Yıl: 2017 Cilt: 1 Sayı: 20 Sayfa Aralığı: 55 - 88 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

UYGURLARDA MUSKACILIK GELENEĞİ VE ÇAĞATAYCA YAZILMIŞ BİR MUSKA KİTABI

Öz:
Uygurlar, köklü ve zengin kültür birikimiyle Türk kültürünün oluşumu ve gelişiminde önemli bir yere sahiptir. Ayrıca Türk düşünce ve inanç sistemi, mitolojisi, resim ve müzik sanatı, ritüeller, geleneksel sohbet toplantıları gibi araştırmalarda önemli veriler sağlamaktadır. Uygurlar arasında "tumar" olarak adlandırılan "muska" ve bu bağlamdaki uygulamalar ise ayrı bir yere sahiptir. İslam öncesi Türk inançlarından beslenen ve İslamiyet'in kabulüyle birlikte farklı bir yapıya bürünen "muska" ve "muskacılık" Uygurlar arasında çok yaygın bir gelenektir. Uygurların sözlü gelenek zemininde devam ettirdikleri bu gelenek, Çağatay yazı dilinin kullanıldığı 15. yüzyıldan 20. yüzyılın başlarına kadar farklı eserlerle yazılı hale de getirilmiştir. Özellikle 20. yüzyılın başlarında itibaren bu eserler, Kaşgar, Yarkent, Hoten, Kumul, Turfan gibi şehirlerde dolaşan seyyah, misyoner, elçi ve araştırıcılar tarafından Rusya, İsveç, Almanya ve Japonya gibi ülkelerin kütüphanelerine taşınmıştır. Makalede, ilk olarak Uygur Türkleri arasında muska ve muskacılık geleneği hakkında bilgi verilecektir. Daha sonra İsveçli misyoner Gunnar Hermansson tarafından 1929 yılında Yarkent'ten alınaarak İsveç'e götürülen ve bugün İsveç Lund Üniversitesi Gunnar Jarring Koleksiyonu Prov. 5'te bulunan Çağatayca muska kitabı içerik ve işlev açısından tanıtılıp değerlendirilecektir
Anahtar Kelime:

Konular: Folklor Tarih Kültürel Çalışmalar Antropoloji Edebiyat Sanat

An Amulet Book Written Chagatai and Amulet Tradition in Uyghurs

Öz:
Uyghurs, which has rooted and rich cultural heritage, has an important place in formation and development of Turkish culture. They provide important data in researches, such as traditional conversation meetings, rituals, pictures and music art, mythology, thought and belief system of the Turkish. “Amulet” called “Tumar” among the Uyghurs and applications in this context has a separate place. “Amulet” and “amulet tradition” is a very common tradition among Uyghurs. This custom had been fed from the pre-Islamic Turkish beliefs and obtained a different structure with the adoption of Islam. This tradition has been continued in floor of the oral tradition of the Uyghurs. Furthermore, this tradition has been made written with different work until the beginning of the 20th century from 15 the century, when in those years was used Chagatai literary language. Onwards the early 20th century, especially, this works have been moved to the libraries of the conturies such as Russia, Sweden, Germany and Japan by researches, ambassador, missionaries and voyagers circulating in East Turkestan geography. In this paper, firstly, it will be given information about amulet and amulet tradition among Uyghur Turks. Later, the Chagatai amulet book which was discovered in 1929, Yarkand, by Gunnar Hermansson who is Swedish missionary, will be introduced and evaluated in terms of content and function. Today, this book is founded in the Sweden Lund University, Gunnar Jarring Collection, Prov 5
Anahtar Kelime:

