ÇOCUK HAKLARI TEMELLİ OKUL ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ

DOĞANAY, Ahmet; öztürk, Ayşe

ÇOCUK HAKLARI TEMELLİ OKUL ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ

Ahmet DOĞANAY, (Prof.Dr., Çukurova Üniversitesi, Eğitim Programları ve Öğretim A.B.D)

Ayşe ÖZTÜRK (Yrd.Doç.Dr., Gaziantep Üniversitesi, Sınıf Eğitimi A.B.D)

Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi

15 2

Yıl: 2017 Cilt: 19 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 41 - 58 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

ÇOCUK HAKLARI TEMELLİ OKUL ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ

Öz:

Okulları çocuk hakları temelli bir yapıya ulaştırmak için öncelikle ihtiyacın ortaya konulması, bunu sağlayabilmek için ise geçerli ve güvenilir ölçme araçlarının geliştirilmesi gerekmektedir. Bu doğrultuda, araştırmada Çocuk Hakları Temelli Okul Ölçeği'nin (ÇHTOÖ'nün) geliştirilmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Gaziantep İli'nde bulunan küme örnekleme yöntemiyle seçilmiş 18 ilkokulda görev yapmakta olan 700 sınıf öğretmeni oluşturmuştur. Ölçeğin yapı geçerliliğine ilişkin kanıtlar Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) ve Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) ile elde edilmiştir. AFA sonucunda, 26 madde ve beş faktörden oluşan ölçek yapısına ulaşılmıştır. Belirlenen beş faktörün ise toplam varyansın %76.823'ünü açıkladığı saptanmıştır. AFA sonucunda elde edilen yapının geçerliliğini kontrol etmek için ise DFA gerçekleştirilmiştir. DFA uyum indekslerinden GFI (.90), AGFI (.88) ve NFI'nın (.91) kabul edilebilir, X2/sd(CMIN/df) (1.722), CFI (.96), IFI (.96), RMSEA (.045), SRMR'in (.030) ise mükemmel uyum düzeyinde oldukları belirlenmiştir. Güvenirlik çalışmaları kapsamında ölçeğin Cronbach Alfa (iç tutarlık) güvenirlik katsayıları, testi yarılama güvenirliği, madde toplam korelasyonları ve madde ayırt edicilik değerleri incelenmiştir. Ölçeğin tamamına ilişkin Cronbach Alfa değeri .924 olarak hesaplanmıştır. Ölçeğin alt faktörlerine ilişkin Cronbach Alfa değerleri ise sırasıyla koruma-destekleme .960, öğretme-öğrenme süreci .940, ilişkileriletişim .864, çevresel düzenlemeler .945 ve kurallar-işbirliği .841 olarak hesaplanmıştır. Sonuç olarak, okullardaki çevresel, yönetimsel ve sosyal yapıların çocuk hakları açısından analiz edilmesi amacıyla kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçme aracına ulaşıldığı söylenebilir

Anahtar Kelime:

DEVELOPING THE CHILDREN’S RIGHT BASED SCHOOL SCALE

Öz:

It is supposed to primarily determine the needs in order to achieve a convention based on the rights of the child in schools, and thus it is required to develop valid and reliable scales. This study has been aimed to develop the Children’s Rights Based School Scale (CRBSS). The experimental group of this study was composed of 700 teachers employed in 18 primary schools in Gaziantep who were selected by cluster sampling method. The proofs related with the validity of the structure of the scale have been gathered by Exploratory Factor Analysis (EFA) and Confirmatory Factor Analysis (CFA). As a result of the Exploratory Factor Analysis, a scale structure consisting of 26 items and five factors has been reached. It has also been found that %76.823 of the total variants have been explained by the aforementioned five factors. CFAhas been applied in order to check the validity of the structure reached after EFA. It has been seen that among the CFA indexes, GFI (.90), AGFI (.88) and NFI (.91) are acceptable and that X2/sd(CMIN/DF) (1.722), CFI (.96), IFI (.96), RMSEA (.045), SRMR (.030) are at a perfect harmony level . At the scope of studies related with reliability, Cronbach Alpha (internal consistency) reliability coefficients, the reliability of halving the test , the total item correlations and the values of item distinguishing have been examined. The Cronbach Alpha value for the whole of the scale has been calculated as .924. With regard to the subfactors of the scale, the Cronbach Alpha values have been calculated as Protection- support .960, teaching-learning process .940, relationships-communication .864, environmental arrangements .945 and rules- cooperation .841 respectively. Consequently, it could be concluded that a valid and reliable scale was developed in order to analyze environmental, administrative and social structures at schools in terms of children’s rights

