Türkiye’de Doğal Olarak Yetişen Kum Zambağının (Pancratium maritimum) Farklı Özellikleri ve Önemi#

ÇELİKEL, Fisun Gürsel; demir, sevim

Türkiye’de Doğal Olarak Yetişen Kum Zambağının (Pancratium maritimum) Farklı Özellikleri ve Önemi#

Sevim DEMİR, (Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü, 55220 Atakum/Samsun, Türkiye)

Fisun Gürsel ÇELİKEL (Boş)

Türk Tarım - Gıda Bilim ve Teknoloji dergisi

51 3

Yıl: 2017 Cilt: 5 Sayı: 13 Sayfa Aralığı: 1726 - 1731 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Türkiye’de Doğal Olarak Yetişen Kum Zambağının (Pancratium maritimum) Farklı Özellikleri ve Önemi#

Öz:

Kum zambağı (Pancratium maritimum L.) Türkiye'de doğal olarak yetiştiği bilinen ve kayıt altına alınan tek Pancratium türü olup monokotiledonların bir grubu olan Amaryllidaceae familyasına aittir. P. maritimum L. çok yıllık bir Akdeniz bitkisidir. Ülkemizin kumlu sahillerinde doğal olarak yetişmektedir. Denizin hemen yanında yaşam alanı bulan P. maritimum, doğrudan deniz meltemlerine ve sürekli yüksek hava nemi ile güçlü radyasyona maruz kalan kuraklığa ve tuzluluğa dayanıklı bir bitkidir. Değişikliğe uğramış gövde şeklinde iri soğanlara sahip olan bitki kökleri kum içerisinde ortalama 80 cm derinliğe kadar inmektedir. Kendine döllenen kum zambağı Haziran-Ekim aylarında çiçeklenmektedir. Doğada nadir olarak bulunan kum zambağının doğal yaşam alanları olan sahillerin çoğunun plaj olarak kullanılması, çiçeklerinin koparılması ve soğanlarının toplanması nedeniyle neslinin tehlike altında olduğu bildirilmiştir. Bu geofitin gösterişli ve kokulu beyaz çiçekleriyle peyzaj değeri yüksektir. Süs bitkisi olarak kullanım potansiyelinin yanında gıda, tekstil ve farmakolojide özellikle kanser, Alzheimer, AIDS gibi hastalıkların tedavisinde değerlendiriliyor olması önemini arttırmaktadır. Bu özelliklerin yanında P. maritimum biyoçeşitlilik yönünden de korunması gereken bir türdür. Bu derlemede ülkemizde doğal olarak yayılış gösteren P. maritimum türünün botanik, biyolojik ve tıbbi özellikleri ile süs bitkisi olarak kullanım potansiyeli yanında, türün nesline yönelik tehditlere ve ülkemiz açısından önemine yer verilmiştir.

Anahtar Kelime:

Konular: Biyoloji

Different Properties and Importance of Pancratium maritimum Naturally Grown in Turkey

Öz:

Sea daffodil (Pancratium maritimum L.) is the only known Pancratium species that is naturally grown in Turkey, belongs to the Amaryllidaceae family, a group of monocotyledons. P. maritimum L. is a perennial Mediterranean plant. It grows naturally in the sandy coasts of Tukey. P. maritimum, which finds a living area right next to the sea, is a drought-tolerant plant that is exposed to direct sea breezes and strong radiation with constantly high air humidity. The roots of modified stem bulbs sink down to 80 cm in the sand. The self-fertilized Sea daffodil is flowering in June-October. It was reported that P. maritimum is one of the rare and endangered plants of Turkey because of usage natural habitats of sand lilies as coasts, excessive collection flowers and bulbs. The landscape value of this geophyte is high with white and fragrant flowers. In addition to their potential usage as ornamental plants, their usage in pharmacology especially in the treatment of cancer, Alzheimer and AIDS due to the medical properties of the modified stems and in other related industries increases their importance. It is also important to protect this genetic resource for biodiversity. In this review, botanical, biological and medicinal properties of P. maritimum as well as potential usage as ornamental plant, threats and importance of this species for Turkey were given and discussed.

