Kısa Sözlük. Ġstanbul: Dil ve Edebiyat Dizisi.
  • ÇULHA Tülay, (2013), Kırım Karaycasının Katık Mecmuası. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları (Ġlk baskısı: 2010).
  • ÇULHA Tülay, (2017), Seyfü’l-Müluk Ġle Bediü’l-Cemal Hikayesi (Kırım Karay Rivayeti). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • FĠRKOVĠČĠUS Mykolas, (1989), Karay jyrlary. Vilnius: Lietuvas Kulturos Fondas Karaimu Kulturos Bendrija.
  • DUBĠŃSKĠ Aleksander, (1994): Caraimica: Prace Karaimoznawcze (Hazırlayanlar: Tadeusz Majda). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog. FĠRKOVĠČĠUS Mykolas, (1993), Karaj koltchalary. Vilnius: lietuvos rašytoju sajungos leidyka.
  • FĠRKOVĠČĠUS Mykolas, (1994a) “Karaims in Lithuania” Baltic News (Lithuen), March 1-15: s. 34-35.
  • FĠRKOVĠČĠUS Mykolas, (1994b), David bijniń machtav čozmachlary: Psalmės. Vilnius: Danielius.
  • FĠRKOVĠČĠUS Mykolas, (1996) Mien karajče ürianiam. Vilnius: Danielius.
  • FĠRKOVĠČĠUS Mykolas, (1998) Karaj dińlilarniń jalbarmach jergialiari, vol. 1. Vilnius. Baltos lamkos.
  • FĠRKOVĠČĠUS Mykolas, (1999) Karaj dińlilarniń jalbarmach jergialiari, vol. 2. Vilnius. Baltos lamkos.
  • FĠRKOVĠČĠUS Mykolas, (2000) Šelomonun mašallary. Ankara: Türk Dil Kurumu yayınları.
  • FĠRKOVĠČĠUS Mukolas, (2001) Karaj Kalendary / Karaimų Kalendorius 2001-2051. Vilnius: yayınevi yok.
  • GÜLSEVĠN Selma, (2016), Karay Türklerinin Dili (Troki Dialekti). Ankara: Türk Dil Kurumu yayınları.
  • JANKOWSKĠ Henryk, (2003) “On the Language Varieties of Karaims in the Crimea” Studia Orientalia, Vol. 95, s. 109-130.
  • Karaimsko-russko-polskii slovar. 1974: (Hazırlayanlar: Seraya Shapshal, Nikolay Baskakov, Ananiasz Zajaczkowski), Moskova: Ġzdatels‟tvo Russkiy Yazık.
  • Karaj Awazy (Glos karaima) 1931-1939 (12 sayı). Lusk (Mikrofilim yazarın arĢivinde). KAZAN Özlem, (2002) Litvanya Karaylarına Ait Dini Metinler, I-IV. Ġstanbul: Marmara Universitesi [Doktora Tezi].
  • KOCAOĞLU Timur, (2006), Karay: The Trakai Dialect. Munich: Lincom Europa Academic Publishers.
  • KOCAOGLU Timur, (2007) “Karay Türkçesi YaĢatılabilecek mi?” I. Uluslar arası Türk Dünyası Kültür Kurultayı –Bildiriler-. Cilt III, s. 1369-1398. Ege Üniversitesi Türk Dünyası AraĢtırmaları Enstitüsü.
  • KOCAOĞLU Timur, (2007) “Karayca: Türk Dilinin Kaybolmakta Olan Bir Kolu” Omeljan Pritsak Armağanı / A Tribute to Omeljan Pritsak (Hazırlayanlar: Mehmet Alpargu ve Yücel Öztürk). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yayınları; s. 237-282.
  • Kocaoğlu Timur, (2008), “Karay (Karaim) Syntax in the Works of the Late Hazzan Mykolas Firkovičius (1924-2000)” Orientas Lituvos Didžiosios Kunigaikštijos Visuomenės Tradicijojoje: Totoriai ir Karaimai / Orient in the Social Tradition of the Grand Duchy of Lithuania: tatars and Karaims (Hazırlayanlar: Tamara Bairašauskaitė, Halina Kobeckaitė, Galina Miškinienė). Vilnius: Vilniaus Universiteto Leidykla; s. 189-194.
  • Kowalski Tadeusz, (1926), “Jezyk Karaimski” Mysl Karaimska, No. 1 (3: 3-7.
  • Kowalski Tadeusz, (1929b), Karaimsiche Texte im Dialekt von Troki: Eingeleitet, erläutert und mit einem karaimisch-polnisch-deutschen Glossar versehen. Cracow: Nakladem Polskiej Akademji Umiejetnosci.
  • LAVRĠNOVĠCH Markas, (2011), KaraimI, Karaimskiy äzIk. In: Avaldan Kieliasigia: iz dalökogo proşlogo v buduşçee. Trakay, 2011. 80 s. 6)
  • LAVRĠNOVĠCH Markas, (2012) : Urus-Karaj Sioźliugiu / Russko-Karaimskiy slovar’. Trakai.