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Akyüz, E. (2000). Çocuk hukuku: Çocukların hakları ve korunması. Ankara: PegemAkademi Amnesty International (2002). First Steps - A Manual for starting human rights education. 12.04.2016 tarihinde https://www.amnesty.org/en/documents/POL32/002/2002/en/ adresinden 12.04.2016 tarihinde ulaşılmıştır.
Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: PegemA Yayıncılık
Can, A. (2014). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi (3th ed.). Ankara, Turkey: Pegem Akademi.
Comrey, A. L., & Lee, H. B. (1992). A first course in factor analysis (2nd ed.). Hillsdale, NJ: Erlbaum
Covell, K., Howe, R.B. & McNeil, J.K. (2010). Implementing children’s human rights education in schools. Improving Schools, 13 (2), 1-16
Çakmak, E.(2013). Çocuk Hakları ve Medya Okuryazarlığı Eğitimi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,10(22), 209-224
Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları (3. Baskı). Ankara: PegemAkademi
Devellis, R. F. (2012). Scale development theory and applications (Third Edition), SAGE Publications, Inc
Erbay, E.(2013). Çocuk hakları. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi
Erkuş, A. (2012). Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme I: Temel kavramlar ve işlemler. Ankara: Pegem Akademi Yayınevi.
Fabrigar, L. R., Wegener, D. T., MacCallum, R. C., & Strahan, E. J. (1999).Evaluating the use of exploratory factor analysis in psychological research.Psychological Methods, 4(3), 272-299
Flowers, N. (2007). Pusulacık çocuklar için insan hakları eğitimi kılavuzu. (çev. M. Çulhaoğlu). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları Fountain, S. (1993). It's Only Right!: A Practical Guide to Learning about the Convention on the Rights of the Child. UNICEF, Education for Development Section.
Güvendir, M., & Özer Özkan, Y. (2015). Türkiye’deki eğitim alanında yayımlanan bilimsel dergilerde ölçek geliştirme ve uyarlama konulu makalelerin incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(52), 23-33
Halstead, J. M., & Taylor, M. J. (2000). Learning and teaching about values: A reviev of recent research. Cambridge Journal of Education, 30 (2), 169 – 203 Hammarbeg, T. (2012). Avrupa’da insan hakları. (çev. A. Ekmekçi). İstanbul: İletişim Yayınları
Hodgkin, R., & Newell, P. (1998). Çocuk haklarına dair sözleşme uygulama el kitabı. UNICEF. Ankara: Ajans-Türk Basın ve Basım A.Ş.
Howe, R. B., & Covell, K. (2013). Education in the best interests of the child: A children’s rights perspective on closing the achievement gap. Toronto: University of Toronto Press
Howe, R.B., & Covell, K. (2005). Empowering Children: Children’s Rights Education as a Pathway to Citizenship. Toronto: University of Toronto Press İşmen, A.E. (2004). Aile içi çocuk istismarı ölçek geliştirme çalışması. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 207-221
Karaman-Kepenekci, Y. (2006). A Study of University Students' Attitudes Towards Children's Rights in Turkey. The International Journal of Children's Rights, 14(3), 307-318
Karasar, N.(2011). Bilimsel Araştırma Yöntemi (22. Baskı). Ankara: Nobel Yayıncılık
Kline, R. B. (2005). Principles and practice of structural equation modeling. NewYork: The Guilford Press.
Lansdown, G., Jimerson, S.R., & Shahroozi, R. (2014). Children's rights and school psychology: children's right to participation.Journal of School Psychology, 52(1):3-12.
Malik, F. D., & Shah, A.A. (2007). Development of Child Abuse Scale: Reliabilty and Validty Analyses. Psychlogy Developing Societies, 19, 161-178.
Milner, J. S. (1986). The Child abuse potential inventory: Manual (2nd ed.). Webster, NC: Psytec
Oktay, A.(1995).Çocuk hakları sözleşmesi ve okul öncesi eğitim. Çocuk ve Biz Dergisi,1: 11-15
Osler, A., & Starkey, H. (1998). Children’s rights and citizenship: Some implications for the management of schools. International Journal of Children’s Rights, 6(3), 313-333.
Rogers, C. M., & Wrightsman, L. S. (1 978). Attitudes toward children's rights: Nurturance or self-determination? Journal of Social Issues. 34(2), 59-67. Save the Children (2006). 17.04.2016 tarihinde http://www.savethechildren.org/atf/cf/%7B9def2ebe-10ae-432c-9bd0 df91d2eba74a%7D/STC_Annual2006.pdf adresinden ulaşılmıştır.
Schermelleh-Engel, K. ve Moosbrugger, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23-74.
Sheskin, D. J. (2004). Handbook of parametric and nonparametric statistical procedures. (Third edition). Boca Raton: Chapman&Hall/CRC Shirman, D., & Rudelius-Palmer, K. (1999). Economic and social justice: A human Rights perspective. Human Rights Resource Center.Minneapolis: University of Minnesota.http://www1.umn.edu/humanrts/edumat/hreduseries/hrhandbook/activiti es/18.htm, 3.07.2015 tarihinde erişilmiştir.
Shumba, A. (2003). Children's rights in schools: what do teachers know?. Child Abuse Review. 12, 251-260
Şeker, H. ve Gençdoğan, B. (2006). Psikolojide ve eğitimde ölçme aracı geliştirme. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Tabachnick, B. G. &Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics (Fifth Edition). Boston: Pearson Tavşancıl, E. (2002).Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Nobel Yayınları.
Türkiye Çocuk Politikası Çalıştay Sonuçları, (2009). Ankara: Gündem Çocuk: Çocuk Haklarını Tanıma, Yaygınlaştırma, Uygulama ve Uygulamaları İzleme Derneği Yayını, No:1
Uçuş, Ş. (2013). Çocuk hakları eğitimi programının hazırlanması ve değerlendirilmesi. Doktora tezi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü,Ankara
UNESCO (2014). Child Rights Education Toolkit: Rooting Child Rights in Early Childhood Education, Primary and Secondary Schools http://www.unicef.org/crc/files/UNICEF_CRE_Toolkit_FINAL_web_version1704 1.pdf adresinden ulaşılmıştır.
Worthington, R. L., & Whittaker, T. A. (2006). Scale development research a content analysis and recommendations for best practices. The Counseling Psychologist, 34(6), 806-838
Yurtseven-Kılıçgün, M., & Oktay, A. (2011). Çocuk haklarına yönelik ebeveyn tutum ölçeği’nin geliştirilmesi ve standardizasyonu. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi ,31:1-22

