Yıl: 2017 Cilt: 27 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 139 - 169 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

OSMANLI TOPLUM HAYATINDAN BEYİTLERE YANSIYAN BİRKAÇ ÖRNEK

Öz:
Yüzyılların birikimiyle şekillenen belirli bir sanat anlayışı içerisinde kesin kuralları çerçevelenmiş, aşinası olmayanlarca kapalı bir kutu olarak addedilen klasik Türk şiiri beyitleri, toplum hayatıyla ilgili pek çok malumatı da ihtiva etmektedir. Bu malumatlar âdet ve gelenekler, inanışlar, ticarî ve askerî hayat, günlük hayatta kullanılan kimi eşyalar, doğa sahneleri, tasavvufî gelenek gibi akla gelebilecek her türlü unsur ile ilgili olabilmektedir. Beyitlerdeki sosyal hayat unsurlarının tespitinde kimi zaman elimizdeki sözlükler yetersiz kalabilmektedir. Beyitlerde geçen günlük hayat veya sosyal yaşama dair kimi kavramların anlaşılması için sözlükler dışında başka kaynaklara müracaat etmek gerekmektedir. Bu kaynaklar arasında klasik Türk edebiyatı araştırmaları çerçevesinde yapılan metin şerhi, metin tahlili çalışmaları, beyitlerdeki kavram ve terimlerin açıklamalarını da içermesi bakımından oldukça önemlidir. Son yıllarda klasik Türk şiirinin toplum hayatıyla ilgisi üzerine hazırlanmış çalışmalarda da sosyal hayata ilişkin kavram, terim ve tabirler üzerine bilgiler verilmektedir. Çalışmamızda da toplum hayatının çeşitli alanlarına dair detay niteliğindeki kavram ve terimler geniş bir yelpazede seçilen beyitler çerçevesinde açıklanmıştır. Klasik Türk edebiyatı şairlerinin çevrelerini ne kadar iyi gözlemledikleri; duygu, düşünce ve hayallerini ifade ederken, söz hünerlerini sergilerken yaptıkları gözlemlerden ne derece istifade ettiklerinin gösterilmesi amaçlanmıştır
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih Din Bilimi Kültürel Çalışmalar Edebiyat Sanat Edebi Teori ve Eleştiri

SOME EXAMPLES REFLECTING FROM COUPLETS IN OTTOMAN’S SOCIAL LIFE

Öz:
The classical Turkish poetry couplets, which have been formed out of the accumulations of centuries framed by the precise principles of a certain art and aesthetic perception and attributed as “a closed book” who are unfamiliar with them, are embedded with lots of daily features. These features can be about such attributes as conventions, belief, business life, some objects utilized in daily life, sceneries of nature and conventions of tasawwuf and of any features that may recur to mind. In the determination of the social life features in the couplets, the dictionaries under hand may at times prove to be insufficient. It is necessary to consult to sources other than dictionaries to understand some of the terms particularly belonging to daily life or social life. Among these sources, text annotations made within the frame of classical Turkish literature researches, studies of text analyses are considerably significant since they also include the meaning of concepts and terms in the couplets. Moreover, in the studies, which have been recently prepared about the effect of classical Turkish poetry on social life, concepts, terms and expression about social life are explained. In the study, too, concepts and terms, which are in the sense of details from the scenery of social life are tried to be explained in the context of couplets chosen from a wide variety of collection. By way of the study, it is also aimed to demonstrate how well classical Turkish poets observe their environments and to what degree they are benefitting from their observations while expressing their feelings, thoughts and imaginations and displaying their skills
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih Din Bilimi Kültürel Çalışmalar Edebiyat Sanat Edebi Teori ve Eleştiri
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • AKPINAR, Şerife, Âgâh (Semerkandî-i Âmidî) Divan, Kültür ve Turizm Bakanlığı (e-kitap), http://ekitap.kulturturizm.gov.tr, (e.t. 25.11.2016)
  • ANDREWS, Walter, Şiirin Sesi, Toplumun Şarkısı, (çev.) Tansel Güney, İletişim Yayınları, İstanbul, 2012.
