ÇOK PARTİLİ YAŞAMA GEÇİŞ SÜRECİNDE SOSYALİST HAREKET

EFE, EREN

ÇOK PARTİLİ YAŞAMA GEÇİŞ SÜRECİNDE SOSYALİST HAREKET

Eren EFE (* Yrd. Doç. Dr., İstanbul Gelişim Üniversitesi, İktisadi İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi, Halkla İlişkiler)

Eğitim Bilim Toplum

34 6

Yıl: 2017 Cilt: 15 Sayı: 59 Sayfa Aralığı: 40 - 73 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

ÇOK PARTİLİ YAŞAMA GEÇİŞ SÜRECİNDE SOSYALİST HAREKET

Öz:

1946 yılının Mayıs-Aralık ayları arasındaki altı aylık zaman dilimi, Türkiye sosyalist hareketi açısından birçok anlamda özel bir dönemi ifade etmektedir. Bu dönemde sosyalist hareket, yasal olanakların da elvermesiyle hem siyasal parti ve sendikalar hem de bunlar çerçevesinde çıkarılan basın-yayın organlarıyla, önceki dönemin aksine önemli derecede görünür olmuştur. Ancak bu dönem, bahsedilen genişleme ile birlikte Türkiye Komünist Partisi içinde, kökleri 1920'li yıllara dayanan ayrışmanın iki yasal sosyalist parti kurularak somutlaştığı zaman aralığını da ifade etmektedir. Bu partilerden ilki Mayıs ayında TKP geleneğinin dışından gelen Esat Adil ve kimi TKP'lilerce kurulan Türkiye Sosyalist Partisi, ikincisi ise Haziran ayında TKP'nin merkez eğilimini temsil eden Şefik Hüsnü Değmer tarafından kurulan Türkiye Sosyalist Emekçi Köylü Partisi'dir

Anahtar Kelime:

Konular: Tarih

Socialist Movement in the Transition Process to the Multi-Party System

Öz:

The six-month period between May and December in 1946 means a special period in various aspects for Turkey’s socialist movement. In this period with convenient legal possibilities, socialist movementhas become significantly visible in contrast to the previous period through political parties and unions and media organs that was published within the scope of them. However, along with this evolvement, this period also refers to an interval that the schism, which has its origins from 1920s in Turkish Communist Party, became concrete through the establishment of two legal socialist party. The first one was the Turkish Socialist Party that was found in May by Esat Adil coming from outside of the Turkish Communist Party’s tradition and some other Communist Party members. The latter one was the Turkish Socialist Workers and Peasants Party that was found in June by Şefik Hüsnü Değmer representing Turkish Communist Party’s central tendency.This essay focuses on the schism in Turkish socialist movement at the beginning of the transition period to the multi-party era in Turkey. On the one hand, it analyses the historical conditions ended up with schism and on the other hand, it tries to understand a forementioned process through the criticism of two parties for each other partaking in their publications

Anahtar Kelime:

Konular: Tarih

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Adil, E. (1946a). “Sosyalistçe Millet ve Milliyet Anlayışı”, Gün, Sayı 24, 21 Eylül 1946.
Adil, E. (1946b). “Realiteden Geçen İdeal”, Gün, Sayı 22, 15 Ağustos 1946.
Adil, E. (1946c). “Yapıcılar Yıkıcılar”, Gün, Sayı 23, 21 Eylül 1946.
Adil, E. (1946d). “Sendika Düşmanları”, Gün, Sayı 25, 6 Ekim 1946.
Adil, E. (1946e). “Köylüyü Kaybeden Seçimi Kazanamaz”, Gerçek, Sayı 2, 8 Temmuz 1946.
Adil, E. (1946f). “Demokrasiyi İnkâr Eden Bir Demokrat! Gerçekten Bihaber Bir Profesör”, Gün, Sayı 27, 20 Ekim 1946.
Akar, A. (1989). Bir Kuşağın Son Temsilcileri Eski Tüfek Sosyalistler, 1. Basım, İstanbul: İletişim Yayınevi.
Akkaya, Y. (2010). Cumhuriyetin Hamalları İşçiler, 1. Basım, İstanbul: Yordam Kitap.
Altan, A. (1946). “Demokrat Parti ve İşçi Sınıfı”, Sendika, Sayı 9, 26 Ekim 1946.
Atılgan, B. (1946). “Türkiye Sosyalist Partisinin Programı” Gerçek, Sayı 2, 8 Temmuz 1946.
Atılgan, G. (2007). Behice Boran Öğretim Üyesi, Siyasetçi, Kuramcı, 1. Basım, İstanbul: Yordam Kitap.
Atılgan, G. (2008). “Türkiye Sosyalist Hareketinde Anti-Emperyalizm ve Bağımsızlıkçılık (1920-1971)”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Sol Cilt 8 içinde (661-704) 2. Basım, İstanbul: İletişim Yayınları.
Aybar, M. Ali. (2014).Türkiye İşçi Partisi Tarihi, 1. Basım, İstanbul: İletişim Yayınevi.
Aybar, M. Ali. (1946). “Yeni Dünya”, Gün, Sayı 2613 Eylül 1946.
Belge, M. (2008). “Türkiye’de Sosyalizm Tarihinin Ana Çizgileri”, Murat Gültekingil ve Tanıl Bora (Ed), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Tanzimat ve Meşruiyetin Birikimi Cilt 8 içinde (19-49), 2. Basım, İstanbul: İletişim Yayınları.
Belli, M. (1988). “TKP Üzerine”, Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi, İstanbul: İletişim Yayınları.
Berkes, N. (1997). Unutulan Yıllar, 2. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
Bora, T. (2008). “Türkiye Solunda Faşizme Bakışlar”, Murat Gültekingil ve Tanıl Bora (Ed), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Sol Cilt 8 içinde (847-872), 2. Basım, İstanbul, İletişim Yayınları.
Börklüce, M. (1946a). “Sendikaların Kuruluşu Münasebetiyle”, Gün, Sayı 23, 21 Eylül 1946.
Börklüce, M. (1946b). “Taktik Değil Strateji”, Gün, Sayı 28, 23 Kasım 1946. Cantek, L. (2003). Markopaşa Bir Mizah ve Muhalefet Efsanesi, 1. Basım, İstanbul: İletişim Yayınları.
Çelik, A. (2010). Vesayetten Siyasete Türkiye’de Sendikacılık (1946-1967), 1.Basım, İstanbul: İletişim Yayınları.
Çetinkaya, D. / Doğan, M. Görkem. (2008). “TKP’nin Sosyalizmi ( 1920- 1990)”, Murat Gültekingil ve Tanıl Bora (Ed), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Tanzimat ve Meşruiyetin Birikimi Cilt 8 içinde (275-338), 2. Basım, İstanbul: İletişim Yayınları.
Demirel, M. (2004). “Tek Partiden Çok partiye Geçiş Sırasında Bir Gazete: Yeni Dünya”, Marmara Üniversitesi İ.İ.B. Dergisi, Cilt XXXV, Sayı 1.
Gerçek, (1946a). “Türkiye Sosyalist Partisi Vilayetlerde Teşkilata Başladı”, Gerçek, Sayı 8, 14 Temmuz 1946.
Gerçek, (1946b). “TSP Anti Demokratik ve Sistem ve Mevzuat Değişmedikçe Seçimler Girmiyor”, Gerçek, Sayı 4, 10 Temmuz 1946.
Gerçek, (1946c). “Bütün Türk Demokratları Birleşiniz ”, Gerçek, Sayı 19, 25 Temmuz 1946.
Gökmen, Ö. (2007). “Vesikalı Yakın Dönem Tarihimiz; Başbakan’a Bir Mektup Demokrat Parti ve Sol”, Kebikeç, Sayı 23.
Gökmen, Ö. (2008). “Esat Adil Müstecaplıoğlu”, Murat Gültekingil ve Tanıl Bora (Ed), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Sol Cilt 8 içinde (940- 948), 2. Basım, İstanbul: İletişim Yayınları.