Anahtar Kelime:

Konular: Biyoloji

Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık

Abbassy M, Gougery O, El-Hamady S, Sholo M. 1998. Insecticidal, acaricidal and synergistic effects of soosan, Pancratium maritimum extracts and constituents. J. Egypt. Soc. Parasitol. 28: 197-205.
Anonim, 2014. http://www.milliyet.com.tr/kum-zambagi-icinseferberlik-aydin-yerelhaber-318080/.
Balestri E, Luccarini G, Cinelli F. 2001. Isolation of Leaf Protoplasts from Pancratium maritimum L. and Two Other Dune Plants: Possible Applications. Journal of Coastal Research 17(1): 188-194.
Balkaya A, Duman İ, Engiz M, Ermiş S, Onus N, Özcan M, Çelikel F, Demir İ, Kandemir D, Özer M. 2015. Bahçe bitkileri tohumluğu üretimi ve kullanımında değişimler ve yeni arayışlar. Türkiye Ziraat Mühendisliği VIII. Teknik Kongresi, Ankara, 12-16 Ocak 2015, TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, 2: 985-1110.
Baytop T. 1984. Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi (Geçmişte ve Bugün). İstanbul Üniversitesi Yayınları: 3255, Eczacılık Fakültesi Yayınları: 40:520 s., İstanbul.
Berkov S, Evstatievaa L, Popov S. 2004. Alkaloids in Bulgarian Pancratium maritimum L. Z. Naturforsch. 59C, 65-69.
Bogdanova Y, Pandova B, Yanev S, Stanilova M. 2009. Biosynthesis Of Lycorine By in vitro Cultures of Pancratium maritimum L. (Amaryllidaceae). Xı Anniversary Scientific Conference. 919-922.
Çelikel FG. 2014. Doğal Çiçek Soğanları Süs Bitkileri Ders Notları, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü, Samsun.
Çelikel FG. 2015. Süs bitkilerinde tohumluk (tohum, fide, fidan, soğan) üretimi ve kullanımı. SÜSBİR Dergisi. (3): 32-33.
De Castro O, Brullo S, Colombo P, Jury S, Luca P, Maio A. 2012. Phylogenetic and biogeographical inferences for Pancratium (Amaryllidaceae), with an emphasis on the Mediterranean species based on plastid sequence data. Botanical Journal of the Linnean Society, 170, 12–28.
Demir Z, Müderrisoğlu H, Aksoy N, Aydın Ş, Uzun S, Özkara H. 2010. Effects of second housing and recreational use on Pancratium maritimum L. population in western Black Sea region of Turkey. Journal of Food, Agriculture & Environment, 8 (2): 8 9 0 - 8 9 4.
Demir C, Vural AF, Yüce E. 2012. Sinop Akliman mevkiindeki kum zambağı (Pancratium maritimum) bitkisinin neslinin devamını tehdit eden unsurların belirlenmesi ve doğal ortamı dışında yetiştirilip sayısının arttırılması. Tubitak 43. Ortaöğretim Öğrencileri araştırma Projeleri Final Yarışması. Sinop Fen Lisesi, Sinop.
Eisikowitch D, Galil J. 1971. Effect of wind on the pollination of Pancratium maritimum L. (Amaryllidaceae) by Hawkmoths (Lepidoptera: Sphingidae). Journal of Animal Ecology, 40 (3): 673-678.
Georgiev V, Ivanov I, Pavlov A. 2010. Obtaining and Selection of Pancratium Maritimum L. In Vitro Cultures with Acetylcholinesterase Inhibitory Action. Biotechnology & Biotechnological Equipment, 24:sup1, 149-154.
Giovino A, Domina G, Bazan G, Campisi P, Scibetta S. 2015. Taxonomy and conservation of Pancratium maritimum (Amaryllidaceae) and relatives in the Central Mediterranean. Acta Botanica Gallica, 162:4, 289-299.
Grassi F, Cazzaniga E, Minuto L, Peccenini S, Barberis G, Basso B. 2005. Evaluation of biodiversity and conservation strategies in Pancratium maritimum L. for the Northern Tyrrhenian Sea. Biodiversity and Conservation, 14: 2159– 2169.
