Yıl: 2017 Cilt: 0 Sayı: 14 Sayfa Aralığı: 167 - 216 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

ÜSKÜDAR KARACA AHMET SULTAN KÜLLİYESİ

Öz:
Karaca Ahmet Sultan Anadolu'nun Türkleşmesinde katkılarıyla ve hekimliğiyle öne çıkmış, Alevi ve Bektaşi çevrelerce de sahiplenilmiş tarihi bir şahsiyettir. Karaca Ahmet Sultan'ın Üsküdar'daki türbesi Gülfem Hatun (ö. 1561) tarafından yaptırılmıştır. Ardından XVI. yüzyıl içerisinde burada bir tekke tesis edilmiştir. Karaca Ahmet Sultan türbe ve tekkesine bir nakit aktarımı tespit edilememiş olmakla beraber elimizdeki belgeler bizi bu tekkenin XVI. yüzyılın ikinci yarısında bir vakıf haline geldiğini, Sultan III. Murat'ın kadın akrabaları tarafından da ihya edildiğini haber vermektedir. Zira türbenin iç kapısındaki kitabede Sultan III. Murat'ın yakınlarından bir kadının (Nurbanu Atik Valide Sultan) 1594'te Karaca Ahmet Sultan tekkesi ve türbesini tamir ettirdiği yazılıdır. Bu şekilde XVI. yüzyılda oluşan Karaca Ahmet Sultan Külliyesi'ne türbe ve tekkenin yanı sıra zamanla cami ve mektep gibi yapıların ilave edildiği, bu yapıların devamlılığı ve ihtiyaçları için vakıf tesis edildiği arşiv kayıtlarında yer almaktadır. Bu çalışmada Başbakanlık Osmanlı Arşivi ve Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi'nde yer alan belgeler ışığında Üsküdar'da faaliyet göstermiş olan Karaca Ahmet Sultan Külliyesi ele alınacaktır. Sözü edilen arşiv belgeleri XIX. yüzyılda yoğunlaşmaktadır. Bu arşiv belgelerinde külliyedeki türbe, tekke, cami ve mektebe ait görevli tayinleri, yapılan tamirler, muhasebe kayıtları, gelirler, vakıf malları, post-nişin ve vakıf görevlileri gibi pek çok hususta bilgiler bulunmaktadır. Bu bilgiler ele alınarak Karaca Ahmet Sultan Külliyesi'nin tarihi gelişimi ortaya çıkarılacaktır.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih

USKUDAR KARACA AHMET SULTAN COMPLEX

Öz:
son who has been embraced by Alevi and Bektashi circles and became prominent with his contributions about the Turkification of Anatolia and with his being physician. Karaca Ahmet Sultan’s tomb in Üsküdar was built by Gülfem Hatun (d. 1561). Then a lodge was built here in the 16th century. Karaca Ahmet Sultan had not been able to find a cash transfer to the tomb and monastery, but the documents in our possession tell us that this token became a foundation in the second half of the 16th century, the documents tell that Sultan Murat III’s relatives have also been reincarnated. It is written in the inscription on the inner door of the tomb that a woman from the relatives of Sultan Murat (Nurbanu Atik Valide Sultan) repaired the Karaca Ahmet Sultan tekke and shrine in 1594. In this way, mosques and schools has added to the Karaca Ahmet Sultan Complex, which was formed in the 16th century, and it is included in the archives that the foundation was established for the continuity and needs. In this study, Karaca Ahmet Sultan Külliye, which had been operating in Üsküdar, will be dealt with in the light of the documents in the archives of the prime ministry’s Ottoman archives and foundations. The archival documents mentioned are concentrated in the 19th century. In these archive documents, there are many information such as appointments of officers of the tombs, tekke, mosque and mosque in the mosque repairs made, accounting records, incomes, foundation fairs, post-nişin and foundation officials. By taking this information into account, historical development of Karaca Ahmet Sultan Kulliyesi will be revealed.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), AE.
  • SMHD. I, 218/17281.
  • BOA, C. EV, 314/15992.
  • BOA, C. MF, 103/5148.
  • BOA, C. MF, 69/3438.
  • BOA, C. MF, 82/4065.
  • BOA, C. ML, 574/23530.
  • BOA, C.EV, 259/13218.
  • BOA, C.EV, 302/15374.
  • BOA, C.EV, 446/22600.
  • BOA, C.EV, 493/24931.
  • BOA, C.EV, 577/29116.
  • BOA, DH.MKT, 383/289.
  • BOA, EV. MH, 1260/51.
  • BOA, EV. MH, 180/101.
  • BOA, EV. MH, 706/83.
  • BOA, EV. MKT, 2643/69.
  • BOA, EV. ZMT, 245/36.
  • BOA, EV., Defter nr. 27664, s.4.