Gökmen, Ö. (1998). “Çok-Partili Rejime Geçerken Sol: Türkiye Sosyalizminin Unutulmuş Partisi”, Toplum ve Bilim, Sayı 78, İstanbul.
Gün, (1946a). “Deniz İşçileri Sendikasının Açılışı Münasebetiyle”, Gün, Sayı 23, 21 Eylül 1946.
Gün, (1946b). “İzmir Vilayet Şubesi”, Gün, Sayı 29, 30 Kasım 1946.
Güzel, Ş. (2016). İşçiler Örgütleniyor 1939-1950, 1. Basım, İstanbul: TÜSTAV.
Güzel, Ş. (1997). Türk Usulü Demokrasi, Ankara: Doruk Yayınları.
Hikmet, F. (1946). “Emekçi Münevver Gözüyle Emperyalizm”, Gün, Sayı 23, 21 Eylül 1946.
İleri, R. Nuri. (1976). Türkiye Komünist Partisi Gerçeği ve Bilimsellik, 1. Basım, İstanbul: Anadolu Yayınları.
İleri, R. Nuri. (2004). Kırklı Yıllar-4 1947 TKP Davası, 1. Basım, İstanbul: Tüstav.
İleri, R. Nuri. (2006). Kırklı Yıllar-5, 1. Baskı, İstanbul: Tüstav.
Kalmuk, F. (1946). “Siyasi Partiler Karşısında Sendikalar”, Sendika, Sayı 8, 19 Ekim 1946.
Karaca, E. (1989). “Aldatıcı Bir Özgürlük Ortamında İki Sosyalist Parti”, Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi, Cilt 6. İletişim Yayınları: İstanbul.
Karaca, E. (1999). Sintinenin Dibinde (TC’nin Hukuksal Öyküsü) 1. Baskı, İstanbul: Gendaş Yayınevi.
Karpat, K. (2010). Türk Demokrasi Tarihi Sosyal, Ekonomik, Kültürel Temeller, 1. Baskı, İstanbul: Timaş Yayınları.
Karpat, K. (2011). Türk Siyasi Tarihi- Siyasal Sistemin Evrimi, 1. Baskı, İstanbul: Timaş Yayınları.
Meriç, C. (2005). Jurnal 2 – 1966-83, 1. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
Mumcu, U. (1999). Bir Uzun Yürüyüş, Ankara: UMAG Vakfı Yayınları.
Nesimi, A. (2008). Yılların İçinden, 1. Baskı, İstanbul: Nöbetçi Yayınevi.
Sendika, (1946a). “Plansız Ölçüsüz Neşriyat”, Sendika, Sayı 1614 Aralık 1946.
Sendika, (1946b). “Demokrat Parti İşçi Sınıfını İnkar Ediyor”, Sendika, Sayı 7, 12 Ekim 1946.
Sendikacı, (1946a). “Memleketimizde Sendikacılık”, Sendika, Sayı 1, 31 Ağustos 1946.
Sendikacı, (1946b). “İşçi Sınıfının Tanınmış Düşmanlarından Ağaoğlu Yine Gayrete Geldi”, Sendika, Sayı 6, 5 Ekim 1946.
Sayılgan, A. (1972). Türkiye’de Sol Hareketler (1871-1972), 2. Baskı, İstanbul: Hareket Yayınları.
Sertel, S. (1987). Roman Gibi, 1. Baskı, İstanbul: Belge Yayınları.
Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi (1988), 1.Basım, İstanbul: İletişim Yayınları.
Şen, B. (1994). “Türkiye Komünist Hareketinde Şefik Hüsnü’nün Yeri” Hasan Basri Gürses (haz), Şefik Hüsnü Yazıları Yaşamı Yoldaşları içinde, İstanbul: Sosyalist Yayınlar.
Şişmanov, D. (1978). Türkiye İşçi ve Sosyalist Hareketi, 1. Basım, İstanbul: Belge Yayınları.
Tanrıkut, H. (1946a). “Demokrasiden Demagojiye”, Gün, Sayı 28, 23 Kasım 1946.
Tanrıkut, H. (1946b). “Eğitim Alanında Rivayet Edilen Değişiklik Münasebetiyle”, Gün, Sayı 23, 21 Eylül 1946.
T.C. Resmi Gazete, Sayı 6329. 10 Haziran 1946.
Tevetoğlu, F. (1967). Türkiye’de Komünist ve Sosyalist Faaliyetler (1910- 1960), 1. Baskı, Ankara: Ayyıldız Matbaası.
Timur. T. (2003). Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş, 2. Basım, İstanbul: İmge Kitapevi.
Türkali, V. (2001). Komünist, 3. Basım, İstanbul: Gendaş Yayınları.
Topçuoğlu, İ. (1976). Neden 2 Sosyalist Parti – 1946 (TKP’nin Kuruluşu ve Mücadelesinin Tarihi 1914-1960), Cilt 1, 1. Basım, İstanbul: Eser Matbaası.
Weber, H. (1979). III. Enternasyonal 1919-1943 Belgeler, Ümit Kıvanç (çev.), İstanbul: Belge Yayınları.
Yıldırmaz, S. (2008). “DP ve Sol”, Praksis, Sayı 18.