Gümüş C. 2015. Kum zambağı (Pancratium maritimum L.) bitkisinde yapılan araştırmalar üzerinde bir inceleme. Derim, 32 (1) : 89 – 105.
Kanmaz E. 2013 Kum Zambağı (Pancratium maritimum L.)’nın in vivo ve in vitro koşullarda tohumla üretimi üzerine bir çalışma. Adnan Menderes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı.
Kaya E, Erken K, Arı E, Ulun A, Aslay M, Saraç Y, Rastgeldi U, Kesici A. 2009. 105G068 no’lu TÜBİTAK-KAMAG1007 Proje Sonuç Raporu, Bazı Doğal Bitkilerin Kültüre Alınması Yeni Tür ve Çeşitlerin Süs Bitkileri Sektörüne Kazandırılması-I.
Kılınç M, Yuksel S. 1995. Pancratium maritimum L. (Amaryllidaceae) Üzerinde Morfolojik, Anatomik ve Ekolojik Bir Araştırma, Doga. Turk. J. Bot. 19: 309–320.
Korkmaz E, Çelikel FG. 2013. Türkiye Kıyılarında Doğal Yayılış Gösteren Kum Zambağının Korunması ve Kültüre Alınması Üzerine Yapılan Araştırmalar. V. Süs Bitkileri Kongresi. 6-9 Mayıs, Yalova. 855-859.
Korkmaz H, 2016. Kızılırmak Deltası Çalışma Grubu. http://www.milliyet.com.tr/kizilirmak-deltasi-nin-3-beyazgulu-samsun-yerelhaber-1223992/. Erişim Tarihi: 6 Mart 2016.
Nikopoulos D, Alexopoulos AA. 2008. In vitro propagation of an endangered medicinal plant: Pancratium maritimum L. Journal of Food, Agriculture & Environment. 6(2):393-398.
Resmigazete, 2017. Doğal çiçek soğanları ihracat tablosu, http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/01/20160117- 2.htm.
Sanaa A, Fadhel NB. 2010. Genetic diversity in mainland and island populations of the endangered Pancratium maritimum L. (Amaryllidaceae) in Tunisia. Scientia Horticulturae. 125:740-747.
Sanaa A, Boulila A, Bejaoui A, Boussaid M, Fadhel NB. 2012. Variation of the chemical composition of floral volatiles in the endangered Tunisian Pancratium maritimum L. populations (Amaryllidaceae). Industrial Crops and Products. 40:312– 317.
Sanaa A, Boulila A, Boussaid M, Fadhel NB. 2013. Alginic acid and derivatives, new polymers from the endangered Pancratium maritimum L. Industrial Crops and Products. 44:290-293.
Sciandrello S, Guglielmo A, Spampinato G. 2014. Spatial patterns and floristic composition of plant communities in coastal salt marshes of southeastern Sicily (Italy). Acta botanica Gallica. 161(2):99–109.
Soltan M, Hamed AR, Hetta MH, Hussein AA. 2015. Egyptian Pancratium maritimum L. flowers as a source of antiAlzheimer’s agents. Bulletin of Faculty of Pharmacy, Cairo University. 53:19-22.
Sur-Altıner D, Gürkan E, Mutlu G, Tuzlacı E, Ang O. 1999. The antifungal activity of Pancratium maritimum. Fitoterapia, 70:187-189.
Şener B, Konukol S, Kruk C, Pandit U. 1994. Alkaloids of Amaryllidaceae. II. Alkaloids of crinine class from Pancratium maritimum. J. Chem. Soc. Pak. 16:275-279.
Şener B, Konukol S, Kruk C, Pandit U. 1998. Alkaloids of Amaryllidaceae. III. Alkaloids from the bulbs of Pancratium maritimum. Nat. Prod. Sci. 4: 148-152.
Yavuz K. 2011. Önemli Bir Doğa Alanı: Kızılırmak Deltası, Samsun Sempozyumu, Samsun.
Yousseff D. 1999. Further alkaloids from the flowers of Pancratium maritimum. Pharmazie 54: 535-537.
Zahreddine H, Clubbe C, Baalbaki R, Ghalayini A, Talhouk SN. 2004. Status of native species in threatened Mediterranean habitats: the case of Pancratium maritimum L. (sea daffodil) in Lebnon. Biological Conservation 120:11–18.