  • ARSLAN, Mehmet, Antepli Aynî Divanı, Kitabevi Yay. İstanbul, 2004.
  • AVŞAR, Ziya, Revanî Divanı, Kültür ve Turizm Bakanlığı (e-kitap) http://ekitap. kulturturizm.gov.tr/ (e.t. 22.07.2014)
  • AVŞAR, Ziya, Edirneli Nazmî ve Türkî-i Basît, Sebat Ofset Matbaacılık, Konya, 2007.
  • AYDEMİR, Yaşar, Behiştî Dîvânı, Kültür ve Turizm Bakanlığı (e-kitap), http://ekitap. kulturturizm.gov.tr, (e.t. 05.10.2016)
  • BANARLI, Nihad Sami, Şiir ve Edebiyat Sohbetleri 2, Kubbealtı, İstanbul, 1982.
  • BAŞPINAR, Fatih, Beyânî Divan (İnceleme-Metin), Kültür ve Turizm Bakanlığı (e-kitap), http://ekitap.kulturturizm.gov.tr, (e.t. 25.11.2016)
  • BEKTAŞ, Ekrem, Muvakkit-zâde Muhammed Pertev Divanı, Kültür ve Turizm Bakanlığı (e-kitap), http://ekitap.kulturturizm.gov.tr, (e.t. 20.11.2016)
  • BİLGE, Murat, Günehkâr Divanı, (Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi), Kocaeli, 2008.
  • BİRİNCİ, Nejat, Edebiyat Üzerine İncelemeler, Kitabevi, İstanbul, 2000.
  • CİLACI, Osman, “Dua”, TDVİA, c. 9, 1994, s. 529-530.
  • ÇAVUŞOĞLU, Mehmed - TANYERİ, M. Ali, Hayretî Dîvanı, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1981.
  • ÇAVUŞOĞLU, Mehmed, Helâkî Dîvanı, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1982.
  • ÇAVUŞOĞLU, Mehmed-TANYERİ, M. Ali, Zâtî Divanı, c. III, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay. 1987.
  • ÇELEBİOĞLU, Âmil, “Fuzûlî’nin Bir Beyti Üzerinde Bazı Düşünceler”, Osmanlı Araştırmaları VII-VIII, İstanbul, 1988, s. 199-210.
  • DİLÇİN, Cem, “Türk Kültürü Kaynağı Olarak Divan Şiiri”, Türk Dili, sa. 571, 1999, s. 618-626.
  • DOĞAN, M. Nur, Eski Şiirin Bahçesinde, Alternatif Yay., İstanbul, 2005.
  • ERDOĞAN, Mustafa, Kabûlî İbrahim Efendi, Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı (İnceleme-tenkitli metin-dizin), (Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara, 2008.
  • ERDOĞAN, Mustafa, Bursalı Rahmî ve Divanı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, (e-kitap) http://ekitap.kulturturizm.gov.tr, (e.t. 24.11.2016)
  • ERSOY, Ersen, II. Bayezid Devri Şâirlerinden Münîrî Hayatı, Eserleri ve Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin), Kültür ve Turizm Bakanlığı, (e-kitap) http://ekitap. kulturturizm.gov.tr, (e.t. 04.11.2016)
  • ERÜNSAL, İsmail E, The Life and Works of Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi, With A Critical Edition of His Dîvân, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay. 1983.
  • FAYDA, Mustafa, “Atâ”, TDVİA, c. 4, İstanbul, s. 33.
  • GÖLPINARLI, Abdülbâki, Mevlevî Adâb ve Erkânı, Yeni Matbaa, İstanbul, 1963.
  • GÖLPINARLI, Abdülbâki, Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri, İnkılâp ve Aka Kitabevleri, İstanbul, 1977.
  • GÜRGENDERELİ, Müberra, Mostarlı Hasan Ziyâ’î Divanı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, (e-kitap) http://ekitap.kulturturizm.gov.tr, (e.t. 08.12.2016)
  • İNANÇER, Ömer Tuğrul, “Osmanlı Tarihihde Sûfîlik Âyin ve Erkânları”, Osmanlı Toplumunda Tasavvuf ve Sufiler, (Ed.) Ahmet Yaşar Ocak, Türk Tarih Kurumu, İstanbul, 2014.
