Hac ve İktidar: Haremeyn’de Erken Dönem Osmanlı İmar Faaliyetleri
Yıl: 2017 Cilt: 0 Sayı: 9 Sayfa Aralığı: 281 - 311 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.16947/fsmia.323379 İndeks Tarihi: 29-07-2022
Hac ve İktidar: Haremeyn’de Erken Dönem Osmanlı İmar Faaliyetleri
Öz: Müslümanların iki kutsal kentini (Haremeyn) içine alan Hicaz bölgesi 1517 yılında Osmanlı topraklarına katılmıştır. Ancak Osmanlı sultanları bu tarihten önce de Haremeyn'e yakın ilgi göstermişlerdir. Erken dönemde başlayan bu ilgileri, her yıl Haremeyn ahalisine yardımlar göndermek tarzında gelişmiştir. Sultan I. Selim'den sonra ise durum değişecek ve Osmanlı Sultanları Hicaz bölgesinin bütün sorumluluğunu üstleneceklerdir. Hac ibadetinin sağlıklı yerine getirilmesi için, yol güzergâhlarının bakım ve onarımı, güvenliğin sağlanması Sultanların temel vazifeleri arasına girecektir. Ancak Osmanlı Sultanları bölgenin imar ve gelişmesi için de özel olarak ilgilenmişlerdir. Başka bir ifade ile bölgeyi imar ederek, yatırım yaparak kendi güç ve iktidarları ile hilafet prestijlerini sürekli kılmışlardır. Bu makalede Osmanlı Devleti'nin erken dönemde (16. yüzyıl) Haremeyn'de hayata geçirdiği imar faaliyetleri ve bu konuda Sultanların gösterdikleri hassasiyetler ele alınmaktadır.
Anahtar Kelime: Konular:
Pilgrimage and Power: Reconstraction Activities of the Two Sacred Cities of Macca and Medinah under the The Early Ottoman Rule
Öz: The Hedjaz region comprising the two sacred cities for the Muslims was annexed to the Ottoman territories in 1517. However, even before that date, the Ottomans paid attention to Hedjaz region. With such interest emerged in an early period, the Ottomans sent aid and presents to the people of Hedjaz in many occassions. After Sultan Selim I, this interest changed its scope and the Ottoman sultans took the responsibility of the whole Hedjaz region. In order to provide good conditions to the pilgrims to Mecca, the Sultans repaired and maintained the roads, ensured security as their primary responsibilities. The Sultans also personally interested in these processes and they invested in these regions with an attemp to perpetuate their power and prestige. This study attempts to examine the reconstruction works accomplished by the Ottomans in Hejaz in the early period (16th century) and analyze the sensibility of the Ottoman sultans shown towards the region.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Arşiv Kaynakları
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Mühimme Defterleri (MD) 3,5, 6, 7, 10, 12, 21, 29, 31, 35, 36, 47, 48, 64, 67, 70.
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi Evkaf Defterleri, (EV. HMK.) 192, 2422.
- Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi, Sürre Defterleri, (SD) 1209, 1212, 1214, 1215, 1316.
- Kaynak Eserler ve Araştırmalar
- Abdurrahman Hibrî, “Menâsik-i Mesâlik”, İ.Ü..Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, neşr. Sevim İlgürel, sayı 6, Ekim 1975.
- Âşık Paşazâde, Osmanoğulları Tarihi, Tevârih-i Âl-i Osman, haz. Kemal Yavuz, M. A. Yekta Saraç, 2. bs., İstanbul, 2010.
- Ateş, İbrahim, “Mescid-i Nebevî’nin Yapıldığı Günden Bu Yana Geçirdiği Genişletme Girişimleri”, Vakıflar Dergisi, XXIV, Ankara, 1974.
- Aydeniz, Tuğba, “Osmanlı Devleti’nde Mekke’nin Yönetimi (1517-1617)”, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul, 2010.