APA	demir s, ÇELİKEL F (2017). Türkiye’de Doğal Olarak Yetişen Kum Zambağının (Pancratium maritimum) Farklı Özellikleri ve Önemi#. , 1726 - 1731.
Chicago	demir sevim,ÇELİKEL Fisun Gürsel Türkiye’de Doğal Olarak Yetişen Kum Zambağının (Pancratium maritimum) Farklı Özellikleri ve Önemi#. (2017): 1726 - 1731.
MLA	demir sevim,ÇELİKEL Fisun Gürsel Türkiye’de Doğal Olarak Yetişen Kum Zambağının (Pancratium maritimum) Farklı Özellikleri ve Önemi#. , 2017, ss.1726 - 1731.
AMA	demir s,ÇELİKEL F Türkiye’de Doğal Olarak Yetişen Kum Zambağının (Pancratium maritimum) Farklı Özellikleri ve Önemi#. . 2017; 1726 - 1731.
Vancouver	demir s,ÇELİKEL F Türkiye’de Doğal Olarak Yetişen Kum Zambağının (Pancratium maritimum) Farklı Özellikleri ve Önemi#. . 2017; 1726 - 1731.
IEEE	demir s,ÇELİKEL F "Türkiye’de Doğal Olarak Yetişen Kum Zambağının (Pancratium maritimum) Farklı Özellikleri ve Önemi#." , ss.1726 - 1731, 2017.
ISNAD	demir, sevim - ÇELİKEL, Fisun Gürsel. "Türkiye’de Doğal Olarak Yetişen Kum Zambağının (Pancratium maritimum) Farklı Özellikleri ve Önemi#". (2017), 1726-1731.

APA	demir s, ÇELİKEL F (2017). Türkiye’de Doğal Olarak Yetişen Kum Zambağının (Pancratium maritimum) Farklı Özellikleri ve Önemi#. Türk Tarım - Gıda Bilim ve Teknoloji dergisi, 5(13), 1726 - 1731.
Chicago	demir sevim,ÇELİKEL Fisun Gürsel Türkiye’de Doğal Olarak Yetişen Kum Zambağının (Pancratium maritimum) Farklı Özellikleri ve Önemi#. Türk Tarım - Gıda Bilim ve Teknoloji dergisi 5, no.13 (2017): 1726 - 1731.
MLA	demir sevim,ÇELİKEL Fisun Gürsel Türkiye’de Doğal Olarak Yetişen Kum Zambağının (Pancratium maritimum) Farklı Özellikleri ve Önemi#. Türk Tarım - Gıda Bilim ve Teknoloji dergisi, vol.5, no.13, 2017, ss.1726 - 1731.
AMA	demir s,ÇELİKEL F Türkiye’de Doğal Olarak Yetişen Kum Zambağının (Pancratium maritimum) Farklı Özellikleri ve Önemi#. Türk Tarım - Gıda Bilim ve Teknoloji dergisi. 2017; 5(13): 1726 - 1731.
Vancouver	demir s,ÇELİKEL F Türkiye’de Doğal Olarak Yetişen Kum Zambağının (Pancratium maritimum) Farklı Özellikleri ve Önemi#. Türk Tarım - Gıda Bilim ve Teknoloji dergisi. 2017; 5(13): 1726 - 1731.
IEEE	demir s,ÇELİKEL F "Türkiye’de Doğal Olarak Yetişen Kum Zambağının (Pancratium maritimum) Farklı Özellikleri ve Önemi#." Türk Tarım - Gıda Bilim ve Teknoloji dergisi, 5, ss.1726 - 1731, 2017.
ISNAD	demir, sevim - ÇELİKEL, Fisun Gürsel. "Türkiye’de Doğal Olarak Yetişen Kum Zambağının (Pancratium maritimum) Farklı Özellikleri ve Önemi#". Türk Tarım - Gıda Bilim ve Teknoloji dergisi 5/13 (2017), 1726-1731.