  • İSEN, Mustafa, Usûlî Divanı. Akçağ Yayınları, Ankara, 1990.
  • İSEN, Mustafa, Şeyhî Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara, 2013.
  • KAÇALİN, Mustafa S., Âhî Dîvânı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, (e-kitap) http:// ekitap.kulturturizm.gov.tr, (e.t. 24.11.2016)
  • KAÇAR, Mücahit, İbni Kemâl Dîvânı’nın İncelenmesi, (İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul, 2010.
  • KARAHAN, Abdulkadir, Eski Türk Edebiyatı İncelemeleri, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay. İstanbul, 1980.
  • KARAVELİOĞLU, Murat A., Şem’i Divan, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2014.
  • KARAYAZI, Nurgül, 17. Yüzyıl Şâiri Ahmed Yârî ve Dîvân’ı (İnceleme-Metin), (Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul, 2012.
  • KAYA, Hasan, Âsaf Divanı, (Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul, 2009.
  • KEKLİK, Murat, Üsküplü İshak Çelebi: Divan [Metin-Çeviri-Açıklamalar- Dizin], Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), Bişkek, 2014.
  • KEMİKLİ, Bilal, “Divan Şiirinde Hastalık ve Tedavi”, Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, c. 16, sa. 1, 2007, s. 19-36.
  • KIRBIYIK, Mehmet, Kâtib-zâde Sâkıb Dîvânı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, (e-kitap) http://ekitap.kulturturizm.gov.tr, (e.t. 16.10.2016)
  • KOÇAK, Fatma, Fâik Mahmud ve Dîvânı, (Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2006.
  • KÖKSAL, M. Fatih, “Divan Şiirinde Okçuluk Terimleri”ne Ekler, Türklük Bilimi Araştırmaları, sa. 10, s. 235-254.
  • KUFACI, Osman, Adnî Divanı ve Adnî Divanında Benzetmeler, (İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 2006.
  • KURTOĞLU, Orhan “Klasik Türk Şiirinde Saçı Geleneği”, Millî Folklor, sa. 81, 2009, s. 88-99.
  • KUTLAR, Fatma Sabiha, Arpaemîni-zâde Mustafa Sâmî Dîvânı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, (e-kitap) http://ekitap.kulturturizm.gov.tr, (e.t. 16.10.2016)
  • KÜÇÜK, Sabahattin, Bâkî Divanı Tenkitli Basım, TDK Yayınları, Ankara, 1986.
  • MACİT, Muhsin, Nedîm Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara, 1997.
  • MENGİ, Mine, Mesîhî Dîvânı, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara, 1995.
  • MERMER, Ahmet, Kütahyalı Rahîmî ve Dîvânı, Sahhaflar Kitap Sarayı, İstanbul, 2004.
  • ONAY, Ahmet Talat, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, (Haz. Cemal Kurnaz), TDV Yayınları, Ankara, 1993.
  • ÖSEN, Serdar, “Osmanlı Devleti’nde Mevlevî Olmayanların Sikke Giymesine Karşı Alınan Önlemler”, Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, vol. 2, no. 1, March, Karabük, 2013, s. 342-352.
  • ÖZGERİŞ, Mutlu Melis, XVIII. Yüzyıl Divan Şiirinde Hat Malzemeleri, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 2014, s. 167-193.
  • ÖZKAN, Ömer, Divan Şiirinin Penceresinden Osmanlı Toplum Hayatı, Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2007.
  • ÖZYILDIRIM, Ali Emre, Hamdullah Hamdî Divanı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, (e-kitap) http://ekitap.kulturturizm.gov.tr, (e.t. 26.11.2016).
  • PAKALIN, M. Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, c. I, II, III, MEB Yayınları, İstanbul, 2004.
  • SARAÇ, M. A. Yekta, Emrî Dîvânı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, (e-kitap) http:// ekitap.kulturturizm.gov.tr, (e.t.16.01.2017)
  • SEFERCİOĞLU, Mustafa Nejat, “Divan Şiirinin Gerçek Hayatla Bağlantısı”, Türkler Ansiklopedisi, c.11, Yeni Türkiye Yay. Ankara, 2002, s. 664-681.
