Yıl: 2013 Cilt: 8 Sayı: 4 Sayfa Aralığı: 1339 - 1350 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

ON ALTINCI YÜZYILA AİT OTOBİYOGRAFİK BİR ESER: ARZ-I HÂL Ü SERGÜZEŞT-İ GİLANÎ

Öz:
Gilan (Geylan) hükümdarı Ebu'l-Muzaffer Bahadır Han'ın şairi olan ve onunla birçok sefere katılan Mahfî-i Gilanî, Muzaffer Han'ın ölümü üzerine İstanbul'a gelmiş ve Kanunî Sultan Süleyman'ın hizmetine girmiştir. Şairin; devlet büyükleri tarafından uğradığı haksızlıkları anlattığı Arz-ı Hal ü Sergüzeşt-i Gilanî adlı otobiyografik bir eseri ve Tercüme-i Bih-i Çinî adlı bir tıp risalesi tercümesi bulunmaktadır. Kendisi de usta bir şair olan Kanunî'nin ve çevresindeki birçok devlet adamının, şairlere destek oldukları ve büyük saygı gösterdikleri bilinmektedir. Sadece İmparatorluk sınırlarında yetişenlerin değil, dışarıdan gelen şairlerin de devlet adamları tarafından çoğu zaman aynı şekilde kabul gördüğü; özellikle de İran'dan gelen şairlere ayrı bir saygıyla yaklaşıldığı düşünüldüğünde, böyle bir ortamda her ne sebeple olursa olsun beklediği ilgiyi göremeyen bir şair neler yaşar, nasıl bir ruh hâli içindedir ve bu durumu eserlerine nasıl yansıtır gibi birçok soru akla gelecektir. Kanunî döneminde, alıştığı ve beklediği ilgiyi göremeyen İranlı bir şair olan Mahfî-i Gilanî ve hayatının belli bir döneminde İstanbul'da yaşadıklarını kendi bakış açısından anlattığı Arz-ı Hâl ü Sergüzeşt-i Gilanî adlı eseri bu anlamda ilgi çekicidir. Bu düşünceden hareketle bu makalede öncelikle Mahfî-i Gilanî'nin kaleme aldığı, Klasik Osmanlı edebiyatı ve Osmanlı tarihi açısından önemli ipuçları barındırdığı düşünülen Arz-ı Hâl ü Sergüzeşt-i Gilanî adlı otobiyografik eser tanıtılacaktır. Ardından bahsedilen eserden yola çıkılarak "Arz-ı hâl", "Hasbihâl", "Sergüzeştname" gibi adlarla anılan ve otobiyografik malzeme barındıran benzeri eserlerin sınıflandırılmasıyla ilgili bazı soru ve öneriler tartışmaya açılarak Arz-ı Hâl ü Sergüzeşt-i Gilanî'nin bu tür eserler arasındaki yeri sorgulanacaktır.
Anahtar Kelime:

