Okul Öncesi Öğretmenlerinin Mesleki Haz Düzeylerinin Açıklanmasında Mesleki Benlik Saygısı ve Rol Fazlası Davranışların Rolünün Yapısal Eşitlik Modeliyle İncelenmesi

BOZALİ, Sakine; CAMADAN, Fatih

Okul Öncesi Öğretmenlerinin Mesleki Haz Düzeylerinin Açıklanmasında Mesleki Benlik Saygısı ve Rol Fazlası Davranışların Rolünün Yapısal Eşitlik Modeliyle İncelenmesi

Sakine BOZALİ, (Ministry of National Education, Rize, Turkey)

Fatih CAMADAN (Recep Tayyip Erdoğan University, Rize, Turkey)

Başkent University Journal of Education

14 4

Yıl: 2018 Cilt: 5 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 27 - 39 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Okul Öncesi Öğretmenlerinin Mesleki Haz Düzeylerinin Açıklanmasında Mesleki Benlik Saygısı ve Rol Fazlası Davranışların Rolünün Yapısal Eşitlik Modeliyle İncelenmesi

Öz:

Bu araştırmada okul öncesi öğretmenlerinin mesleki haz düzeylerinin açıklanmasında, mesleki benlik saygısı ve rol fazlası davranışların rolünü ortaya koymak amaçlanmıştır. Araştırmanın verileri; Mesleki Benlik Saygısı Ölçeği, Rol Fazlası Davranışlar Ölçeği (Öğretmen Formu) ve Mesleki Haz Ölçeği ile toplanmıştır. Araştırmanın amacı doğrultusunda Yapısal Eşitlik Modellemesi (YEM) çerçevesinde modeller oluşturulmuş ve bu modellere ilişkin geliştirilen hipotezler test edilmiştir. Araştırma; Artvin, Bayburt, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize, Trabzon il merkezleri ile ilçe ve köylerde yer alan, bağımsız anaokulları ve ilköğretime bağlı anasınıflarında çalışan 320 okul öncesi öğretmeniyle gerçekleştirilmiştir. Araştırmada okul öncesi öğretmenlerinin mesleki benlik saygılarının ve rol fazlası davranışlarının mesleki haz düzeylerini ve mesleki benlik saygılarının rol fazlası davranışlarını olumlu yönde açıkladığı sonuçlarına ulaşılmıştır. Bu sonuçlar, mesleki haz düzeyi üzerinde mesleki benlik saygısı ve rol fazlası davranışların etkili olduğunu göstermektedir. Araştırma sonuçlarına dayalı olarak öğretmenlere ve araştırmacılara yönelik önerilere yer verilmiştir

Anahtar Kelime:

Konular: Eğitim, Eğitim Araştırmaları Aile Çalışmaları

Examining the Role of Vocational Self-Esteem and Extra Role Behaviours with Structural Equation Modeling to Explain the Level of Work Satisfaction of the Preschool Teachers

Öz:

In this research, it is aimed to identify the role of vocational self-esteem and extra role behaviours to explain pre-school teachers' level of work satisfaction. The data were gathered through Vocational Self-Esteem Scale, Extra Role Behaviours Scale (Teacher Form) and Work Satisfaction Scale. In parallel with the reserach questions, the models were formed within the scope of structural equation modelling (SEM) and the hypothesis relating to these models were tested. The participants of the research were 320 preschool teachers working in independent pre-schools and pre-schools belonging to a primary school located in Artvin, Bayburt, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize, Trabzon city centres, districts and villages. The results indicated that pre-school teacher’s vocational self-esteem and extra role behaviours affect their work satisfaction in positive way, and extra role behaviours affect vocational self-esteem in positive way, too. These results revealed that there is an influence of vocational self-esteem and extra role behaviours on the level of work satisfaction. Based on findings of the research, the suggestions for teachers and researchers were provided

Anahtar Kelime:

Konular: Eğitim, Eğitim Araştırmaları Aile Çalışmaları

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Aktay, A.,& Ekşi, H. (2009). Yönetici ve öğretmenlerin değer tercihleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. İş Ahlakı Dergisi, 2(3), 19-65.
Arıcak, T. (1999). Grupla psikolojik danışma yoluyla benlik ve mesleki benlik saygısının geliştirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
Avşaroğlu, S., Deniz, M. E., & Kahraman, A. (2005). Teknik öğretmenlerde yaşam doyumu iş doyumu ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 115-129. Aydın, U. (2003). İş hukuku açısından işçinin bilgi uçurması (whistleblowing). Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 79-100.
Baloğlu, N., Karadağ, E., Çalışkan, N., & Korkmaz, T. (2006). İlköğretim öğretmenlerinin mesleki benlik saygısı ve iş doyumları arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 345-358.
Barış, D. A. (2002). Müzik eğitimi alan ve almayan lise öğrencilerinin benlik tasarımı düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. http://dergipark.ulakbim.gov.tr adresinden 22.01.2017 tarihinde edinilmiştir.
Bateman, T. S. &Organ, D. W. (1983). Job satisfaction and good soldier: the relation between affect and employee citizenship. Academy of Management Journal, 26 (4), 587–595.
Cingi, A. (2015). Örgütsel vatandaşlık davranışı ve iş tatmini ilişkisine yönelik bir araştırma(Yüksek Lisans Tezi).https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
Çeliköz, N., & Çetin, F. (2004). Anadolu öğretmen lisesi öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarını etkileyen etmenler. Millî Eğitim Dergisi, 162, 136-145.
Çetin, F.,& Fıkırkoca, A. (2010). Rol ötesi olumlu davranışlar kişisel ve tutumsal faktörlerle öngörülebilir mi? Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi, 65(4), 41-66.
Demir, G. (2015). Öğretmenlerin sergiledikleri rol fazlası davranışlar ve bireysel değerler ile ilişkisi (Yüksek Lisans Tezi).https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
Demir, V., Gürsoy, F.,& Ada, Ş. (2011). Okulöncesi öğretmen adaylarının mesleki benlik saygılarının incelenmesi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 597-614.
Dikmen, A. A. (1995), İş doyumu ve yaşam doyumu ilişkisi. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 50 (3), 120-123.
Dilmaç, B., & Ekşi, H. (2012). Öğretmenlerin sahip oldukları değerlerin ve özgeci davranışlarının mesleki benlik saygısı açısından incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 10(23), 65-82.
Erdoğan, O. (2013). İlköğretim öğretmenlerinin öz yeterlik ve başarı algılarında yordayıcı olarak akademik iyimserlik, umut ve mesleki haz (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
Friedman, I. A. & Farber, B. A. (1992). Professional self-concept as a predictor of teacher burnout. The Journal of Educational Research, 86(1), 28-35.
Glotova, G. & Wilhelm, A. (2014) Teacher’s self-concept and self-esteem in pedagogical communication. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 132, 509-514.
Gökçe, A.T. (2014). Öğretmenlerin farklı bilgi uçurma tercihlerinde belirleyici olan değer yönelimleri, Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,4(2), 1-11.
Gömleksiz, M. N., & Serhatlıoğlu, B. (2013). Okul öncesi öğretmenlerinin öz-yeterlik inançlarina ilişkin görüşleri. Electronic Turkish Studies, 8(7), 201-221.
Gündem, F. (2009). İlköğretim okulu öğretmenlerinin motivasyon, mesleki benlik saygısı ve mesleğe yönelik yetkinlik duygusu algıları arasındaki etkileşim (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
Hoy, W. K., & Tarter, C. J. (2011). Positive psychology and educational administration: An optimistic research agenda. Educational Administration Quarterly, 47(1), 427- 447.
Jan, F. & Khan, I., Khan, S., Khan, M., N., & Saif, N. (2015). The factors affecting teachers’ self-esteem in the higher educational institutions. Research on Humanities and Social Sciences, 5(9), 132-136.
Judge, T. A., & Bono, J. E. (2001). Relationship of core self-evaluations traits—self-esteem, generalized self-efficacy, locus of control, and emotional stability—with job satisfaction and job performance: A meta-analysis. Journal of Applied Psychology, 86(1), 80.
Karasar, N. (2015). Bilimsel Araştırma Yöntemi. 20. Baskı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Kline, R. B. (2016). Principles And Practice Of Structural Equation Modeling(2nd ed.). New York: Guilford Press.
Koruklu, N., Feyzioğlu, B., Özenoğlu Kiremit, H., & Aladağ, E. (2013). Öğretmenlerin iş doyumu düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25, 119-137.
Körükçü, Ö., & Oğuz, V. (2011). Okul öncesi eğitimi öğretmen adaylarının mesleki benlik saygıları. Kuramsal Eğitimbilim, 4(2), 77-85.
Kulaksızoğlu, A. (1995). Öğretmenlik mesleğinin ahlâk ilkeleri konusunda bir deneme. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(7), 185-188.
Kuzgun,Y., Sevim, S.A & Hamamcı, Z. (1999). Mesleki doyum ölçeğinin geliştirilmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2, 14-17.
Morrison, E. W. (1994). Role definition and organizational citizenship behavior: The importance of the employee's perspective. Academy Of Management Journal, 37(6), 1543-1567.
Morrison, E. W., & Phelps, C. C. (1999). Taking charge at work: Extra role efforts to initiate workplace change. Academy Of Management Journal, 42(4), 403-419.
Oğuzkan, Ş.&G. Oral. (2001). Kız Sanat Okulları İçin Okul Öncesi Eğitimi. İstanbul: MEB Yayınları. Oktan, V.,& Şahin, M. (2010). Kız ergenlerde beden imajı ile benlik saygısı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7, 1-12.
Özyürek A.,& Erbay F. (2015). Okul öncesi öğretmenlerinin öğretmenlik tutumları ile yaşam doyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2), 31-48.
Park, N., Peterson, C., & Seligman, M. E. P. (2004). Strengths of character and well-being. Journal of Social and Clinical Psychology, 23, 603–619.
Peterson, C., Park, N., Hall, N., & Seligman, M. E. (2009). Zest and work. Journal of Organizational Behavior, 30(2), 161-172.
Poyraz, H.,& Dere, H. (2001). Okul Öncesi Eğitiminin İlke ve Yöntemleri. Ankara: Ani Yayıncılık.
Roe, J., & Gray, A. (1991). Teachers' professional self-esteem in the light of occupational stress factors. In Australian Association for Research in Education Annual Conference, Surfers Paradise, Gold Coast, 26-30 November, Australia.
Runhaar, P., Konermann, J., & Sanders, K. (2013). Teachers' organizational citizenship behaviour: Considering the roles of their work engagement, autonomy and leader–member exchange. Teaching and Teacher Education, 30, 99-108.
Sezgin, F. (2005). Örgütsel vatandaşlık davranışları: Kavramsal bir çözümleme ve okul açısından bazı çıkarımlar. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 317-339.
Shavelson, R. J., Hubner, J. J.,& Stanton, G. C. (1976). Self-concept: Validation of construct interpretations. Review of Educational Research, 46(3), 407-441.
Şen, A. U. (2015). Eğitim fakültesi mezunu olan öğretmenlerle, eğitim fakültesi mezunu olmayan öğretmenlerin meslek algıları farklılaşmakta mıdır? (Yüksek Lisans Tezi).https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş Temel İlkeler Ve LİSREL Uygulamaları. Ankara: Ekinoks Yayınları. Şişman, M.,& Acat, M. B. (2003). Öğretmenlik uygulaması çalışmalarının öğretmenlik mesleğinin algılanmasındaki etkisi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 235–250.
Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2007). Experimental Designs Using ANOVA. Belmont, CA: Duxbury.
Tanyeri, T., Dursun, Ö. Ö.,& Çuhadar, C. (2014). Bilişim teknolojileri öğretmen adaylarının mesleki benlik saygıları. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(1), 131-142.
Tavşancıl, E. (2014). Tutumların Ölçülmesi ve SPSS İle Veri Analizi. 5. Baskı. Ankara: Nobel Yayıncılık.
Titrek, O., Bayrakçı, M., & Zafer, D. (2009). Öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışlarına ilişkin görüşleri. Akademik Bakış Dergisi, 17, 1-28.
Tüfekçi A, S. (2013). İlköğretim öğretmeni adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 65-81.
Tüfekçi, B. (2015).Öğretmenlerin finansal iyi hal düzeylerinin mesleki haz düzeylerine etkisi (kartal ilçesi örneği) (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
Yeşilyurt, H., & Koçak, N. (2014). İş doyumu ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişkinin otel işletmeleri açısından incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(2), 303-324.
Yılmaz, K. (2012). İlköğretim okulu öğretmenlerinin iş doyumu düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 2(2), 1-14.
Zoroğlu, Ö. (2014). Okul öncesi öğretmenlerinin mesleğe yönelik tutumları, mesleki benlik saygıları ile iş doyumları arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.

