CELALZÂDE MUSTAFA ÇELEBİ’NİN RODOS FETİHNÂMESİ’NDEKİ MANZUMELER HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME

Yıldız, Murat

CELALZÂDE MUSTAFA ÇELEBİ’NİN RODOS FETİHNÂMESİ’NDEKİ MANZUMELER HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME

Murat YILDIZ (* Doç. Dr. Namık Kemal Üniversitesi, FEF Tarih Bölümü, El-mek: muratyildiz@nku.edu.tr)

Turkish Studies (Elektronik)

9 0

Yıl: 2016 Cilt: 11 Sayı: 6 Sayfa Aralığı: 103 - 132 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

CELALZÂDE MUSTAFA ÇELEBİ’NİN RODOS FETİHNÂMESİ’NDEKİ MANZUMELER HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME

Öz:

XVI. yüzyılın önemli devlet adamlarından biri olan Celalzâde Mustafa Çelebi, aynı zamanda bir tarihçidir. Tarih, din, edebiyat ve hukuk alanında eserler yazmış olan müellifin eserlerinden birisi de Rodos'un fethini konu alan fetihnâmesidir. Toplam yedi nüshası bulunan eser, dil ve anlatım bakımından iki gruba ayrılmaktadır. Birinci grup daha sade bir dille ve sefer esnasında kaleme alınmıştır. İkinci grup ise sonraki bir tarihte ve daha sanatlı bir dille yazılmıştır. Bu mensur eserinde Celalzâde girizgah, seferin sebebi, sefer için yapılan hazırlıklar, donanmanın harekete geçmesi, padişahın Rodos'a hareket etmesi, muhasara esnasında alınan diğer yerlerin fethi, Dulkadirli Ali Bey'in isyan etmesi, Rodos Adası ve Kalesini tasvir, kuşatma esnasında şehit düşen askerlerin tavsifi ve Rodos'un fethine düşülen tarihler hususunda toplam 108 beyitlik manzumelere yer vermiştir. Rodos Fetihnamesi'nin özellikle ikinci grubunu oluşturan nüshalarda Celalzade'nin, edebî maharetini yansıtma arzusunu görmek mümkündür. Olayların anlatımında, yer ve kişilerin tasvirini konu alan mensur kısımlarda adeta şiirimsi bir üslup kullanan müellif, eserinde sık sık değişik uzunluktaki manzum parçalara da yer vermiştir. Bir tarihi olayı konu almasına rağmen, müellifinin güçlü kalemi ve edebî yeteneğini yansıtması bakımından Rodos Fetihnamesi sadece bir tarihî eser değil, aynı zamanda bir edebî eser özelliği de taşımaktadır. Dolayısıyla Rodos Fetihnamesi, konu aldığı olay hakkında verdiği ayrıntılı bilgi ile tarihçilerin, dil ve üslubuyla da edebiyat tarihi araştırmacılarının ilgisini hak edecek bir eserdir

Anahtar Kelime:

A REVIEW ON PIECE OF VERSES IN THE FATHNĀME OF RHODES OF DJALĀLZĀDE MUSTAFĀ ČELEBI

Öz:

Djalālzāde Mustafā Čelebi, who was also a historian, one of the important government official in the XVIth century. He was an author who wrote some boks on history, religion, literature and law. The Fathnāme of Rhodes, is one of his book, wrote about conquest of Rhodes. Total works with seven copies, in terms of language and narrative forms are divided into two groups. The first group was written with more simple language and in during battle. The second group was written at a later date and a with colorful language. Djalālzāde used 108 couplet piece of verses in this prose work, for introduction and about the battle reason, the preparations for battle, the movement of the fleet, moving Sultan to Rhodes, the conquest of the other places capture during siege, Dhu'1-Kadrlu Ali Bey's rebellion, delineate Rhodes Island and castle, depicting soldiers who died during the siege and to compose a chronogram to commemorate the date of the conquest of Rhodes. Especially in the second group of volumes of The Conquest Book of Rhodes, Celalzade’s will to express his literary skills can be seen. In detailing of events, describing places and persons in a poetric style, he often used narrative poetry in several longtitude. Although the Conquest Book of Rhodes details a historical event, owing to the literary skills of the writer, the book is also a literary work. In sum, the Conquest Book of Rhodes, in terms of the events -which it details and give information of- it merits attention of historians, with respect to the language and the literary style it merits attention of Literature Historians