  • LAVRĠNOVĠCH Markas, (2013), k 75-letiü so dnä rojdeniä. Rossiyskaä türkologiä. Moskva-Kazanь: Rossiyskaä Akademiä nauk, otdelenie istoriko-filologiçeskih nauk, rossiyskiy komitet türkologov. Nr 1(8), 2013. s. 120-125. 5)
  • LAVRĠNOVĠCH Markas, (2017), 100 karaj tiliniń üriatiuviü: Troch karaj sioziü. (100 urokov karaimskogo äzIka: trakayskiy dialekt). Trakay, 2017.
  • MUSAEV Kenesbay, (1964), Grammatika karaimskogo yazyka: Fonetika i morfologiia. Moskova: Nauka.
  • MUSAEV Kenesbay, (1977), Kratkiy grammaticheskiy ocherk karaimskogo yazyka. Moskova: Nauka.
  • MUSAEV Kenesbay, (2004), Sintaksis karaimskogo yazıka. Moskova: Rossiyskaia Akademiya Nauk: Institut Yazıkoznaniya.
  • PRĠTSAK Omeljan, (1959), “Das Karaimische” Philologiae Turcicae Fundamenta, cilt. I:318-340. Wiesbaden: Frans Steiner Verlag
  • ZAJACZKOWSKĠ Ananiasz, (1965), Karaims in Poland: History, Language, Folklore, Science. La Haye: Panstwowe Wydawnictvo Naukowe Warszawa/Mouton & Co..
  • ZAJACZKOWSKĠ Ananiasz, (1965), “Die Karaimische Literature” Philologiae Turcicae Fundamenta, vol. II: s. 793-801. Wiesbaden: Frans Steiner Verlag.
APA KOCAOĞLU T (2017). KARAYCANIN BUGÜNKÜ DURUMU: MYKOLAS FİRKOVİÇİUS İLE MARK LAVRİNOVİÇİUS’LERİN ANISINA. , 1 - 16.
Chicago KOCAOĞLU Timur KARAYCANIN BUGÜNKÜ DURUMU: MYKOLAS FİRKOVİÇİUS İLE MARK LAVRİNOVİÇİUS’LERİN ANISINA. (2017): 1 - 16.
MLA KOCAOĞLU Timur KARAYCANIN BUGÜNKÜ DURUMU: MYKOLAS FİRKOVİÇİUS İLE MARK LAVRİNOVİÇİUS’LERİN ANISINA. , 2017, ss.1 - 16.
AMA KOCAOĞLU T KARAYCANIN BUGÜNKÜ DURUMU: MYKOLAS FİRKOVİÇİUS İLE MARK LAVRİNOVİÇİUS’LERİN ANISINA. . 2017; 1 - 16.
Vancouver KOCAOĞLU T KARAYCANIN BUGÜNKÜ DURUMU: MYKOLAS FİRKOVİÇİUS İLE MARK LAVRİNOVİÇİUS’LERİN ANISINA. . 2017; 1 - 16.
IEEE KOCAOĞLU T "KARAYCANIN BUGÜNKÜ DURUMU: MYKOLAS FİRKOVİÇİUS İLE MARK LAVRİNOVİÇİUS’LERİN ANISINA." , ss.1 - 16, 2017.
ISNAD KOCAOĞLU, Timur. "KARAYCANIN BUGÜNKÜ DURUMU: MYKOLAS FİRKOVİÇİUS İLE MARK LAVRİNOVİÇİUS’LERİN ANISINA". (2017), 1-16.
APA KOCAOĞLU T (2017). KARAYCANIN BUGÜNKÜ DURUMU: MYKOLAS FİRKOVİÇİUS İLE MARK LAVRİNOVİÇİUS’LERİN ANISINA. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 5(12), 1 - 16.
Chicago KOCAOĞLU Timur KARAYCANIN BUGÜNKÜ DURUMU: MYKOLAS FİRKOVİÇİUS İLE MARK LAVRİNOVİÇİUS’LERİN ANISINA. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi 5, no.12 (2017): 1 - 16.
MLA KOCAOĞLU Timur KARAYCANIN BUGÜNKÜ DURUMU: MYKOLAS FİRKOVİÇİUS İLE MARK LAVRİNOVİÇİUS’LERİN ANISINA. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, vol.5, no.12, 2017, ss.1 - 16.
AMA KOCAOĞLU T KARAYCANIN BUGÜNKÜ DURUMU: MYKOLAS FİRKOVİÇİUS İLE MARK LAVRİNOVİÇİUS’LERİN ANISINA. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi. 2017; 5(12): 1 - 16.
Vancouver KOCAOĞLU T KARAYCANIN BUGÜNKÜ DURUMU: MYKOLAS FİRKOVİÇİUS İLE MARK LAVRİNOVİÇİUS’LERİN ANISINA. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi. 2017; 5(12): 1 - 16.
IEEE KOCAOĞLU T "KARAYCANIN BUGÜNKÜ DURUMU: MYKOLAS FİRKOVİÇİUS İLE MARK LAVRİNOVİÇİUS’LERİN ANISINA." Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 5, ss.1 - 16, 2017.
ISNAD KOCAOĞLU, Timur. "KARAYCANIN BUGÜNKÜ DURUMU: MYKOLAS FİRKOVİÇİUS İLE MARK LAVRİNOVİÇİUS’LERİN ANISINA". Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi 5/12 (2017), 1-16.