KUÇGUNDI “SOĞAN” SÖZCÜĞÜNÜN KÖKENİ ÜZERİNE

Demirel Kamanlı, Ezgi

KUÇGUNDI “SOĞAN” SÖZCÜĞÜNÜN KÖKENİ ÜZERİNE

Ezgi DEMİREL (Yrd. Doç. Dr.; Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü,)

Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi

3 0

Yıl: 2017 Cilt: 0 Sayı: 4 Sayfa Aralığı: 2122 - 2131 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

KUÇGUNDI “SOĞAN” SÖZCÜĞÜNÜN KÖKENİ ÜZERİNE

Öz:

D?v?nü LuŞ?ti"t-Türk barındırdığı diyalektlerin söz varlığı açısından bir derlem sözlüğü olma özelliği taşımaktadır. Kaşgarlı Mahmut 11. yüzyılda Türk dünyasında konuşulan Türkçeyi D?v?nü LuŞ?ti"t-Türk"te ortaya koymuştur. Eserde temel sözcüklerden hayvan isimlerine, özel isimlerden mimariye dair sözcüklere kadar geniş bir yelpazede Türkçenin söz varlığı gözler önüne serilmiştir Eserde hem tarihî Türk lehçelerinde hem de çağda? lehçelerde görebildiğimiz sözcüklerin yanı sıra sadece D?v?nü Lu??ti"t-Türk"te tanıklayabildiğimiz sözcükler de bulunmaktadır. Bu tür sözcükler farklı bir ?ekilde adlandırılmaktadır. Tarihî metinlerde yalnızca bir kez geçen bu sözcükleri ifade etmek için hapax legomenon terimi kullanılmaktadır. D?v?nü Lu??ti"t-Türk"te Çiğil söz varlığı içinde gösterilen hapax legomenon sınıfına giren sözcüklerin ?ekil bilgisi ve köken bilgisi açısından oldukça farklı özelliklere sahip olmalarından ötürü diğer diyalektlerdeki hapax legomenon olarak değerlendirilen sözcüklerden farklı nitelikler ta?ıdığı görülmektedir. Bu sözcüklerden biri D?v?nü Lu??ti"t-Türk"te Ka?garlı Mahmut"un Çiğil diyalektinin söz varlığı içerisinde verdiği ve "soğan" anlamına gelen kuçgundı sözcüğüdür. Bu sözcüğün kökeni bilinmemektedir. Çe?itli etimolojik sözlüklerde sözcüğün anlamı verilmi? ancak kökenine dair bir görü? ortaya konulmamı?tır. Bu çalı?mada kuçgundı sözcüğünün kuç- (kucakla-) fiilinden türediği kanıtlanmaya çalı?ılacaktır

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

ARAT, R. R. (2006). Atebetü’l-Hakayık. Ankara: TDK Yay.
ARAT, R. R. (2008). Kutadgu Bilig. Ġstanbul: Kabalcı Yayınevi.
ARGUNġAH, M., GÜNER, G. (2015). Codex Cumanicus, Ġstanbul Kesit Yayınları,.
ATA, A. (1997). Ķıśaśül Enbiyā. Ankara TDK Yay.
ATALAY, B. (1945). Et-Tuhfet-üz-Zekiyye fîl-Lûġat-it-Türkiyye. Ankara: TDK Yay.
BUHARALI, E. (1991). Çiğiller. Tarih Araştırmaları Dergisi 1990-1991, XV(26), 59-62.
CAFEROĞLU, A. (1931). Kitâb al-İdrâk li Lisân al-Atrâk. Ġstanbul: Evkaf Matbaası.
CLAUSON, S. G. (1972). An Etymological Dictionary PreThirteenth-Century Turkish, Oxford.
ÇETĠN, E. (2005). Divanü Lügati‟t-Türk‟teki Yiyecek Ġçecek Adları ve Bu Adların Türkiye Türkçesindeki Görünümleri. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(2), 185-200.
DANKOFF, R. ve KELLY, J. (1982-85). Compendium Of The Turkic Dialect, C I-III, Washington Harvard Üniversitesi Yay.
DOERFER, G. (1963, 1965, 1967, 1975). Türkische und Mongolische Elemente im Neupersischen, I-IV, Wiesbaden.
ECKMANN, J. (2014). (Yay. TEZCAN, S., ZÜLFĠKAR, H. ve ATA, A.). Nehcü’l-Ferādįs. Ankara: TDK Yay.
ERCĠLASUN, A. B. (1984). Kutadgu Bilig Grameri-Fiil. Ankara: Gazi Üniversitesi BasınYayın Yüksekokulu Basımevi.
ERDAL, M. (1991). Old Turkic Word Formation. I-II, Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
EREN, H. (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara: Bizim Büro Basım Evi.
GOLDEN, P. B. (1994). The Karakhanids and Early Islam. The Cambridge History of Early Inner Asia (Ed. Denis Sinor), Cambridge, 343-370.
GÜLENSOY, T. (2007). Türkiye Trkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. Ankara: TDK Yay.
KARA, F. (2011). Zebân-ı Türkî. Erzurum: Fenomen Yayınları.
KARAHAN, A. (2013). Dīvānu Luġāti’t-Türk’e Göre XI. Yüzyıl Türk Lehçe Bilgisi. Ankara: TDK Yay.,.
NADYELYAYEV, V. M., Nasilov, D.M., TeniĢev, E. R. ve ġçerbak, A. M. (1969).
Drevnetyurkskiy Slovar’ (Akademiya Nauk SSSR). Leningrad.
NALBANT, M. V. (2008). Dįvānü Luġāti’t-Türk Grameri-I İsim. Ġstanbul: Bilgeoğuz Yay.
ÖZÖNDER BARUTÇU F. S. (1996). Muhâkemetü’l-Luġateyn. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları: 656.
RADLOFF, W. (1960). Versuch Eines Wörterbuches der Türk-Dialecte, Band: I-IV, Mouton&Co.
RÄSÄNEN, M. (1969). Versuch Eines Etymologischen Wörterbuchs Der Türksprachen, Helsinki: Suomalais-Ugrilainen Seura.
SEVORTYAN, E. V. (1974). Etimologičeskij Slovar Tjurskix Jazykov. Moskva.
TĠETZE, A. (2002). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı. Ġstanbul: Simurg Yayıncılık, Kitapçılık ve Dağıtım Ltd. ġti.
TOPARLI, R., ÇÖGENLĠ, M. S. ve YANIK, N. (2000). Kitâb-ı Mecmû-ı Tercümân-ı Türkî ve Acemî ve Mugalî. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları: 763.
YAKUPOĞLU, C. (2010). Türkistan‟ın Büyük Türk Boylarından Çiğiller ve Anadolu‟da Ġskân Ġzleri. A.Ü. DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, XXIX(47), 103-136.
YILMAZ, E., DEMĠR, N. ve KÜÇÜK, M. (2013). Kısas-ı Enbiya. Ankara: TDK Yay.
YÜCE, N. (1993). Mukaddimetü’l Edeb. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları: 535.