APA	EFE E (2017). ÇOK PARTİLİ YAŞAMA GEÇİŞ SÜRECİNDE SOSYALİST HAREKET. , 40 - 73.
Chicago	EFE EREN ÇOK PARTİLİ YAŞAMA GEÇİŞ SÜRECİNDE SOSYALİST HAREKET. (2017): 40 - 73.
MLA	EFE EREN ÇOK PARTİLİ YAŞAMA GEÇİŞ SÜRECİNDE SOSYALİST HAREKET. , 2017, ss.40 - 73.
AMA	EFE E ÇOK PARTİLİ YAŞAMA GEÇİŞ SÜRECİNDE SOSYALİST HAREKET. . 2017; 40 - 73.
Vancouver	EFE E ÇOK PARTİLİ YAŞAMA GEÇİŞ SÜRECİNDE SOSYALİST HAREKET. . 2017; 40 - 73.
IEEE	EFE E "ÇOK PARTİLİ YAŞAMA GEÇİŞ SÜRECİNDE SOSYALİST HAREKET." , ss.40 - 73, 2017.
ISNAD	EFE, EREN. "ÇOK PARTİLİ YAŞAMA GEÇİŞ SÜRECİNDE SOSYALİST HAREKET". (2017), 40-73.

APA	EFE E (2017). ÇOK PARTİLİ YAŞAMA GEÇİŞ SÜRECİNDE SOSYALİST HAREKET. Eğitim Bilim Toplum, 15(59), 40 - 73.
Chicago	EFE EREN ÇOK PARTİLİ YAŞAMA GEÇİŞ SÜRECİNDE SOSYALİST HAREKET. Eğitim Bilim Toplum 15, no.59 (2017): 40 - 73.
MLA	EFE EREN ÇOK PARTİLİ YAŞAMA GEÇİŞ SÜRECİNDE SOSYALİST HAREKET. Eğitim Bilim Toplum, vol.15, no.59, 2017, ss.40 - 73.
AMA	EFE E ÇOK PARTİLİ YAŞAMA GEÇİŞ SÜRECİNDE SOSYALİST HAREKET. Eğitim Bilim Toplum. 2017; 15(59): 40 - 73.
Vancouver	EFE E ÇOK PARTİLİ YAŞAMA GEÇİŞ SÜRECİNDE SOSYALİST HAREKET. Eğitim Bilim Toplum. 2017; 15(59): 40 - 73.
IEEE	EFE E "ÇOK PARTİLİ YAŞAMA GEÇİŞ SÜRECİNDE SOSYALİST HAREKET." Eğitim Bilim Toplum, 15, ss.40 - 73, 2017.
ISNAD	EFE, EREN. "ÇOK PARTİLİ YAŞAMA GEÇİŞ SÜRECİNDE SOSYALİST HAREKET". Eğitim Bilim Toplum 15/59 (2017), 40-73.