A SIXTEENTH CENTURY AUTOBIOGRAPHICAL WORK: ARZ-I HÂL Ü SERGÜZEŞT-I GILANÎ

Öz:
Not much is known about the life and works of the sixteenth century Persian poet Mahfî-i Gilanî. The existing pieces of information suggest that he entered the service of Sulaiman the Magnificent in Istanbul following the death of his previous patron, Ebu'l-Muzaffer Bahadır Khan. Ebu'l-Muzaffer Bahadır Khan was the ruler of Gilan for whom Mahfî had served as a poet and joined military campaigns. Mahfi is the author of Arz-ı Hal ü Sergüzeşt-i Gilanî, an autobiographical piece on the unfair conditions he witnessed under the rule of some administrators. He is also the translator of a medicine booklet titled Tercüme-i Bih-i Çinî. It is a well known fact that Suleiman and his administrators have been great patrons of poetry who endorsed poets both from inside and outside the Empire. This was especially the case for the Persian poets who were well-respected by the administrators and received a special treatment from the Sultan. However, despite Suleiman's benevolent patronage to other poets, Mahfi has not found what he expected from his reign. In Arz-ı Hâl ü Sergüzeşt-i Gilanî, Mahfi acounts his experience of not being supported by his patrons in the way he anticipated. It might be fruitful to look at Mahfi's work to ask questions about his unique experience as a neglected Persian poet and explore how he represented this experience through his work. Against the backdrop of these questions, I will first present the autobiographical work of Arz-ı Hâl ü Sergüzeşt-i Gilanî and locate it within the history and literature of the Ottoman Empire. I will then move on to some critical questions and suggestions about the classification of works like "Arz-ı hâl", "Hasbihâl", "Sergüzeştname" and locate Mahfi's Arz-ı Hâl ü Sergüzeşt-i Gilanî within the framework of this body of literature.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
0
0
0
  • DANİŞMEND İsmail Hami, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, Türkiye Yayınevi, İstanbul 1971.
  • GÖKALP Haluk, Eski Türk Edebiyatında Manzum Sergüzeşt-nâmeler, Kitabevi, İstanbul 2009.
  • GÜLEÇ İsmail, "Gelibolulu Musluhiddin Sürurî, Hayatı, Kişiliği, Eserleri ve Bahrü"l-Maârif İsimli Eseri", Osmanlı Araştırmaları: The Journal of Ottoman Studies XXI (2001): s. 211-236.
  • GÜNDÜZ Tufan, Son Kızılbaş Şah İsmail, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2010.
  • Kâtib Çelebi, Keşfü'z-Zünûn an Esâmi'l-kütüb ve'l-Fünûn, Hazırlayanlar: M. Şerefeddin Yaltkaya ve Kilisli Rif"at Bilge, MEB Matbaası, Ankara 1941.
  • KEDYUR Abbas, Tarih-i Gilan, Çaphane-i Ali, Tahran (t.y.).
  • Mahfî-i Gilanî, Arz-ı Hâl ü Sergüzeşt-i Gilanî, Millet Kütüphanesi, Ali Emirî Tarih 1023.
  • ÖZYILDIRIM Ali Emre, "Sergüzeşt-nâmeler Üzerine Hasbihâl veya Hasbihâlin Sergüzeşti", Nazımdan Nesire Edebî Türler: 25 Nisan 2008 Bildiriler. Hazırlayanlar: Hatice Aynur, Müjgân Çakır, Hanife Koncu, Selim S. Kuru, Ali Emre Özyıldırım, Turkuaz Yayınları, İstanbul 2009: s. 134-165.
  • SOLMAZ Süleyman, Ahdî ve Gülşen-i Şu'arâsı: İnceeme-Metin, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara 2005.
  • TOSKA Zehra, "19. Yüzyılda Yaşamış Bir Paşazadenin Sergüzeşti: Mehmet Rıfat ve Efsâne-i İbret", Edebiyat ve Dil Yazıları, Mustafa İsen'e Armağan, Editörler: Ayşenur Külahlıoğlu İslam ve Süer Eker, Grafiker Yayınları, Ankara 2007: s. 511- 543.
  • UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi: İstanbul'un Fethinden Kanunî Sultan Süleyman'ın Ölümüne Kadar, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2006.
APA TAŞKIN G (2013). ON ALTINCI YÜZYILA AİT OTOBİYOGRAFİK BİR ESER: ARZ-I HÂL Ü SERGÜZEŞT-İ GİLANÎ. , 1339 - 1350.
Chicago TAŞKIN GÜLŞAH ON ALTINCI YÜZYILA AİT OTOBİYOGRAFİK BİR ESER: ARZ-I HÂL Ü SERGÜZEŞT-İ GİLANÎ. (2013): 1339 - 1350.
MLA TAŞKIN GÜLŞAH ON ALTINCI YÜZYILA AİT OTOBİYOGRAFİK BİR ESER: ARZ-I HÂL Ü SERGÜZEŞT-İ GİLANÎ. , 2013, ss.1339 - 1350.
AMA TAŞKIN G ON ALTINCI YÜZYILA AİT OTOBİYOGRAFİK BİR ESER: ARZ-I HÂL Ü SERGÜZEŞT-İ GİLANÎ. . 2013; 1339 - 1350.
Vancouver TAŞKIN G ON ALTINCI YÜZYILA AİT OTOBİYOGRAFİK BİR ESER: ARZ-I HÂL Ü SERGÜZEŞT-İ GİLANÎ. . 2013; 1339 - 1350.
IEEE TAŞKIN G "ON ALTINCI YÜZYILA AİT OTOBİYOGRAFİK BİR ESER: ARZ-I HÂL Ü SERGÜZEŞT-İ GİLANÎ." , ss.1339 - 1350, 2013.
ISNAD TAŞKIN, GÜLŞAH. "ON ALTINCI YÜZYILA AİT OTOBİYOGRAFİK BİR ESER: ARZ-I HÂL Ü SERGÜZEŞT-İ GİLANÎ". (2013), 1339-1350.
APA TAŞKIN G (2013). ON ALTINCI YÜZYILA AİT OTOBİYOGRAFİK BİR ESER: ARZ-I HÂL Ü SERGÜZEŞT-İ GİLANÎ. Turkish Studies (Elektronik), 8(4), 1339 - 1350.
Chicago TAŞKIN GÜLŞAH ON ALTINCI YÜZYILA AİT OTOBİYOGRAFİK BİR ESER: ARZ-I HÂL Ü SERGÜZEŞT-İ GİLANÎ. Turkish Studies (Elektronik) 8, no.4 (2013): 1339 - 1350.
MLA TAŞKIN GÜLŞAH ON ALTINCI YÜZYILA AİT OTOBİYOGRAFİK BİR ESER: ARZ-I HÂL Ü SERGÜZEŞT-İ GİLANÎ. Turkish Studies (Elektronik), vol.8, no.4, 2013, ss.1339 - 1350.
AMA TAŞKIN G ON ALTINCI YÜZYILA AİT OTOBİYOGRAFİK BİR ESER: ARZ-I HÂL Ü SERGÜZEŞT-İ GİLANÎ. Turkish Studies (Elektronik). 2013; 8(4): 1339 - 1350.
Vancouver TAŞKIN G ON ALTINCI YÜZYILA AİT OTOBİYOGRAFİK BİR ESER: ARZ-I HÂL Ü SERGÜZEŞT-İ GİLANÎ. Turkish Studies (Elektronik). 2013; 8(4): 1339 - 1350.
IEEE TAŞKIN G "ON ALTINCI YÜZYILA AİT OTOBİYOGRAFİK BİR ESER: ARZ-I HÂL Ü SERGÜZEŞT-İ GİLANÎ." Turkish Studies (Elektronik), 8, ss.1339 - 1350, 2013.
ISNAD TAŞKIN, GÜLŞAH. "ON ALTINCI YÜZYILA AİT OTOBİYOGRAFİK BİR ESER: ARZ-I HÂL Ü SERGÜZEŞT-İ GİLANÎ". Turkish Studies (Elektronik) 8/4 (2013), 1339-1350.