  • SERİN, Muhiddin, Hat Sanatı ve Meşhur Hattatlar, Kubbealtı Neşriyatı, İstanbul, 1999.
  • ŞAHİN, Kürşat Şamil, “Sevgilinin Güzellik Unsurlarından Saç ve Saçın Âşık Üzerindeki Etkisi”, Turkish Studies, Volume 6/3 Summer, 2011, s. 1863.
  • ŞEMSEDDİN SAMİ, Kâmûs-i Türkî, Kapı Yayınları, İstanbul, 2004, s. 356, 954.
  • ŞEN, Fatma Meliha, “Eski Türk Edebiyatında Sosyal Hayat Çalışmaları” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, c. 5, sa. 9, 2007, s. 467-506.
  • ŞENTÜRK, A. Atillâ, “Klâsik Osmanlı Edebiyatı Işığında Eski Âdetler ve Günlük Hayattan Sahneler”, Türk Dili, sa. 495, 1993, s. 175-188.
  • ŞENTÜRK, Ahmet Atillâ, “Klasik Osmanlı Edebiyatında Tipler”, Osmanlı Araştırmaları XV, İstanbul, 1995, s. 1-91.
  • ŞENTÜRK, Ahmet Atillâ, “Manzum Metinler Işığında Bir Kalender Dervişinin Profili”, Turkish Studies, Volume 10/8 Spring, 2015, s. 141-220.
  • TARLAN, Ali Nihad, Zâtî Divanı, C I, İstanbul Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1967.
  • TARLAN Ali Nihad, Zâtî Divanı, C II, İstanbul Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1970.
  • TARLAN, Ali Nihat, Ahmed Paşa Divanı, Akçağ Yayınevi, Ankara, 1992.
  • TARLAN, Ali Nihat, Necatî Beg Divanı, İstanbul: MEB Yayınları, 1992.
  • TİETZE, Andreas, Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı, C I, Simurg, İstanbul- Wien, 2002.
  • TULUM, Mertol, 17. Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı, TDK Yay. Ankara, 2011.
  • TULUM, Mertol, TANYERi, M. A., Nev’î Divanı, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1977.
  • TURAN, Lokman, Yenişehirli Avnî Bey Divanı’nın Tahlili (Tenkitli Metin), Encümen-i Şuara ve Batı Tesirinde Gelişen Türk Edebiyatına Geçiş, (Atatürk Ünv. Yayımlanmamış Doktora Tezi) Erzurum, 1998.
  • UZ, Özkan, Sabri Divanı, (Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi), Van, 2009.
  • UZUN, Süreyya, Üsküdarlı Aşkî Divanı Tenkitli Metin, Nesre Çeviri ve 16. yy. Osmanlı Hayatının Divandaki Yansımaları, (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 2011.
  • ÜNLÜ, Osman, “Klasik Türk Şiirinde Mum Makası: Mıkrâz”, Littera Turca, vol.3, issue: 1, Winter 2017, s. 321-329.
  • ÜST, Sibel, Edirneli Nazmî Dîvânı (İnceleme-Metin), Kültür ve Turizm Bakanlığı, (e-kitap), http://ekitap.kulturturizm.gov.tr, (e.t. 05.01.2017)
  • YAVUZ, Hilmi, “Divan Şiiri, Simgeci Bir Şiir mi?”, Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler, (Haz. Mehmet Kalpaklı), İstanbul, YKY, 1999, s. 261.
  • YAZICI, Gülgün Erişen, Edirneli Kâmî ve Dîvânı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, (e-kitap) http://ekitap.kulturturizm.gov.tr, (e.t. 21.12.2016)
  • YEKBAŞ, Hakan, Sehî Bey Divanı, Kitabevi Yay. İstanbul, 2010.
  • YEKBAŞ, Hakan, “Klasik Türk Şiirinde Bazı Halk İnanışları”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, c. 20, sa. 1, Elazığ, 2010, s. 155-184.