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Aka, İ. (1981-1986). Timur’un Ankara Savaşı (1402) Fetihnamesi. Belgeler, XI/15 (1981-1986), 5- 22.
Aksoy, H. (1995). Fetihnâme. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. c. XII, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 470-472.
Aksoy, H. (1997). Tarihî Bir Belge ve Türk-İslam Edebiyatında Bir Tür Olarak Fetihnâmeler. İLAM Araştırma Dergisi, II/2 (1997), 7-20.
Aksoy, H. (2002). Türk Edebiyatı’nda Fetihnameler. Türkler, c. 11, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 800-805.
Atçeken, Z. (1966). Fetih-nâme-i Rodos. Basılmamış Mezuniyet Tezi, nr. 4145. İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
Atsız, Ç.N. (1949). Ahmedî, Dâstân ve Tevârîh-i Mülûk-i Âl-i Osmân, Osmanlı Tarihleri, (Çiftçioğlu N. Atsız, Ed.), içinde (ss. 6-25). İstanbul: Türkiye Yayınevi.
Birinci, N. (1988). Sâlih Hayri, Kırım Zafernâmesi-Hayrâbât, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Çevikel, N. (2000). Kıbrıs Fetihnameleri Hakkında Yeni Bir Gelişme: Avusturya Milli Kütüphanesi (Viyana) Fetihnamesi. Üçüncü Uluslar Arası Kıbrıs Araştırmaları Kongresi (13-17 Kasım 2000), (İsmail Bozkurt, Ed.) içinde (c. 1, ss. 65-86). Gazimağusa: Doğu Akdeniz Üniversitesi Kıbrıs Araştırmaları Merkezi.
Çolak, A. (2015). Bahârî, Fetihnâme-i Üngürüs Adlı Eseri Ve Bu Eserden Hareketle Macaristan Fethinin Edebî-Tarihî Üslupla Anlatılışı, Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 10/4 Winter 2015, p. 373- 408, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7896 ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY.
Decei, A. (1953). Un Fetih-nâme-i Karaboğdan (1538) de Nasuh Matrakçı. 60. Doğum Yılı Münasebetiyle Fuad Köprülü Armağanı, içinde (ss. 113-124). Ankara: Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi.
Demirtaş, F. (2009). Celâl-zâde Mustafa Çelebi, Tabakâtü'l-memâlik ve Derecâtü'l-mesâlik. Basılmamış Doktora Tezi. Erciyes ÜniversitesiSosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
Erdoğru, M.A. (2004). Kanuni Sultan Süleyman’ın Rodos Seferi Ruznamesi. Tarih İncelemeleri Dergisi, XIX/1 (2004), s. 55-71.
Erzi, A.S. (1950). Türkiye Kütüphanelerinde Notlar ve Vesikalar. Belleten, XIV/56 (1950), 595- 647.
Gökbilgin, M.T. (1963). Celâl-zâde. İslam Ansiklopedisi, c. III. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 61-63.
Gül, M. (2013), Kanunî'nin Macaristan Seferine Işık Tutan Bir Eser: Enîsü’l-Guzzât, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/5 Spring 2013, p. 311-319, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, ANKARA-TURKEY.
Gürbüz, M. (2015). Abdî’nin Zafer-nâme’si, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 10/16 (Fall 2015), p. 627-670, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8929, ANKARA-TURKEY.
Karabey, T. (2011). Tarih Düşürme. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. XL, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 80-81.
Karacan, T (1991). Sabit, Zafernâme. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları.
Kerslake, C.J. (1993). Celâlzâde Mustafa Çelebi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. c. VII, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 260-262.
Levend, A.S. (1966). Gazavât-nâmeler ve Mihal-oğlu Ali Bey’in Gazavat nâmesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Lewis, G.L. (1962). The Utility Of Ottoman Fethnames. Historians of Middle East, (B. Lewis-P.M. Holt, Ed.) içinde (ss. 192-196). London: Oxford University.
Lewis, G.L. (1991). Fathnâme. EI (The Encyclopaedia Of Islam-New Edition), c. II, Leiden: E.J. Brill, 839-840.
Ménage, V.L. (1991). Djalâlzâde Mustafa Çelebi. EI (The Encyclopaedia Of Islam-New Edition), c. II, Leiden: E.J. Brill, 400.
Özcan, A. (2000). İdris-i Bitlisî, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. c. XXI. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 485-488.
Özcan, A. (2013). Osmanlı Tarihçiliğine ve Tarih Kaynaklarına Genel Bir Bakış. FSM İlmî Araştırmalar ve İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 1 (2013) Bahar, 271-293.
Pakalın, M.Z. (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. c. I, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Pedani-Fabris, M.P. (1998). Ottoman Fetihnames The Imperial Letters Annoucing A Victory. Tarih İncelemeleri Dergisi, c. 13 (1998), 181-192.
Redford, S. - Leiser, G. (2008). Taşa Yazılan Zafer: Antalya İçkale Surlarındaki Selçuklu Fetihnamesi = Victory in Inscribed The Seljuk Fetihname on The Citadel Walls of Antalya, Turkey (İ. Türkoğlu, Çev.). Antalya: Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü.
TDEA, (1979). Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, c. III, İstanbul: Dergah Yayınları.
Üngün, S. (1965). Vahîd Mahtûmî ve Mora Fetih-nâmesi. Basılmamış Mezuniyet Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
Yıldırım, S. (1998). Kur’ân-ı Hakîm ve Açıklamalı Me’âli. İstanbul: Feza Gazetecilik A.Ş.
Yıldız, M. (2000). Fetih-nâme-i Cezîre-i Rodos. Basılmamış Yüksek Lisans Seminer Ödevi. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
Yıldız, M. (2011). Rodos’un Fetih Günlüğü: Fetih-nâme-i Cezîre-i Rodos. İstanbul: Bayrak Yayınları.
Yıldız, M. (2013). Celalzâde’nin Rodos Fetihnâmesi (inceleme-metin). İstanbul: Libra.
Yücel, Yaşar, Osmanlı Devlet Düzenine Ait Metinler: II. Osman Adına Yazılmış Zafer-nâme, Ankara 1983.

