“TAŞLAR KONUŞUR”: TÜRK MEZAR TAŞLARININ BİÇİM DİLİ

Arslan, Aslı

“TAŞLAR KONUŞUR”: TÜRK MEZAR TAŞLARININ BİÇİM DİLİ

Aslı SAĞIROĞLU ARSLAN (; Erciyes Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi Bölümü,)

Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi

6 1

Yıl: 2017 Cilt: 6 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 1923 - 1937 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

“TAŞLAR KONUŞUR”: TÜRK MEZAR TAŞLARININ BİÇİM DİLİ

Öz:

Sanatın en yalın tanımı, hoşa giden biçimler oluşturma çabasıdır ve en önemli özelliklerinden biri anlatım aracı olmasıdır. Plastik sanatlar içerisinde kuşkusuz en etkili anlatım aracı olarak kullanılan sanat dalı heykeldir. Bu makalede Orta Asya Türk medeniyetlerinden başlayarak; Cumhuriyet Dönemine kadar Türk mezar taşlarının biçimsel özelliklerinin tanıtılması amaçlanmıştır. Asya Türk medeniyetlerinden Göktürklerin ve Uygurların balbalları, taş baba ve taş nineleri (ki bunlar taş heykellerdir ) üzerinde durulacak ve Türklerin bu mezar taşı yapma geleneğini İslam kültürüne nasıl adapte ettikleri hakkında bilgiler verilecektir. Osmanlı mezar taşlarının biçim dili üzerine; nasıl birer insan heykeli silüetine dönüştüklerine dair örnekler gösterilecektir. Türklerin Orta Asya'daki inanç ve geleneklerini Anadolu'da mezar taşları üzerinde nasıl devam ettirdikleri hakkında görüş ortaya konulmaya çalışılacaktır

Anahtar Kelime:

Konular: Folklor Arkeoloji Tarih Din Bilimi Asya Çalışmaları Kültürel Çalışmalar Beşeri Bilimler Sanat

“STONES TALK”: THE FORM- LANGUAGE OF TURKISH GRAVESTONES

Öz:

The simplest definition of art is an attempt of creating pleasing forms. One of the most important features of art is being a means of expression. Among the plastic arts, undoubtedly, sculpture is the most effective one used for this purpose. In this article it is aimed to introduce the stylistic features of Turkish gravestones dated from the Central Asia Turkhis Civilizations to the Republic Period. Balbals and stone sculptures called “taş baba” and “taş nine” of Gokturks and Uygurs that were the Central Asia Turkish Civilizations are discussed and it is enlightened that how Turks adapted the custom of making gravestone to Islamic culture. The examples of how the Ottoman gravestone turned into a statue of human are shown. The idea about how Turks maintained their beliefs and customs of the Central Asia by means of gravestones in Anatolia is discussed

Anahtar Kelime:

Konular: Folklor Arkeoloji Tarih Din Bilimi Asya Çalışmaları Kültürel Çalışmalar Beşeri Bilimler Sanat