APA	BOZALİ S, CAMADAN F (2018). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Mesleki Haz Düzeylerinin Açıklanmasında Mesleki Benlik Saygısı ve Rol Fazlası Davranışların Rolünün Yapısal Eşitlik Modeliyle İncelenmesi. , 27 - 39.
Chicago	BOZALİ Sakine,CAMADAN Fatih Okul Öncesi Öğretmenlerinin Mesleki Haz Düzeylerinin Açıklanmasında Mesleki Benlik Saygısı ve Rol Fazlası Davranışların Rolünün Yapısal Eşitlik Modeliyle İncelenmesi. (2018): 27 - 39.
MLA	BOZALİ Sakine,CAMADAN Fatih Okul Öncesi Öğretmenlerinin Mesleki Haz Düzeylerinin Açıklanmasında Mesleki Benlik Saygısı ve Rol Fazlası Davranışların Rolünün Yapısal Eşitlik Modeliyle İncelenmesi. , 2018, ss.27 - 39.
AMA	BOZALİ S,CAMADAN F Okul Öncesi Öğretmenlerinin Mesleki Haz Düzeylerinin Açıklanmasında Mesleki Benlik Saygısı ve Rol Fazlası Davranışların Rolünün Yapısal Eşitlik Modeliyle İncelenmesi. . 2018; 27 - 39.
Vancouver	BOZALİ S,CAMADAN F Okul Öncesi Öğretmenlerinin Mesleki Haz Düzeylerinin Açıklanmasında Mesleki Benlik Saygısı ve Rol Fazlası Davranışların Rolünün Yapısal Eşitlik Modeliyle İncelenmesi. . 2018; 27 - 39.
IEEE	BOZALİ S,CAMADAN F "Okul Öncesi Öğretmenlerinin Mesleki Haz Düzeylerinin Açıklanmasında Mesleki Benlik Saygısı ve Rol Fazlası Davranışların Rolünün Yapısal Eşitlik Modeliyle İncelenmesi." , ss.27 - 39, 2018.
ISNAD	BOZALİ, Sakine - CAMADAN, Fatih. "Okul Öncesi Öğretmenlerinin Mesleki Haz Düzeylerinin Açıklanmasında Mesleki Benlik Saygısı ve Rol Fazlası Davranışların Rolünün Yapısal Eşitlik Modeliyle İncelenmesi". (2018), 27-39.