  • BOA, EV.EMH, 260/68.
  • BOA, EV.HMH.d, nr.7138, s.4.
  • BOA, EV.HMH.SRG, 47/375.
  • BOA, EV.HMH.SRG, 57/232.
  • BOA, EV.HMH.ZMT, 39/82.
  • BOA, EV.MH, 1186/62.
  • BOA, EV.MH, 1929/51.
  • BOA, EV.MH, 2083/91.
  • BOA, EV.MH, 296/54.
  • BOA, EV.MH, 422/108.
  • BOA, EV.MH, 476/12.
  • BOA, EV.MH, 644/83, Tarih 1857.
  • BOA, EV.MKT, 120/ 173, Tarih 1860.
  • BOA, EV.MKT, 1804/21.
  • BOA, EV.MKT, 2373/6.
  • BOA, EV.MKT, 2674/23.
  • BOA, EV.MKT, 3/112.
  • BOA, EV.MKT.CHT, 195/77.
  • BOA, EV.MKT.CHT, 445/14, Tarih 1898.
  • BOA, EV.MKT.CHT, 471/21.
  • BOA, EV.MKT.CHT, 576/125.
  • BOA, EV.MKT.CHT, 598/64, Tarih 1844.
  • BOA, EV.MKT.EVM, 2/71.
  • BOA, IMUF.EHMM, 417/42.
  • BOA, IMUF.EHMM, 784/89.
  • BOA, IMUF.EHMM, 784/89.
  • BOA, İ. MVL, 380/16649.
  • BOA, ML.VRD.TMT.d, Defter nr. 9127.
  • BOA, MVL, 345/132.
  • BOA, MVL, 354/77.
  • BOA, MVL, 551/28.
  • BOA, MVL, 649/4.
  • VGMA, Defter nr. 1047, s.99.
  • VGMA, Defter nr. 1846, s.304.
  • VGMA, Defter nr. 2624, s.93.
  • VGMA, Defter nr. 876, s.311.
  • VGMA, Defter nr.3628, s.370.
  • “Karaca Ahmed”. (2012). Üsküdarlı Meşhurlar Ansiklopedisi. İstanbul, s. 237-240.
  • “Karaca Ahmed”. (2012). Üsküdarlı Meşhurlar Ansiklopedisi. İstanbul, s. 239.
  • Ahmed Cevdet Paşa. (1309). Tarih-i Cevdet, C. XII, Dersaâdet.
  • ARAZ, Nezihe. 1958 Anadolu Evliyaları, İstanbul.
  • Aşıkpaşazâde Tarihi. (1332). İstanbul.
  • BARKAN, Ömer Lütfi. (1942). “Osmanlı İmparatorluğunda Bir İskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler I: İstilâ Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zâviyeler”. Vakıflar Dergisi, S. 2, s. 279-386.
  • BAYAR, Muharrem. (2001). “Arşiv Vesikalarına Göre Ünlü Halk Hekimi Karaca Ahmet Sultan ve Halk Tebabeti”. Kebikeç, S. 12, s. 113-125.
  • ÇAKMAKOĞLU KURU, Alev. (2005). “Ankara Polatlı Karaca Ahmet Köyünde Karaca Ahmet Zaviyesi”. Bilig, S. 35, s. 49-70.
  • ÇETİN, Atillâ. (1981). “İstanbul’daki Tekke, Zaviye ve Hankahlar Hakkında 1199 (1784) Tarihli Önemli Bir Vesika”. Vakıflar Dergisi, S. 13. s. 583-590.
  • DUMA, Abdulhalim. Karaca Ahmet Sultan. sites.google.com/site/ abdulhalimdurma/KaracaAhmetSultan. pdf. Erişim 15.05.2017.
  • Esad Efendi (Sahhaflarşeyhizade Seyyid Mehmed). (2000). Vak‘anüvis Es‘ad Efendi Tarihi (Bâhir Efendi’nin Zeyl ve İlâveleriyle) 1237-1241/1821-1826. İstanbul.
  • Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî. (1999). Evliya Çelebi Seyahatnamesi, C. I. İstanbul.
  • GÜREL, Şevket. (1998). İstanbul Evliyaları. İstanbul.
  • Hacı Bektaş Veli. (1958). Vilâyetnâme. Haz. Abdülbaki Gölpınarlı, İstanbul.
  • Hoca Sâdettin. (1279). Tâcü’t-tevârih, C. II. İstanbul.
  • İLNUR, Miyase. “Karacaahmet Sultan Cemevi’nin Erdoğan ile İmtihanı”. http://www.baskahaber.org/2012/08/ karacaahmet-sultan-cemevinin-erdogan. html. Erişim 15.05.2017.
  • İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 51 Numaralı Sicil (H. 987-988/M. 1579- 1580). (2010). Haz. Rıfat Günalan. Ed. Coşkun Yılmaz, İstanbul.