- Aydın, Sabit, “Osmanlı Döneminde Medine’de Yapılan Tarihi Eserler”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzincan, 2007.
- Bozkurt, Nebi, “Mescid-i Nebevî” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (TDVİA), XXVIII, İstanbul, 2003.
- Buzpınar, Ş. Tufan-Küçükaşçi, Mustafa S., “Haremeyn”, TDVİA, XVI. Celâlzade Mustafa, Selim-Nâme, haz. Ahmet Uğur, Mustafa Çuhadar, Ankara, 1990.
- Doğan, Faruk, “18 ve 19. Yüzyıllarda Şam-Medine Hac Yolu Güvenliği: Cerde Başbuğluğu”, Tarih Okulu Dergisi, yıl 6, sayı XV, Eylül 2013.
- Elkabashi, An’am Mohammed Osman, “Osmanlı Medine’si: XVI. YY’da Mukaddes Bir Şehrin İdarî, Sosyal ve Ekonomik Yapısı”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi, İstanbul, 2006.
- Emecen, Feridun M., “Hicaz’da Osmanlı Hâkimiyetinin Tesisi ve Ebu Numey”, Tarih Enstitüsü Dergisi (TED), sayı 14, 1994.
- Emecen, Feridun M., İmparatorluk Çağı’nın Osmanlı Sultanları I, İstanbul, 2011. Eraslan, Sadık, “Osmanlıların Haremeyn-i Şerifeyn Hizmetleri” Diyanet İlmi Dergi, c. 35, sayı 1, Ocak-Şubat-Mart 1999.
- Hac ve İktidar: Haremeyn’de Erken Dönem Osmanlı İmar Faaliyetleri / Zekeriya Kurşun 311
- Evliya Çelebi, Seyahatnâme, c. 9, İstanbul, 1935.
- Eyüp Sabri Paşa, Mir’at-i Medine, İstanbul, 1304.
- Faroqhi, Suraiya, Hacılar ve Sultanlar, Osmanlı Döneminde Hac 1517-1638, İstanbul, 1995.
- Feridun Ahmed Bey, Münşeâtü’s-Selâtîn, c. I, İstanbul, 1264-1274/1848- 1858.
- Güler, Mustafa, Osmanlı Devleti’nde Haremeyn Vakıfları (XV.-XVII. Yüzyıllar), İstanbul, 2002.
- İbn İyas, Bedâyi’u’z-Zuhûr fî Vekayi’i’d-Duhûr, (Yavuz’un Mısır’ı Fethi ve Mısır’da Osmanlı İdaresi), çev. Ramazan Şeşen, İstanbul, 2016.
- İpşirli, Mehmet “Cerde”, TDVİA, VII, 1993.
- Kudbeddin Nehrevalî, el İ’lâm bi A’lâmi Beytullahi’l-Harem, II, Göttingen, 1858.
- Kurşun, Zekeriya, “Hicaz (Osmanlı Dönemi)”, TDVİA, XVII, 1998.
- Küçükaşçı, Mustafa S., Abbasilerden Osmanlılara Mekke-Medine Tarihi, İstanbul 2007.
- Küçükaşçı, Mustafa S., “Zemzem”, TDVİA, XLIV, İstanbul, 2013. Mekkî, Muhammed el Emin, Hulefâ-i İzâm-i Osmaniyye Hazretlerinin Haremeyn-i Şerifeyn’deki Asâr-i Mebrûre ve Meşkûre-i Hümayûnları, Dersaadet, 1318.
- Radushev, Evgeni, v.d., Inventory of Ottoman Documents About Waqf Preserved in the Oriental Department at the St Cryril and Methodius National Library, part I, Sofia, 2003.
- Sertoğlu, Midhat, “II. Murad’ın Vasiyetnamesi” Vakıflar Dergisi, VIII, Ankara, 1961.
- Seyyid Muhammed, “Deşişe” TDVİA, IX, 1994.