  • YENİTERZİ Emine, “Divan Şiirinde Sağlık ve Hastalıklarla İlgili Bazı Hususlar”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1998, s.87-103.
  • YILDIRIM, Hafsanur, “Divan Şairlerine Göre Burçlar”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, c. 8, sa. 41, Aralık 2015, s. 340-353.
  • YILDIZ, Ali, 18. Yüzyıl Şairlerinden Ferhad Paşa Divanı, (Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 2006.
  • YILMAZ, Ozan, 16. Yüzyıl Şârihlerinden Sûdî-i Bosnevî ve Şerh-i Gülistân’ı, (Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayımlamamış Doktora Tezi), İstanbul, 2008.
  • YÜCEL, Ünsal, Türk Okçuluğu, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay., Ankara, 1999.
  • ZÜLFE, Ömer, Şiirin İzinde Sözün Gölgesinde, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul, 2001.
  • http://www.avrasyasporbirligi.com/using/extensions/components/content-component/ article-category-list (e.t. 18.01.2017)
  • http://www.sanatpenceresi.com/semer-ve-kaybolan-semercilik/ (e. t. 18.01.2017)
APA KEKLIK M (2017). OSMANLI TOPLUM HAYATINDAN BEYİTLERE YANSIYAN BİRKAÇ ÖRNEK. , 139 - 169.
Chicago KEKLIK MURAT OSMANLI TOPLUM HAYATINDAN BEYİTLERE YANSIYAN BİRKAÇ ÖRNEK. (2017): 139 - 169.
MLA KEKLIK MURAT OSMANLI TOPLUM HAYATINDAN BEYİTLERE YANSIYAN BİRKAÇ ÖRNEK. , 2017, ss.139 - 169.
AMA KEKLIK M OSMANLI TOPLUM HAYATINDAN BEYİTLERE YANSIYAN BİRKAÇ ÖRNEK. . 2017; 139 - 169.
Vancouver KEKLIK M OSMANLI TOPLUM HAYATINDAN BEYİTLERE YANSIYAN BİRKAÇ ÖRNEK. . 2017; 139 - 169.
IEEE KEKLIK M "OSMANLI TOPLUM HAYATINDAN BEYİTLERE YANSIYAN BİRKAÇ ÖRNEK." , ss.139 - 169, 2017.
ISNAD KEKLIK, MURAT. "OSMANLI TOPLUM HAYATINDAN BEYİTLERE YANSIYAN BİRKAÇ ÖRNEK". (2017), 139-169.
APA KEKLIK M (2017). OSMANLI TOPLUM HAYATINDAN BEYİTLERE YANSIYAN BİRKAÇ ÖRNEK. Türkiyat Mecmuası, 27(1), 139 - 169.
Chicago KEKLIK MURAT OSMANLI TOPLUM HAYATINDAN BEYİTLERE YANSIYAN BİRKAÇ ÖRNEK. Türkiyat Mecmuası 27, no.1 (2017): 139 - 169.
MLA KEKLIK MURAT OSMANLI TOPLUM HAYATINDAN BEYİTLERE YANSIYAN BİRKAÇ ÖRNEK. Türkiyat Mecmuası, vol.27, no.1, 2017, ss.139 - 169.
AMA KEKLIK M OSMANLI TOPLUM HAYATINDAN BEYİTLERE YANSIYAN BİRKAÇ ÖRNEK. Türkiyat Mecmuası. 2017; 27(1): 139 - 169.
Vancouver KEKLIK M OSMANLI TOPLUM HAYATINDAN BEYİTLERE YANSIYAN BİRKAÇ ÖRNEK. Türkiyat Mecmuası. 2017; 27(1): 139 - 169.
IEEE KEKLIK M "OSMANLI TOPLUM HAYATINDAN BEYİTLERE YANSIYAN BİRKAÇ ÖRNEK." Türkiyat Mecmuası, 27, ss.139 - 169, 2017.
ISNAD KEKLIK, MURAT. "OSMANLI TOPLUM HAYATINDAN BEYİTLERE YANSIYAN BİRKAÇ ÖRNEK". Türkiyat Mecmuası 27/1 (2017), 139-169.