APA	Demirel Kamanlı E (2017). KUÇGUNDI “SOĞAN” SÖZCÜĞÜNÜN KÖKENİ ÜZERİNE. , 2122 - 2131.
Chicago	Demirel Kamanlı Ezgi KUÇGUNDI “SOĞAN” SÖZCÜĞÜNÜN KÖKENİ ÜZERİNE. (2017): 2122 - 2131.
MLA	Demirel Kamanlı Ezgi KUÇGUNDI “SOĞAN” SÖZCÜĞÜNÜN KÖKENİ ÜZERİNE. , 2017, ss.2122 - 2131.
AMA	Demirel Kamanlı E KUÇGUNDI “SOĞAN” SÖZCÜĞÜNÜN KÖKENİ ÜZERİNE. . 2017; 2122 - 2131.
Vancouver	Demirel Kamanlı E KUÇGUNDI “SOĞAN” SÖZCÜĞÜNÜN KÖKENİ ÜZERİNE. . 2017; 2122 - 2131.
IEEE	Demirel Kamanlı E "KUÇGUNDI “SOĞAN” SÖZCÜĞÜNÜN KÖKENİ ÜZERİNE." , ss.2122 - 2131, 2017.
ISNAD	Demirel Kamanlı, Ezgi. "KUÇGUNDI “SOĞAN” SÖZCÜĞÜNÜN KÖKENİ ÜZERİNE". (2017), 2122-2131.

APA	Demirel Kamanlı E (2017). KUÇGUNDI “SOĞAN” SÖZCÜĞÜNÜN KÖKENİ ÜZERİNE. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 0(4), 2122 - 2131.
Chicago	Demirel Kamanlı Ezgi KUÇGUNDI “SOĞAN” SÖZCÜĞÜNÜN KÖKENİ ÜZERİNE. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi 0, no.4 (2017): 2122 - 2131.
MLA	Demirel Kamanlı Ezgi KUÇGUNDI “SOĞAN” SÖZCÜĞÜNÜN KÖKENİ ÜZERİNE. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, vol.0, no.4, 2017, ss.2122 - 2131.
AMA	Demirel Kamanlı E KUÇGUNDI “SOĞAN” SÖZCÜĞÜNÜN KÖKENİ ÜZERİNE. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi. 2017; 0(4): 2122 - 2131.
Vancouver	Demirel Kamanlı E KUÇGUNDI “SOĞAN” SÖZCÜĞÜNÜN KÖKENİ ÜZERİNE. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi. 2017; 0(4): 2122 - 2131.
IEEE	Demirel Kamanlı E "KUÇGUNDI “SOĞAN” SÖZCÜĞÜNÜN KÖKENİ ÜZERİNE." Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 0, ss.2122 - 2131, 2017.
ISNAD	Demirel Kamanlı, Ezgi. "KUÇGUNDI “SOĞAN” SÖZCÜĞÜNÜN KÖKENİ ÜZERİNE". Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi 4 (2017), 2122-2131.