- Sönmez, Zeki, Mimar Sınan Dönemi Türk Mimarlığı ve Sanatı, Mimar Sinan’ın Mekke ve Medine’deki Eserleri, İstanbul, 1988.
- Tekindağ, Şehabeddin, “Fatih Devrinde Osmanlı Memlüklü Münasebetleri”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, sayı 30, 1976.
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, “Sultan İkinci Murad’ın Vasiyetnâmesi” Vakıflar Dergisi, VI, 1958.
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Mekke-i Mükerreme Emirleri, Ankara, 1984.
- Yavuz, Hulusi, “Osmanlı Padişahlarının İftihar Ettikleri Unvanlardan Biri: Hadimü’l-Haremeyn”, Makalat, 1992/2.
| APA | Kursun Z (2017). Hac ve İktidar: Haremeyn’de Erken Dönem Osmanlı İmar Faaliyetleri. , 281 - 311. 10.16947/fsmia.323379 |
| Chicago | Kursun Zekeriya Hac ve İktidar: Haremeyn’de Erken Dönem Osmanlı İmar Faaliyetleri. (2017): 281 - 311. 10.16947/fsmia.323379 |
| MLA | Kursun Zekeriya Hac ve İktidar: Haremeyn’de Erken Dönem Osmanlı İmar Faaliyetleri. , 2017, ss.281 - 311. 10.16947/fsmia.323379 |
| AMA | Kursun Z Hac ve İktidar: Haremeyn’de Erken Dönem Osmanlı İmar Faaliyetleri. . 2017; 281 - 311. 10.16947/fsmia.323379 |
| Vancouver | Kursun Z Hac ve İktidar: Haremeyn’de Erken Dönem Osmanlı İmar Faaliyetleri. . 2017; 281 - 311. 10.16947/fsmia.323379 |
| IEEE | Kursun Z "Hac ve İktidar: Haremeyn’de Erken Dönem Osmanlı İmar Faaliyetleri." , ss.281 - 311, 2017. 10.16947/fsmia.323379 |
| ISNAD | Kursun, Zekeriya. "Hac ve İktidar: Haremeyn’de Erken Dönem Osmanlı İmar Faaliyetleri". (2017), 281-311. https://doi.org/10.16947/fsmia.323379 |
| APA | Kursun Z (2017). Hac ve İktidar: Haremeyn’de Erken Dönem Osmanlı İmar Faaliyetleri. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi, 0(9), 281 - 311. 10.16947/fsmia.323379 |
| Chicago | Kursun Zekeriya Hac ve İktidar: Haremeyn’de Erken Dönem Osmanlı İmar Faaliyetleri. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi 0, no.9 (2017): 281 - 311. 10.16947/fsmia.323379 |
| MLA | Kursun Zekeriya Hac ve İktidar: Haremeyn’de Erken Dönem Osmanlı İmar Faaliyetleri. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi, vol.0, no.9, 2017, ss.281 - 311. 10.16947/fsmia.323379 |
| AMA | Kursun Z Hac ve İktidar: Haremeyn’de Erken Dönem Osmanlı İmar Faaliyetleri. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi. 2017; 0(9): 281 - 311. 10.16947/fsmia.323379 |
| Vancouver | Kursun Z Hac ve İktidar: Haremeyn’de Erken Dönem Osmanlı İmar Faaliyetleri. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi. 2017; 0(9): 281 - 311. 10.16947/fsmia.323379 |
| IEEE | Kursun Z "Hac ve İktidar: Haremeyn’de Erken Dönem Osmanlı İmar Faaliyetleri." FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi, 0, ss.281 - 311, 2017. 10.16947/fsmia.323379 |
| ISNAD | Kursun, Zekeriya. "Hac ve İktidar: Haremeyn’de Erken Dönem Osmanlı İmar Faaliyetleri". FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi 9 (2017), 281-311. https://doi.org/10.16947/fsmia.323379 |