APA	BOZALİ S, CAMADAN F (2018). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Mesleki Haz Düzeylerinin Açıklanmasında Mesleki Benlik Saygısı ve Rol Fazlası Davranışların Rolünün Yapısal Eşitlik Modeliyle İncelenmesi. Başkent University Journal of Education, 5(1), 27 - 39.
Chicago	BOZALİ Sakine,CAMADAN Fatih Okul Öncesi Öğretmenlerinin Mesleki Haz Düzeylerinin Açıklanmasında Mesleki Benlik Saygısı ve Rol Fazlası Davranışların Rolünün Yapısal Eşitlik Modeliyle İncelenmesi. Başkent University Journal of Education 5, no.1 (2018): 27 - 39.
MLA	BOZALİ Sakine,CAMADAN Fatih Okul Öncesi Öğretmenlerinin Mesleki Haz Düzeylerinin Açıklanmasında Mesleki Benlik Saygısı ve Rol Fazlası Davranışların Rolünün Yapısal Eşitlik Modeliyle İncelenmesi. Başkent University Journal of Education, vol.5, no.1, 2018, ss.27 - 39.
AMA	BOZALİ S,CAMADAN F Okul Öncesi Öğretmenlerinin Mesleki Haz Düzeylerinin Açıklanmasında Mesleki Benlik Saygısı ve Rol Fazlası Davranışların Rolünün Yapısal Eşitlik Modeliyle İncelenmesi. Başkent University Journal of Education. 2018; 5(1): 27 - 39.
Vancouver	BOZALİ S,CAMADAN F Okul Öncesi Öğretmenlerinin Mesleki Haz Düzeylerinin Açıklanmasında Mesleki Benlik Saygısı ve Rol Fazlası Davranışların Rolünün Yapısal Eşitlik Modeliyle İncelenmesi. Başkent University Journal of Education. 2018; 5(1): 27 - 39.
IEEE	BOZALİ S,CAMADAN F "Okul Öncesi Öğretmenlerinin Mesleki Haz Düzeylerinin Açıklanmasında Mesleki Benlik Saygısı ve Rol Fazlası Davranışların Rolünün Yapısal Eşitlik Modeliyle İncelenmesi." Başkent University Journal of Education, 5, ss.27 - 39, 2018.
ISNAD	BOZALİ, Sakine - CAMADAN, Fatih. "Okul Öncesi Öğretmenlerinin Mesleki Haz Düzeylerinin Açıklanmasında Mesleki Benlik Saygısı ve Rol Fazlası Davranışların Rolünün Yapısal Eşitlik Modeliyle İncelenmesi". Başkent University Journal of Education 5/1 (2018), 27-39.