APA	Yıldız M (2016). CELALZÂDE MUSTAFA ÇELEBİ’NİN RODOS FETİHNÂMESİ’NDEKİ MANZUMELER HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME. , 103 - 132.
Chicago	Yıldız Murat CELALZÂDE MUSTAFA ÇELEBİ’NİN RODOS FETİHNÂMESİ’NDEKİ MANZUMELER HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME. (2016): 103 - 132.
MLA	Yıldız Murat CELALZÂDE MUSTAFA ÇELEBİ’NİN RODOS FETİHNÂMESİ’NDEKİ MANZUMELER HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME. , 2016, ss.103 - 132.
AMA	Yıldız M CELALZÂDE MUSTAFA ÇELEBİ’NİN RODOS FETİHNÂMESİ’NDEKİ MANZUMELER HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME. . 2016; 103 - 132.
Vancouver	Yıldız M CELALZÂDE MUSTAFA ÇELEBİ’NİN RODOS FETİHNÂMESİ’NDEKİ MANZUMELER HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME. . 2016; 103 - 132.
IEEE	Yıldız M "CELALZÂDE MUSTAFA ÇELEBİ’NİN RODOS FETİHNÂMESİ’NDEKİ MANZUMELER HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME." , ss.103 - 132, 2016.
ISNAD	Yıldız, Murat. "CELALZÂDE MUSTAFA ÇELEBİ’NİN RODOS FETİHNÂMESİ’NDEKİ MANZUMELER HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME". (2016), 103-132.

APA	Yıldız M (2016). CELALZÂDE MUSTAFA ÇELEBİ’NİN RODOS FETİHNÂMESİ’NDEKİ MANZUMELER HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME. Turkish Studies (Elektronik), 11(6), 103 - 132.
Chicago	Yıldız Murat CELALZÂDE MUSTAFA ÇELEBİ’NİN RODOS FETİHNÂMESİ’NDEKİ MANZUMELER HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME. Turkish Studies (Elektronik) 11, no.6 (2016): 103 - 132.
MLA	Yıldız Murat CELALZÂDE MUSTAFA ÇELEBİ’NİN RODOS FETİHNÂMESİ’NDEKİ MANZUMELER HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME. Turkish Studies (Elektronik), vol.11, no.6, 2016, ss.103 - 132.
AMA	Yıldız M CELALZÂDE MUSTAFA ÇELEBİ’NİN RODOS FETİHNÂMESİ’NDEKİ MANZUMELER HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME. Turkish Studies (Elektronik). 2016; 11(6): 103 - 132.
Vancouver	Yıldız M CELALZÂDE MUSTAFA ÇELEBİ’NİN RODOS FETİHNÂMESİ’NDEKİ MANZUMELER HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME. Turkish Studies (Elektronik). 2016; 11(6): 103 - 132.
IEEE	Yıldız M "CELALZÂDE MUSTAFA ÇELEBİ’NİN RODOS FETİHNÂMESİ’NDEKİ MANZUMELER HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME." Turkish Studies (Elektronik), 11, ss.103 - 132, 2016.
ISNAD	Yıldız, Murat. "CELALZÂDE MUSTAFA ÇELEBİ’NİN RODOS FETİHNÂMESİ’NDEKİ MANZUMELER HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME". Turkish Studies (Elektronik) 11/6 (2016), 103-132.