  • İŞLİ, Necdet. (2001). “Karacaahmet Mezarlığı”. DİA, C.XXIV, İstanbul.
  • Karaca Ahmed Sultan. (1998). İstanbul.
  • KOCADAĞ, Burhan. (1998). Şahkulu Sultan Dergâhı ve İstanbul Tekkeleri. İstanbul.
  • KONYALI, İbrahim Hakkı. (1984). Üsküdar Tarihi, C. II, İstanbul.
  • KUMRU, Gülsün. (2009) Tarih Öğretimi Açısından Sözlü Tarih Yazımı: Karaca Ahmet Dergahı Örneği, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
  • MERMUTLU, Bedri; BOLU, Belgin; BÜYÜKSEÇGİN. (2014). İsmail, Üsküdar Balaban Tekkesi, İstanbul.
  • NOYAN, Bedri. (2002). Bütün Yönleriyle Bektâşîlik ve Alevîlik, C. V, Ankara.
  • OKAN, Aysel. (1968). İstanbul Evliyaları, İstanbul.
  • SABIRLI, Tijen. (2012). Vakfiyesi ve Muhasebe Kayıtları Işığında Nurbanu Atik Valide Sultan Vakfı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul, Türkiye.
  • ŞAHİN, Haşim. (2001). “Karaca Ahmet”. DİA, C. XXIV, İstanbul, s. 374-375.
  • TATLI, Ercan. (2008). Karaca Ahmet Sultan ve Karaca Ahmet Dergahı. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Akademisi. İstanbul, Türkiye.
  • TOSUN, Necdet. (2009). “Karaca Ahmed Hakkında Yeni Bir Kaynak ve Meçhul Kalmış Bilgiler”, Üsküdar Sempozyumu V: Bildiriler, C. II, s. 323-328.
  • ULUÇAY, M. Çağatay. (1940). Saruhanoğulları ve Eserlerine Dair Vesikalar. İstanbul.
  • YAMAN, Mehmet. (1989). Büyük Türk Akıncısı-Evliyası-Hekimi Karaca Ahmed Sultan Hazretleri, İstanbul.
  • YILMAZ, Gülay. (2015). “Bektaşilik ve İstanbul’daki Bektaşi Tekkeleri Üzerine Bir İnceleme”. Osmanlı Araştırmaları (The Journal of Ottoman Studies), S. 45, s. 97-136.
APA Maden F (2017). ÜSKÜDAR KARACA AHMET SULTAN KÜLLİYESİ. , 167 - 216.
Chicago Maden Fahri ÜSKÜDAR KARACA AHMET SULTAN KÜLLİYESİ. (2017): 167 - 216.
MLA Maden Fahri ÜSKÜDAR KARACA AHMET SULTAN KÜLLİYESİ. , 2017, ss.167 - 216.
AMA Maden F ÜSKÜDAR KARACA AHMET SULTAN KÜLLİYESİ. . 2017; 167 - 216.
Vancouver Maden F ÜSKÜDAR KARACA AHMET SULTAN KÜLLİYESİ. . 2017; 167 - 216.
IEEE Maden F "ÜSKÜDAR KARACA AHMET SULTAN KÜLLİYESİ." , ss.167 - 216, 2017.
ISNAD Maden, Fahri. "ÜSKÜDAR KARACA AHMET SULTAN KÜLLİYESİ". (2017), 167-216.
APA Maden F (2017). ÜSKÜDAR KARACA AHMET SULTAN KÜLLİYESİ. Alevilik Araştırmaları Dergisi, 0(14), 167 - 216.
Chicago Maden Fahri ÜSKÜDAR KARACA AHMET SULTAN KÜLLİYESİ. Alevilik Araştırmaları Dergisi 0, no.14 (2017): 167 - 216.
MLA Maden Fahri ÜSKÜDAR KARACA AHMET SULTAN KÜLLİYESİ. Alevilik Araştırmaları Dergisi, vol.0, no.14, 2017, ss.167 - 216.
AMA Maden F ÜSKÜDAR KARACA AHMET SULTAN KÜLLİYESİ. Alevilik Araştırmaları Dergisi. 2017; 0(14): 167 - 216.
Vancouver Maden F ÜSKÜDAR KARACA AHMET SULTAN KÜLLİYESİ. Alevilik Araştırmaları Dergisi. 2017; 0(14): 167 - 216.
IEEE Maden F "ÜSKÜDAR KARACA AHMET SULTAN KÜLLİYESİ." Alevilik Araştırmaları Dergisi, 0, ss.167 - 216, 2017.
ISNAD Maden, Fahri. "ÜSKÜDAR KARACA AHMET SULTAN KÜLLİYESİ". Alevilik Araştırmaları Dergisi 14 (2017), 167-216.