Konular: Folklor Tarih Kültürel Çalışmalar Antropoloji Edebiyat Sanat
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • ABDUREHİM, R. (2006), Uyğurlarda Şamanizm, Pekin: Milletler Neşriyatı.
  • ABUDUKELİMI, B. (2006), Uygur Türklerinin Dinî İnanışları, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
  • ARAT, Reşit Rahmeti (1947), Kutadgu Bilig I Metin, İstanbul.
  • CAFEROĞLU, Ahmet (1958), Türk Dili Tarihi, İstanbul: İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları.
  • ÇELEBİ, İ. (2006), “Muska”, İslam Ansiklopedisi, XXXI, Ankara: TDV Yayınları.
  • DEMİRCİ, K. (2006), “Muska”, İslam Ansiklopedisi, XXXI, Ankara: TDV Yayınları.
  • KÂŞGARLI MAHMÛD (2005), Divanü Lügâti’t-Türk, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
  • NAMAN, H. (2013), “Dolan Medeniyitidiki Tumar ve Riyalliktiki Tilekler”, Dolan, S. 1.
  • ÖRNEK, Sedat Veyis (1966), Sivas ve Çevresinde Hayatın Çeşitli Safhalarıyla İlgili Bâtıl İnançların ve Büyüsel İşlemlerin Etnolojik Tetkiki, Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
  • SEMET, Ablet; EBEYDULLAM, Dilara (2012), “Uyğurlarda Tumar ve Tumarniñ Türliri Toğrisida”, Ürümçi: Şincañ Üniversitesi İlmiy Jurnili, S. 1, s. 71-78.
  • Şincañ Üniversitéti Milletler Folklor Moziyi (2005), Hzl. Abdukerim Rahman vd.,Ürümçi: Şincañ Üniversitéti Neşriyati.
  • Türkçe Sözlük (1988), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Uyğur Tiliniñ İzahlik Luğiti (1991), Pekin: Milletler Neşriyatı.
  • YÛSUF HÂS HÂCİB (2015), Kutadğu Bilig, hzl. Mustafa S. Kaçalin, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları
APA ÖGER A (2017). UYGURLARDA MUSKACILIK GELENEĞİ VE ÇAĞATAYCA YAZILMIŞ BİR MUSKA KİTABI. , 55 - 88.
Chicago ÖGER Adem UYGURLARDA MUSKACILIK GELENEĞİ VE ÇAĞATAYCA YAZILMIŞ BİR MUSKA KİTABI. (2017): 55 - 88.
MLA ÖGER Adem UYGURLARDA MUSKACILIK GELENEĞİ VE ÇAĞATAYCA YAZILMIŞ BİR MUSKA KİTABI. , 2017, ss.55 - 88.
AMA ÖGER A UYGURLARDA MUSKACILIK GELENEĞİ VE ÇAĞATAYCA YAZILMIŞ BİR MUSKA KİTABI. . 2017; 55 - 88.
Vancouver ÖGER A UYGURLARDA MUSKACILIK GELENEĞİ VE ÇAĞATAYCA YAZILMIŞ BİR MUSKA KİTABI. . 2017; 55 - 88.
IEEE ÖGER A "UYGURLARDA MUSKACILIK GELENEĞİ VE ÇAĞATAYCA YAZILMIŞ BİR MUSKA KİTABI." , ss.55 - 88, 2017.
ISNAD ÖGER, Adem. "UYGURLARDA MUSKACILIK GELENEĞİ VE ÇAĞATAYCA YAZILMIŞ BİR MUSKA KİTABI". (2017), 55-88.
APA ÖGER A (2017). UYGURLARDA MUSKACILIK GELENEĞİ VE ÇAĞATAYCA YAZILMIŞ BİR MUSKA KİTABI. Gazi Türkiyat, 1(20), 55 - 88.
Chicago ÖGER Adem UYGURLARDA MUSKACILIK GELENEĞİ VE ÇAĞATAYCA YAZILMIŞ BİR MUSKA KİTABI. Gazi Türkiyat 1, no.20 (2017): 55 - 88.
MLA ÖGER Adem UYGURLARDA MUSKACILIK GELENEĞİ VE ÇAĞATAYCA YAZILMIŞ BİR MUSKA KİTABI. Gazi Türkiyat, vol.1, no.20, 2017, ss.55 - 88.
AMA ÖGER A UYGURLARDA MUSKACILIK GELENEĞİ VE ÇAĞATAYCA YAZILMIŞ BİR MUSKA KİTABI. Gazi Türkiyat. 2017; 1(20): 55 - 88.
Vancouver ÖGER A UYGURLARDA MUSKACILIK GELENEĞİ VE ÇAĞATAYCA YAZILMIŞ BİR MUSKA KİTABI. Gazi Türkiyat. 2017; 1(20): 55 - 88.
IEEE ÖGER A "UYGURLARDA MUSKACILIK GELENEĞİ VE ÇAĞATAYCA YAZILMIŞ BİR MUSKA KİTABI." Gazi Türkiyat, 1, ss.55 - 88, 2017.
ISNAD ÖGER, Adem. "UYGURLARDA MUSKACILIK GELENEĞİ VE ÇAĞATAYCA YAZILMIŞ BİR MUSKA KİTABI". Gazi Türkiyat 1/20 (2017), 55-88.