APA	DOĞANAY A, öztürk A (2017). ÇOCUK HAKLARI TEMELLİ OKUL ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ. , 41 - 58.
Chicago	DOĞANAY Ahmet,öztürk Ayşe ÇOCUK HAKLARI TEMELLİ OKUL ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ. (2017): 41 - 58.
MLA	DOĞANAY Ahmet,öztürk Ayşe ÇOCUK HAKLARI TEMELLİ OKUL ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ. , 2017, ss.41 - 58.
AMA	DOĞANAY A,öztürk A ÇOCUK HAKLARI TEMELLİ OKUL ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ. . 2017; 41 - 58.
Vancouver	DOĞANAY A,öztürk A ÇOCUK HAKLARI TEMELLİ OKUL ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ. . 2017; 41 - 58.
IEEE	DOĞANAY A,öztürk A "ÇOCUK HAKLARI TEMELLİ OKUL ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ." , ss.41 - 58, 2017.
ISNAD	DOĞANAY, Ahmet - öztürk, Ayşe. "ÇOCUK HAKLARI TEMELLİ OKUL ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ". (2017), 41-58.

APA	DOĞANAY A, öztürk A (2017). ÇOCUK HAKLARI TEMELLİ OKUL ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 41 - 58.
Chicago	DOĞANAY Ahmet,öztürk Ayşe ÇOCUK HAKLARI TEMELLİ OKUL ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 19, no.1 (2017): 41 - 58.
MLA	DOĞANAY Ahmet,öztürk Ayşe ÇOCUK HAKLARI TEMELLİ OKUL ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, vol.19, no.1, 2017, ss.41 - 58.
AMA	DOĞANAY A,öztürk A ÇOCUK HAKLARI TEMELLİ OKUL ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2017; 19(1): 41 - 58.
Vancouver	DOĞANAY A,öztürk A ÇOCUK HAKLARI TEMELLİ OKUL ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2017; 19(1): 41 - 58.
IEEE	DOĞANAY A,öztürk A "ÇOCUK HAKLARI TEMELLİ OKUL ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ." Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19, ss.41 - 58, 2017.
ISNAD	DOĞANAY, Ahmet - öztürk, Ayşe. "ÇOCUK HAKLARI TEMELLİ OKUL ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ". Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 19/1 (2017), 41-58.