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

AKTEMUR, M. (2012). Çıldır Çevresinde Soyut Ġnsan Heykeli Biçimli Mezar TaĢları. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(3), s. 135-150.
ALYILMAZ Semra, C. A. (2014). Eski Türk Kadın Heykellerinin DüĢündürdükleri. TEKE, 3(4), s. 11/33.
ALYILMAZ, C. (2012). Ġslamiyet Öncesi Türk Eserleri. Ġ. D.-Ġ. Terzioğlu içinde, Türk Dünyası Mimarlık ve ġehircilik Abideleri (s. 6-105). Ankara.
ALYILMAZ, C. (2015). Ġpek Yolu KavĢağının Ölümsüzlük Eserleri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
ALYILMAZ, C. (2016). Gobu'stan'ın Gizemi Kıpçaklar'a Giden Yol. Bitlis: Bitlis Eren Üniversitesi Yayınları.
ARSLAN SAĞIROĞLU, A. (2010). "Kayseri MezartaĢlarinda Kadın Ġmgesi. 2.Uluslararası Bir Bilim Kategorisi Olarak "Kadın" Edebiyat,Dil ve Kültür ÇalıĢmalrında Kadın Sempozyumu, vol. 1, 1, s. 65-73.
BAYKARA, T. (1993). Asya Türk Kültürünün Bir Unsuru Olarak Mezar TaĢları. Vakıflar Haftası, s. 127-131.
BAYRAKAL, S. (2017). Ulubey'deki Ġki Mezar TaĢının Türk Mezar TaĢı Dünyasındaki Yeri. Türk Dünyası AraĢtırmaları Dergisi, 115(227), 9-23.
BELLĠ, O. (2002). Türklerde TaĢ Heykel ve Balballar. Türkler Ansiklopedisi, III, s. 910-914.
BELLĠ, O. (2003). Kırgızistan'da TaĢ Heykel ve Balballar. Ankara.
BOYSAL, Y. (1967). Grek Klasik Devir HeykeltraĢlığı. Ġstanbul.
ÇAL, H. (2000). Ġstanbul Eyüp’teki Erkek Mezar TaĢlarında BaĢlıklar. IV. Eyüp Sultan Sempozyumu Bildirileri, s. s.208-225.
ÇORUHLU, Y. (1998). Erken Devir Türk Sanatının ABC'si. Ġstanbul.
ÇORUHLU, Y. (2006). Göktürk Devrinde Bazı Heykeller Üzerinde DüĢünceler. IX.Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi AraĢtırmaları Sempozyumu, s. 173-175.
ÇORUHLU, Y. (2011). Erken Devir Türk Sanatı. Ġstanbul.
ÇORUHLU, Y. (2016). Eski Türklerin Kutsal Mezarları Kurganlar. Ġstanbul.
GÜNAY, Ü., & GÜNGÖR, H. (1998). Türk Din Tarihi. Kayseri.
HASEKĠ, M. (1971). Plastik Açıdan Türk Mezar TaĢları. Ġstanbul.
KARAMÜRSEL, A. (1990). Eski Türklerde Defin Törenleri ile Ġlgili Usul. Tarih ve Toplum, 279.
KARAMÜRSEL, A. (2002). Türklerde Mezar Geleneği. Türkler Ansiklopedisi, 293-97. MANSEL, A. (1999). Ege ve Yunan Tarihi. Ankara.
MUTLU, Ġ. (2015). Tokmak-Buranadaki TaĢ Balballar. Kırgızistan: YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
ÖKÇESĠZ, M. (2013). KuĢadasında Osmanlı MezartaĢları. Ġstanbul: Kitap Matbaacılık.
ÖZKAN, H. (2002). Erzincan- Çayırlı ve Çevresinde Heykel Biçimli Mezar TaĢlarından Birkaç Örnek, (s. 610-619). Kayseri.
READ, H. (1974). Sanatın Anlamı. (G. Ġ.-N. Asgari, Çev.) Ġstanbul.
SÖKÜTLÜ, Y. (2015). Ġstanbul-Üsküdar ġeyh Devati Mustafa Efendi Cami Haziresinde Bulunan Mezar TaĢları. Kayseri.
TRYJARSKĠ, E. (2011). Türkler ve Ölüm (Ç. H. ER, Dü.) Ġstanbul.

APA	Arslan A (2017). “TAŞLAR KONUŞUR”: TÜRK MEZAR TAŞLARININ BİÇİM DİLİ. , 1923 - 1937.
Chicago	Arslan Aslı “TAŞLAR KONUŞUR”: TÜRK MEZAR TAŞLARININ BİÇİM DİLİ. (2017): 1923 - 1937.
MLA	Arslan Aslı “TAŞLAR KONUŞUR”: TÜRK MEZAR TAŞLARININ BİÇİM DİLİ. , 2017, ss.1923 - 1937.
AMA	Arslan A “TAŞLAR KONUŞUR”: TÜRK MEZAR TAŞLARININ BİÇİM DİLİ. . 2017; 1923 - 1937.
Vancouver	Arslan A “TAŞLAR KONUŞUR”: TÜRK MEZAR TAŞLARININ BİÇİM DİLİ. . 2017; 1923 - 1937.
IEEE	Arslan A "“TAŞLAR KONUŞUR”: TÜRK MEZAR TAŞLARININ BİÇİM DİLİ." , ss.1923 - 1937, 2017.
ISNAD	Arslan, Aslı. "“TAŞLAR KONUŞUR”: TÜRK MEZAR TAŞLARININ BİÇİM DİLİ". (2017), 1923-1937.

APA	Arslan A (2017). “TAŞLAR KONUŞUR”: TÜRK MEZAR TAŞLARININ BİÇİM DİLİ. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 6(3), 1923 - 1937.
Chicago	Arslan Aslı “TAŞLAR KONUŞUR”: TÜRK MEZAR TAŞLARININ BİÇİM DİLİ. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi 6, no.3 (2017): 1923 - 1937.
MLA	Arslan Aslı “TAŞLAR KONUŞUR”: TÜRK MEZAR TAŞLARININ BİÇİM DİLİ. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, vol.6, no.3, 2017, ss.1923 - 1937.
AMA	Arslan A “TAŞLAR KONUŞUR”: TÜRK MEZAR TAŞLARININ BİÇİM DİLİ. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi. 2017; 6(3): 1923 - 1937.
Vancouver	Arslan A “TAŞLAR KONUŞUR”: TÜRK MEZAR TAŞLARININ BİÇİM DİLİ. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi. 2017; 6(3): 1923 - 1937.
IEEE	Arslan A "“TAŞLAR KONUŞUR”: TÜRK MEZAR TAŞLARININ BİÇİM DİLİ." Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 6, ss.1923 - 1937, 2017.
ISNAD	Arslan, Aslı. "“TAŞLAR KONUŞUR”: TÜRK MEZAR TAŞLARININ BİÇİM DİLİ". Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi 6/3 (2017), 1923-1937.